Adaptacja kieleckiej synagogi – priorytetem

„Przekształcenie dawnej synagogi w nowoczesny obiekt dialogu i kultury to jedno z kluczowych przedsięwzięć w Kielcach w najbliższych latach” – mówi w rozmowie z KAI prezydent Kielc Wojciech Lubawski. Adaptacja kieleckiej synagogi będzie pierwszą i jak dotąd jedyną realizacją światowej sławy architekta Petra Zumthora w Polsce i w tej części Europy.

Lubawski uważa adaptację synagogi za priorytet w dziedzinie kultury w najbliższych latach. W centrum miasta, na podstawie dawnego budynku synagogi, ma powstać ogromny nowoczesny obiekt otoczony ogrodem, o długości 200 m i szerokości 25–30 m, z osobnymi działami – tzw. sferami teatru, ciszy, modlitwy, kultury, z propozycją dla wielu grup społecznych, w tym niepełnosprawnych.

Autorem pomysłu utworzenia w dawnej synagodze awangardowego teatru, który będzie się nazywał Nowy Teatr Kielce, jest aktor i reżyser Grzegorz Artman, który uczestniczył w pracach koncepcyjnych Zumthora.
Budynek kieleckiej synagogi nie ma dziedzińca, nie sąsiaduje z innymi budynkami – stoi na wyspie między dwoma pasami ruchliwej ulicy. Rozbudowa nie wymaga ich naruszania.

„To nie tylko ożywienie pustego budynku, z którego wyprowadziło się Archiwum Państwowe, i wykreowanie nowoczesnego obiektu kulturalnego – to także potencjalne miejsca pracy dla kielczan” – uważa prezydent Lubawski. Przedsięwzięcie będzie kosztowne – od 100 do nawet 200 mln zł, ale o konkretnej sumie będzie można mówić po zamknięciu etapu dokumentacyjnego projektu, co potrwa ok. dwóch lat.

Prezydent Lubawski podkreśla, że „nie wyobraża sobie, aby struktury państwa nie zaangażowały się w ten absolutnie unikatowy w Polsce projekt”. – „Będę lobbował w ministerstwie kultury i dziedzictwa narodowego o pokrycie nawet większości kosztów, tym bardziej że straciliśmy dwa lata” – zapowiada. Na wznowienie przerwanej w 2011 r. współpracy szwajcarskiego architekta z samorządem Kielc pozwoliło wyjaśnienie stanu prawnego nieruchomości, co nastąpiło w maju 2014 r.

Wcześniej gmina żydowska w Katowicach zablokowała projekt adaptacji synagogi, kwestionując prawo własności miasta do obiektu. W maju 2014 r. krakowski sąd apelacyjny prawomocnie uznał, że właścicielem nieruchomości jest miasto. Gmina żydowska zapowiedziała kasację wyroku w Sądzie Najwyższym, ale w opinii prezydenta Lubawskiego, nie wstrzymuje to działań samorządu w sprawie zagospodarowania budynku i jego otoczenia.

Synagogę, zaprojektowaną przez Stanisława Szpakowskiego, zbudowano na placu podarowanym w 1897 r. przez Mojżesza Pfefera. W okresie międzywojennym przy synagodze działała szkoła żydowska oraz stuosobowy chór męski. Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali wnętrze budynku, a pod koniec wojny go podpalili. Odbudowano go w 1955 r., w stylu socrealistycznym, zaburzającym pierwotną bryłę. W synagodze do 2011 r. mieściło się Archiwum Państwowe.