Abp Skworc obchodzi 25. rocznicę święceń biskupich

Abp Wiktor Skworc obchodzi dziś 25. rocznicę święceń biskupich, których udzielił mu Jana Paweł II w Bazylice Watykańskiej w Święto Objawienia Pańskiego, 6 stycznia 1998 r. Rodowity Ślązak z praktyką pracy na dole w kopalni a dziś metropolita katowicki, wcześniej biskup tarnowski, jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci polskiego episkopatu. Jego duchowy profil wyznacza dewiza biskupia „In Spirito Sancto” – „W Duchu Świętym”.

Wiktor Skworc jest rodowitym Ślązakiem. Urodził się 19 maja 1948 r. w Rudzie Śląskiej – Bielszowicach w rodzinie górniczej. – Wyniósł z domu typowe dla religijności śląskiej przywiązanie do tradycji połączone z otwartością na nowoczesność. Studiował w Seminarium śląskim w Krakowie, gdzie zgłosił się zaraz po zdaniu matury w Liceum Ogólnokształcącego w Rudzie Śląskiej w 1966 r. Jako diakon został posłany do NRD, gdzie był duszpasterzem Polaków, pracujących w Dreźnie i Lipsku.

Studia przerwał na rok, by zatrudnić się jako górnik dołowy w kopalni węgla kamiennego „Walenty – Wawel” w Rudzie Śląskiej.

Aktywny kapłan

Studia filozoficzno-teologiczne ukończył w 1973 r., 19 kwietnia tego roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk bp Bednorza. Jeździł nadal do Niemiec jako duszpasterz, ostatecznie został mianowany wikariuszem parafii p.w. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach. W latach 1975-1980 ks. Skworc był sekretarzem i kapelanem bp Herberta Bednorza. W 1979 r. uzyskał licencjat z teologii na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, gdzie w 1995 r. uzyskał doktorat z zakresu nauk humanistycznych.

Ks. Skworc szybko awansował – zaledwie siedem lat po święceniach powierzono mu funkcję kanclerza Kurii Diecezjalnej w Katowicach. Był jednym z głównych organizatorów wizyty Jana Pawła II w Katowicach w roku 1983. Utworzył też fundusz pomocy dla księży misjonarzy, przyczynił się do wybudowania domu dla księży emerytów, a także do powstania w Katowicach klasztoru sióstr karmelitanek.

W okresie stanu wojennego tworzył wraz innymi i brał udział w działalności Biskupiego Komitetu Pomocy Więźniom i Internowanym, organizując wszechstronną pomoc dla internowanych i więzionych oraz ich rodzin. Tu bardzo przydały się jego niemieckie kontakty, gdyż właśnie z Niemiec nadchodziło najwięcej darów charytatywnych. Wraz ze swoim kolejnym przełożonym bp Zimoniem w latach 80., podjął się roli mediatora w sporach pomiędzy strajkującymi i pracodawcami.

W 1992 r. został mianowany wikariuszem generalnym i ekonomem archidiecezji katowickiej. – Był moją prawą ręką – wspomina dwunastoletnią współpracę abp Zimoń.

Biskup tarnowski

13 grudnia 1997 r. Jan Paweł II mianował ks. Skworca biskupem tarnowskim. Sakrę biskupią przyjął z rąk Ojca Świętego 6 stycznia 1998 r. w bazylice św. Piotra na Watykanie.

W Tarnowie objął rządy po dwóch wybitnych poprzednikach – bp Jerzym Ablewiczu i bp Józefie Życińskim. Przyszedł do rolniczej diecezji, charakteryzującej się najwyższymi wskaźnikami praktyk religijnych i przywiązania do tradycji. W ciągu 14 lat rozbudował seminarium diecezjalne, rozbudził świadomość misyjną wiernych, a w zbiórki na misje zaangażował dzieci i młodzież. Za jego rządów diecezja wysyłała z całej Polski najwięcej misjonarzy.

Z myślą o zdolnej, ale pochodzącej z ubogich rodzin młodzieży, doprowadził do powstania Katolickich Centrów Edukacji Młodzieży „Kana”, które aktualnie działają w Tarnowie, Nowym Sączu, Mielcu i Szczucinie. Ten sam cel wskazał Fundacji im. Arcybiskupa Jerzego Ablewicza, która każdego roku funduje ponad 100 stypendiów dla młodych z całej diecezji.

Wychodząc naprzeciw potrzebom osób starszych i chorych podjął wiele inicjatyw charytatywnych: zaangażowany był w budowę, rozbudowę i funkcjonowanie, zainicjowanego przez abp. Józefa Kowalczyka, Ośrodka Opiekuńczo-Rehabilitacyjnego dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Caritas Diecezji Tarnowskiej w Jadownikach Mokrych oraz innych dzieł prowadzonych przez Caritas, w tym programu „Gniazdo” – przez które otrzymują pomoc biedne, wielodzietne rodziny przy budowie lub modernizacji własnego domu; wspieranie budowy Przytuliska św. Brata Alberta w Grywałdzie, prowadzonego przez Siostry Albertynki. Zachęcał do tworzenia i wspierał przedszkola i ochronki prowadzone przez siostry zakonne i parafie. W ten nurt działalności charytatywnej wpisuje się również czynne zaangażowanie i wsparcie budowy stacjonarnego hospicjum w Tarnowie, prowadzonego przez Fundację „Kromka Chleba”. Jak również promowanie posługi nadzwyczajnych szafarzy Komunii św., którzy w liczbie ok. 700 mężczyzn, w niedzielę i święta zanoszą Komunię św. do domów chorych i cierpiącym.

W pracy ewangelizacyjnej doceniał rolę parafii, które mają być wspólnotą wspólnot, gromadząc pod jednym dachem rozmaite świeckie ruchy i stowarzyszenia. To w jego diecezji odbyły się pierwsze w historii wybory powszechne do rad parafialnych. Podjął decyzję, by w każdej parafii było koło Caritas, a także posługiwali świeccy szafarze Eucharystii – obecnie jest ich 800. Szczególną troską otacza młodzież, zachęcając do aktywności w ruchach i stowarzyszeniach, dostrzegając też, że jest to grupa „podwyższonego ryzyka” narażona na dechrystianizację.

Metropolita katowicki

29 października 2011 r. papież Benedykt XVI mianował bp. Skworca arcybiskupem metropolitą katowickim. Ingres do katowickiej katedry odbył się 26 listopada 2011 r. Jako arcybiskup katowicki pełni także urząd Wielkiego Kanclerza Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Jedną z pierwszych jego duszpasterskich inicjatyw było wzmocnienie formacji nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. List w tej sprawie skierował do proboszczów i rad duszpasterskich już w grudniu 2011 r.

Celem usprawnienia komunikacji między kapłanami a instytucjami diecezjalnymi wprowadził pocztę internetową i powołał do istnienia Biuro Prasowe Archidiecezji Katowickiej.

W związku z ogłoszonym przez papieża Benedykta XVI Rokiem Wiary powołał w 2012 r. multimedialne studium formacji biblijnej „Biblicum Śląskie”. Inspirując działania zmierzające do aktywizowania wiernych świeckich, zarządził wybory do parafialnych rad duszpasterskich, wprowadził świętowanie jubileuszy małżeńskich i dzień wspólnoty róż różańcowych, wprowadził też w archidiecezji instytucję diakonatu stałego.

Wychodząc naprzeciw potrzebom osób religijnie zaniedbanych, wprowadził program „Światło w familokach”, realizowany w Rudzie Śląskiej, Katowicach, Chorzowie i Świętochłowicach.

W uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata, 25 listopada 2012 r., otworzył w katowickiej katedrze II Synod Archidiecezji Katowickiej, zakończony 20 listopada 2016 r.

Aktywnie promując postęp procesów beatyfikacyjnych kandydatów na ołtarze, doprowadził do złożenia positio w procesie beatyfikacyjnym sługi Bożego ks. Franciszka Blachnickiego w Kongregacji ds. Kanonizacyjnych w lutym 2013 r., a także do otwarcia w listopadzie 2013 r. procesu beatyfikacyjnego ks. Jana Machy, zakończonego jego wyniesieniem na ołtarze 20 listopada 2021 w archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach.

6 stycznia 2015 r. udzielił święceń nowym biskupom pomocniczym – ks. Markowi Szkudle i ks. Adamowi Wodarczykowi.

Podjął starania o odnowę kościoła katedralnego w ramach przygotowań do obchodów 100-lecia diecezji katowickiej oraz o nadanie katedrze i zespołowi budynków kurialnych tytułu „Pomnik historii”.

W trosce o formację przyszłych duchownych wprowadził rok propedeutyczny dla alumnów seminarium. Mając na względzie reformę prawa procesowego przeprowadzoną przez papieża Franciszka i promując duszpasterską rolę Sądu Metropolitalnego, przeniósł jego siedzibę do odnowionego skrzydła Kurii Metropolitalnej. Podjął także decyzję o budowie nowego domu rekolekcyjno-pielgrzymkowego „Nazaret” przy sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich.

Szczególnie uwrażliwiony na problematykę społeczną i kontekst historyczny Górnego Śląska podjął działania upamiętniające Tragedię Górnośląską i wraz z przedstawicielami władz województwa śląskiego odsłonił w Doniecku pomnik poświęcony jej ofiarom. Poparł też starania o powstanie Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach i zainicjował działania mające na celu urządzenie w podziemiach śląskiej katedry panteonu wybitnych Górnoślązaków.

Zaangażowany w problematykę społeczną wielokrotnie wyrażał troskę o skutki kryzysu i błędów w polityce gospodarczej, nie unikając przy tym zagadnień związanych z ochroną środowiska na Górnym Śląsku. Wspierał ideę powstania Metropolii Górnośląsko-Zagłębiowskiej. Ze szczególną troską poparł obywatelski projekt ustawy w sprawie ograniczenia handlu w niedziele.

Jedyny biskup, który miał odwagę przyznać się do winy

Abp Wiktor Skworc jest jedynym polskim biskupem, który miał odwagę przyznać się do swych zaniedbań w sferze braku natychmiastowego ukarania kapłana, który dopuścił się czynów pedofilskich oraz później za nie przeprosić oraz poprosić Stolicę Apostolską o przeprowadzenie postępowania w tej sprawie. Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski zarzucił mu w 2020 r., że nie wykazał dostatecznej troski, godząc się na wyjazd księdza podejrzewanego o czyny pedofilskie do pracy na Ukrainie. Dotyczyło to podległego mu księdza oskarżonego o dopuszczanie się czynów pedofilskich wobec uczniów z Woli Radłowskiej. W 2002 po przeprowadzeniu postępowania wstępnego odwołał go z urzędu proboszcza i skierował go na urlop, ale błędem było, że w następnym roku wysłał do pracy duszpasterskiej w Gródku Podolskim na Ukrainie. W wyniku ujawnionych przestępczych działań tego kapłana bp Skworc w 2010 r. nałożył na niego suspensę i zakazał jakiejkolwiek pracy z małoletnimi. W 2013 Kongregacja Nauki Wiary w dekrecie skazującym potwierdziła winę księdza i nałożyła na niego dalsze sankcje.

W 2020 abp Skworc publicznie wyraził żal i ubolewanie z powodu krzywdy ofiar podległego mu ongiś duchownego, a także zwrócił się do arcybiskupa metropolity krakowskiego Marka Jędraszewskiego z wnioskiem o wszczęcie postępowania wyjaśniającego sprawę w oparciu o motu proprio „Vos estis lux mundi”. W następstwie tego postępowania abp Skworc wystąpił o wyznaczenie arcybiskupa koadiutora dla archidiecezji katowickiej.

Funkcje w Konferencji Episkopatu

W latach 2006-2011 był członkiem Rady Ekonomicznej KEP, przewodniczącym Komisji Misyjnej KEP (2001-2011), delegatem KEP ds. działalności w Polsce „Kirche in Not”. W 2005 r. Benedykt XVI mianował go członkiem Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów. W roku 2007 został przewodniczącym Zespołu ds. Kontaktów z Konferencją Episkopatu Niemiec, w 2010 r. został nominowany przez nuncjusza apostolskiego w Polsce członkiem Kościelnej Komisji Konkordatowej. W 2018 został wybrany do Rady Stałej KEP, której był członkiem do czerwca 2021. Od 2016 do 2021 roku pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski. Obecnie jest jej członkiem.