Abp Teodorowicz na cmentarzu Orląt

Trumna ze szczątkami arcybiskupa lwowskiego obrządku ormiańskiego Józefa Teodorowicza powróciła 7 czerwca na Cmentarz Orląt Lwowskich. Uroczystości powtórnego pochówku wybitnego przedwojennego hierarchy przewodniczył metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz, który jest ordynariuszem dla katolików obrządku ormiańskiego w Polsce. Homilię wygłosił abp Mieczysław Mokrzycki, metropolita lwowski.

Przed Mszą św. kard. Nycz wyraził wdzięczność, że mógł nawiedzić katedrę ormiańską, w której przez 37 lat arcybiskupem metropolitą był Józef Teodorowicz i w której „zostawił wielkie ślady swojej troski także o jej wystrój”, zapraszając do współpracy najwybitniejszych wówczas ludzi kultury i sztuki. – To wielki patriota. Zatroskany o Polskę i jej powstanie po okresach rozbiorów, wielki kaznodzieja, ważny członek przedwojennej Konferencji Episkopatu Polski – przypomniał metropolita warszawski.

W homilii metropolita lwowski przypomniał pokrótce historię wspólnoty ormiańskiej we Lwowie i przedstawił sylwetkę abp. Teodorowicza. „Był świetnym kaznodzieją i pisarzem pozostawił po sobie zbiory kazań oraz liczne publikacje o charakterze religijnym, patriotycznym i społecznym, z których wiele cieszyło się ogromną popularnością. Przeszedł do historii przede wszystkim jako polski, gorący patriota i wybitny parlamentarzysta. Jako arcypasterz dbał o odnowę życia religijnego i społeczno-kulturalnego Ormian a w sposób szczególny troszczył się o biednych. Zasłynął płomiennymi kazaniami przepełnionymi miłością do Boga i Ojczyzny” – mówił abp Mokrzycki.

Zauważył, że przekazy historyczne podają, iż „śp. metropolita Teodorowicz od Boga zaczynał i na Nim kończył”. – Niech Chrystus zmartwychwstały obdarzy go łaską nieba, a jego szczątki doczesne niech oczekują czasów ostatecznych w przywróconej mogile. Niech nam Bóg udzieli obficie swojej mocy byśmy rozwijali w sobie wyobraźnię miłosierdzia i szukali tego co w górze, gdzie przebywa Chrystus zasiadając po prawicy Boga – powiedział hierarcha.

Na zakończenie Mszy św. kard. Nycz przypomniał, że przez wiele lat trwały starania, aby mogła się odbyć ceremonia drugiego pogrzebu abp. Teodorowicza. Podziękował wszystkim uczestnikom uroczystości za obecność.

W uroczystości wzięli udział m.in. bp Leon Mały, biskup pomocniczy metropolii lwowskiej, delegat patriarchy Nersesa Bedrosa XIX, zwierzchnika Ormiańskiego Kościoła Katolickiego, abp Dymitr z Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego, przedstawiciele Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, senator RP Łukasz Abgarowicz, szef Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Kunert, konsul RP we Lwowie, Andrzej Drozd, przedstawiciele władz miasta Lwowa i ukraińskiego państwa.

Wczoraj wieczorem pielgrzymi Ormian polskich z Gliwic, Warszawy, Bytomia, Krakowa i Poznania wzięli udział we Mszy św. w ormiańskiej katedrze we Lwowie. Eucharystia odprawiona została w rycie apostolskim z udziałem abp. Georgiana, który poprowadził panichidę – nabożeństwo żałobne za duszę abp. Teodorowicza.

Abp Teodorowicz zmarł w 1938 r. i został pochowany na Cmentarzu Orląt Lwowskich. W latach 70. XX w., gdy doszło do dewastacji tej polskiej nekropoli, trumna z ciałem ze szczątkami arcybiskupa lwowskiego obrządku ormiańskiego została przeniesiona na Cmentarz Łyczakowski. Po wielu latach starań Ormianom z Polski oraz Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa RP udało się odnaleźć trumnę z ciałem arcybiskupa, złożoną w rodzinnym grobowcu Kłosowskich. Po otrzymaniu zezwolenia władz Lwowa przeprowadzona została ekshumacja z udziałem specjalistów z Polski i Ukrainy.

Abp Józef Teodorowicz (1864-1938) był arcybiskupem ormiańskim Lwowa od 1901 r., duchowym przywódcą Ormian, a jednocześnie Polaków w Galicji (w 1918 r. opowiedział się po stronie polskiej). W 1917 r., na forum wiedeńskiej Izby Panów, odważył się głosić że celem Polaków jest restytucja integralnej Polski. W latach 1919-1922 był posłem na Sejm Ustawodawczy i wygłosił słynne kazanie w katedrze św. Jana w Warszawie na rozpoczęcie obrad tego Sejmu 9 lutego 1919 r. Na przełomie 1922/23 był senatorem RP do chwili, gdy na polecenie papieża Piusa XI, zrezygnował z mandatu, ale nadal aktywnie działał w ruchu chrześcijańsko-narodowym. W 1924 r. został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (Polonia Restituta). W czasach PRL-u został skazany na zapomnienie.

Ormianie znaleźli się na pograniczu Rzeczypospolitej już w XI i XII w. Głównymi ich ośrodkami były Lwów i Kamieniec Podolski. Zajmowali się głównie handlem towarami orientalnymi. W 1630 r. Ormianie polscy, wyznający dotychczas monofizytyzm (uznawał on tylko jedną, boską naturę Chrystusa) przystąpili do unii z Rzymem, uznali dogmaty katolickie, zachowując własny obrządek i język staroormiański (grabar) jako język liturgiczny.

Po II wojnie światowej opuścili oni tereny, z którymi byli związani od wieków i osiedlili się w PRL. W dzisiejszym Lwowie nie ma już praktycznie Ormian z Ormiańskiego Kościoła Katolickiego, a słynną historyczną katedrę objął Ormiański Kościół Apostolski, nie utrzymujący więzów pełnej jedności z Rzymem.