Adhortacja „Africae munus”

Z wiarą i nadzieją, ale także z głębokim realizmem spogląda Kościół na Afrykę – przypomina trzecia adhortacja posynodalna Benedykta XVI „Africae munus” (Zadanie Afryki).

Stanowi ona owoc II Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów dla Afryki, które obradowało w Rzymie w dniach 4-25 października 2009 r. pod hasłem: „Kościół w Afryce w służbie pojednania, sprawiedliwości i pokoju. „Wy jesteście solą dla ziemi. (…) Wy jesteście światłem świata” (Mt 5, 13. 14).

Już we wprowadzaniu Benedykt XVI zachęca cały Kościół, aby spoglądał na Afrykę z wiarą i nadzieją (n.5). Papież zauważa, że „Afryka zachowuje swoją radość życia, świętowania życia pochodzącego od Stwórcy, przez przyjęcie narodzin. Dostrzega również powód do nadziei w bogatym dziedzictwie intelektualnym, kulturowym i religijnym, które Afryka przechowuje. W duszy Afryki Ojciec Święty dostrzega „«płuco» duchowe ludzkości, która zdaje się przeżywać kryzys wiary i nadziei (n.13)” dzięki niezwykłym bogactwom ludzkim i duchowym jej dzieci, jej wielobarwnym kulturom, jej ziemi i jej głębiom obfitującym w ogromne zasoby.

Papież jednocześnie zaznacza, że jego obecny dokument stanowi kontynuację problematyki poruszonej w adhortacji Jana Pawła II, Ecclecia in Africa, z 1995 roku. Zachęca ona rodziny chrześcijańskie Afryki, aby stawały się „Kościołami domowymi”. „Obraz ten jest ważny nie tylko dla Kościoła w Afryce, lecz także dla Kościoła powszechnego, w czasie, gdy rodzina jest zagrożona przez tych, którzy chcą życia bez Boga. Ogałacanie kontynentu afrykańskiego z Boga byłoby jego powolnym uśmiercaniem przez odbieranie mu duszy (n.7)” – stwierdza Benedykt XVI.

Ojciec Święty jest świadom, że Czarny Ląd nie jest wyizolowaną wyspą i podobnie jak reszta świata przeżywa szok kulturowy, „który podważa tysiącletnie fundamenty życia społecznego, a czasami utrudnia spotkanie z nowoczesnością”. Zaznacza, że „w tym kryzysie antropologicznym, przed którym staje kontynent afrykański, będzie mógł on znaleźć drogi nadziei, rozpoczynając dialog między członkami grup religijnych, społecznych, politycznych, gospodarczych, kulturalnych i naukowych. Będzie musiał on więc odnaleźć i krzewić koncepcję człowieka i jej stosunku do rzeczywistości, opartą na głębokiej odnowie duchowej” (n.11). Afryka powinna usłyszeć głos Chrystusa, aby „stać w postawie wyprostowanej, z godnością. Chrystusa, który głosi dziś miłość bliźniego, nawet nieprzyjaciela, aż do ofiarowania własnego życia, i który teraz modli się o jedność i wspólnotę wszystkich ludzi w Bogu”(n. 13).

W części pierwszej, poświęconej wymaganiom odnowy duchowej Afryki papież wskazuje na prymat Słowa Bożego i Chrystusa – źródła pojednania, sprawiedliwości i pokoju. Wzywa On do pojednania z Bogiem i ludźmi. Zaś „owemu pojednaniu, aby było skuteczne, musi towarzyszyć akt odważny i szczery: poszukiwanie osób odpowiedzialnych za te konflikty, tych, którzy zlecili zbrodnie i tych, którzy angażują się we wszelkiego rodzaju przemyt, oraz ustalenie ich odpowiedzialności. „Ofiary mają prawo do prawdy i sprawiedliwości. Ważne jest teraz i dla przyszłości oczyszczenie pamięci, aby budować lepsze społeczeństwo, w którym takie tragedie już się nie powtórzą( n.21)” – stwierdza Benedykt XVI. Jednocześnie papież podkreśla rolę edukacyjną Kościoła, wychowującego ludzi sprawiedliwych, budujących sprawiedliwy ład społeczny. O konkretnych wymogach sprawiedliwości Ojciec Święty mówi w numerach 24, gdzie potępia m.in. zagarniania ziemi przez mniejszość kosztem większości, czy w 27, gdzie żąda, by zwrócono szczególną uwagę na ubogich, głodnych, chorych- na przykład na AIDS, gruźlicę, malarię – na obcokrajowców, migrantów.

Benedykt XVI wskazuje na konkretne obszary pojednania, sprawiedliwości i pokoju. Jest to najpierw osoba ludzka, potrzebująca autentycznego nawrócenia, życia sakramentem pojednania, otwarcia na duchowość komunii, przeżywająca wiarę w swej kulturze i spotykająca się z Chrystusem w Eucharystii.

Następnie papież mówi o sytuacji konkretnych adresatów adhortacji: rodzin, osób w podeszłym wieku, mężczyzn i kobiet, upominając się o poszanowanie ich godności, ludzi młodych a także dzieci – potępiając ich wyzysk.

Poruszając kwestię afrykańskiej wizji życia – szczególnie dużo miejsca poświęca ochronie życia ludzkiego. Chodzi zarówno o poszanowanie życia dzieci w łonie matki przed narodzeniem, jak i uwolnienie od plag narkomanii, alkoholizmu czy też straszliwych epidemii malarii, gruźlicy i AIDS, odrzucając nieuporządkowane zachowania seksualne.

Ojciec Święty podkreśla także rolę edukacji. Krytykuje rabunkową eksploatację bogactw Afryki i zaznacza odpowiedzialność rządzących za zachowanie naturalnych ekosystemów Czarnego Lądu. Dostrzega zagrożenia wypływające z korupcji i przestępczości, wskazując drogi prowadzące do dobrego zarządzania. Nie pomija milczeniem dramatu migrantów, przesiedleńców i uchodźców. Apeluje wreszcie o globalizację solidarności, wzywając by „wpisać do stosunków rynkowych zasady darmowości oraz logiki daru jako wyrazu braterstwa” (n.86).

Ostatni fragment pierwszej części adhortacji poświęcony jest dialogowi i wspólnocie między wierzącymi. Wyrażając poparcie dla dialogu ekumenicznego Benedykt XVI dostrzega wyzwanie sekt i zaleca lokalnemu Kościołowi określenie przyczyn tego zjawiska oraz wypracowanie właściwej odpowiedzi duszpasterskiej.

We fragmencie poświęconym dialogowi międzyreligijnemu papież mówi o „podwójnej przynależności” – do chrześcijaństwa i tradycyjnych religii chrześcijańskich, przybierającej na sile wiary w czary, odradzanie się lęków i paraliżującego zniewolenia (n. 93). Poleca Kościołowi w Afryce prowadzenie właściwej katechezy, pozwalającej odkryć pełnię wartości Ewangelii.

Odnosząc się do dialogu z islamem papież podkreśla potrzebę usunięcia wszelkich form dyskryminacji, nietolerancji i fundamentalizmu wyznaniowego. Z drugiej strony apeluje do całego Kościoła o poszukiwanie, „na drodze cierpliwego dialogu z muzułmanami, prawnego i praktycznego uznania wolności religijnej, takiej, jaką w Afryce cieszy się każdy obywatel, nie tylko prawa do swobodnego wyboru swej religii i sprawowania kultu, ale również prawa do wolności sumienia” (n. 94).

W drugiej części swej adhortacji Benedykt XVI omawia udział poszczególnych stanów Kościoła w jego misji. Omawia rolę biskupów, kapłanów, misjonarzy, diakonów stałych, osób konsekrowanych, seminarzystów, katechistów i świeckich. Następnie przedstawia główne pola apostolstwa: życie kościelne, świat wychowania, służba zdrowia oraz świat informacji i komunikacji. Zaznacza, że „to nie złota ani srebra Afryka najbardziej potrzebuje; pragnie ona powstać jak człowiek z sadzawki Betesda; pragnie ona zaufać samej sobie, swej godności ludu umiłowanego przez swojego Boga. Kościół musi zatem ofiarować to spotkanie z Jezusem złamanym i poranionym sercom, którym brakuje pojednania i pokoju, spragnionym sprawiedliwości. Musimy ofiarować i głosić Słowo Chrystusa, które leczy, wyzwala i jedna” ( n. 149). W tym kontekście papież podkreśla misję uświęcającą Kościoła oraz potrzebę jego zaangażowania zarówno w pierwsze przepowiadanie – missio ad gentes jak i nową ewangelizację, gdyż także chrześcijanie w Afryce „powinni ponownie ożywić swą wielką radość z przynależności do Kościoła” (n. 171).