Albo metafizyka powróci, albo religia będzie systemem społecznym

Myślę, że obecna sytuacja jest okazją do tego, żeby sprawdzić własne zapatrywania na świat, zapatrywania, które często pozostają nieokreślone. Natomiast pytanie człowieka wierzącego o to, czy Pan Bóg jest obecny w historii, czy jest świadom życia każdej mrówki czy też zostawił ten świat i być może spogląda na niego tylko z wielkiego dystansu – jest pytaniem, które dziś staje się pytaniem praktycznym. Jednemu chce się prosić o zmiłowanie, licząc na to, że zostanie wysłuchany a drugi w ogóle o tym nie pomyśli i pozostanie wyłącznie w sferze działań materialnych, za pomocą których można oczywiście zapobiegać zarażeniu. Ale, ostatecznego wpływu na to nie mamy.

Czy przeważy przekonanie, iż Pan Bóg myśli o tej mrówce czy takie, że patrzy na świat z dystansu? To zależy oczywiście od tego, jaka będzie cała dynamika duchowa, zarówno chrześcijaństwa jak i innych religii, które, w końcu, ocierają się o to samo pytanie. Z tym, że na przykład w buddyzmie nie da się go podobnie sformułować, w islamie stawia się je ale także inaczej, co wynika z innej koncepcji przeznaczenia, a więc losu już przesądzonego.

Ponieważ religia zawsze cierpi na to, że wyparowuje z niej metafizyka, to teraz nadszedł sprawdzian: albo metafizyka powróci albo też religia nie będzie religią tylko systemem społecznym.

Czy obecny niepokój i cierpienie przekuje się na coś trwałego artystycznie? Powinno, aczkolwiek tego też nie da się skalkulować. Nie ma natomiast wątpliwości, że każda wielka sztuka sięga pytań podstawowych. Jeżeli zaś nie sięga – to nie jest wielka lecz jest zwykłą papką dla mas czyli popkulturą. A wobec takich zjawisk jak epidemia popkultura jest oczywiście bezsilna, bezradna i właściwie żałosna w swojej biedzie.

Tymczasem sięgamy do Camusa: słyszałem, że w Paryżu wyprzedano nowy nakład „Dżumy”, bo nagle ta książka okazała się ludziom potrzebna. Tak zresztą, jak potrzebny jest dziś Dostojewski, Tomasz Mann i cała sztuka narracyjna, która opowiada o tym, jak inni ludzie zmagali się z wielkimi pytaniami. Jeżeli tych pytań nie ma, to sztuka jest po prostu frywolna, błaha, mało istotna, jak kryminały gdzie jedynym pytaniem jest: jak to się stało, nie ma zaś kwestii: co to znaczy. „Zbrodnia i kara” różni się zaś od „szeregowego” kryminału tym wymiarem kosmicznym, który przywodzi wielka literatura a ta gatunkowa, zwana np. kryminalną – już nie.

Czy chciałbym w swoim filmie opowiedzieć o tym, co się obecnie dzieje? Bardzo staram się być z dala od doraźności. Ale tak się złożyło, że – nie przewidując epidemii – złożyłem niedawno scenariusz filmu, który ma się nazywać „Liczba doskonała”. To refleksja człowieka o śmierci i o tym, co w życiu w końcu zostaje, co natomiast przemija tak szybko, że nie warto się o to zabijać.