„Anielskie ślady” na Jasnej Górze

Święci Archaniołowie odbierają cześć również na Jasnej Górze. Święto patronalne obchodzi dziś Armia Michała Archanioła, czyli wspólnota ludzi modlących się zwłaszcza za jasnogórskich zakonników. Kult Aniołów jest ważnym elementem duchowości paulinów. To wyraz wdzięczności za ich opiekę na pustyni nad św. Pawłem z Teb – Patriarchą Zakonu. W XVII w. na Jasnej Górze powstało pierwsze Bractwo Aniołów Stróżów podejmujące też opiekę nad uboższymi pielgrzymami. To właśnie wówczas dzięki paulinom i Bractwu kult Bożych Posłańców rozpowszechnił się w Polsce.

Armia św. Michała Archanioła

Na Jasnej Górze w każdy piątek na wieczornej Mszy św. w Kaplicy Matki Bożej o godz. 19.30 spotkają się przedstawiciele Armii św. Michała. Tę modlitewną grupę zainicjował w 2010 r. o. Roman Majewski, ówczesny przeor Jasnej Góry. Określenie „armia” wyraża grupę ludzi gotowych do podjęcia wyzwań. Każdemu członkowi Armii przydzielono zakonnika, ojca lub brata, za którego się modli i pości, jeśli jest taka potrzeba.

Patronem grupy jest właśnie św. Michał Archanioł, który zawsze uważany był za doskonały wzór wierności Bogu, w przeciwieństwie do Lucyfera, który nie chciał służyć Bogu i obrazuje walczący z Bogiem świat.

Armia Michała Archanioła nie ma żadnych struktur, wsparcie Sanktuarium jest tylko i wyłącznie duchowe. Nie składa się ofiar rzeczowych czy pieniężnych. Do wspólnoty należą ludzie młodsi i starsi różnych stanów tzn. osoby samotne, zamężne, kapłani, klerycy, siostry zakonne. Więcej informacji o Armii Michała Archanioła uzyskać można na stronie jasnogora.pl w zakładce „dzieła duszpasterskie”.

O wielkiej czci, jakiej doznawał i doznaje św. Michał Archanioł na Jasnej Górze świadczą jego posągi i przedstawienia ikonograficzne powstające od czasów dawnych po najnowsze.

Św. Michał Archanioł zachęca do walki ze złem

Nad tzw. Bramą Lubomirskich widzimy go z mieczem, walczącego ze smokiem, a w Bramie Jana Pawła II jest jego mozaika z tekstem modlitwy za jego wstawiennictwem. Michał Archanioł jest także nad głównym wejściem do Bazyliki i w Wieczerniku, przy ołtarzu Matki Bożej Kodeńskiej. Ta obecność Michała Archanioła ma też przypominać pielgrzymom przybywającym do Sanktuarium , że wchodząc w mury miejsca świętego, zaproszony jest do tego, aby walczyć ze złem, by Boga postawić na pierwszym miejscu.

Kult świętych Aniołów wpisany jest mocno w pauliński charyzmat. Wyrasta on z duchowego dziedzictwa Patriarchy Zakonu – św. Pawła Pustelnika. Św. Hieronim, który opisał żywot Pawła, podaje jak to św. Antoni podążający do Pawłowej groty z płaszczem biskupa Atanazego, ujrzał Pawła, lśniącego bielą, jak otoczony rzeszą aniołów, chórem proroków i apostołów, unosił się do nieba. Tak św. Paweł Pustelnik, który spędził życie na pustyni w towarzystwie Aniołów, wśród nich także wstępował do Pana.

W białym kolorze zakonnego paulińskiego stroju widziano nie tylko znak niewinności i pokory, lecz również symbol nieustannej modlitwy uwielbienia na wzór Aniołów.

W paulińskiej tradycji zakonnej dniem szczególnie poświęconym Aniołom Stróżom jest każdy wtorek.

W tradycji Zakonu Paulinów ujawnia się tez przekonanie, że ich psalmodia i liturgia Eucharystii jest odbiciem liturgii niebieskiej. Już o. Grzegorz Gyöngyösi (1472-1526) porównywał życie „białych mnichów” do życia Aniołów przede wszystkim, dlatego, że chętnie i długo śpiewali – jak Aniołowie chwałę Bogu. Nawet w iluminowanym mszale paulińskim z początku XVI w. daje się zauważyć postać modlącego się na klęczkach paulina, który znajduje się w wielkiej literze „G” oznaczającej „Gloria”, czyli „Chwała na wysokości Bogu”. Zarówno najnowsze, jak i najstarsze modlitewniki i ceremoniały (rytuały) paulińskie przekazują w tym zakresie bogatą spuściznę.

Kult Aniołów Stróżów w Polsce – rozpowszechniony przez paulinów

W Polsce kult Aniołów Stróżów rozpowszechnił się właśnie dzięki paulinom, którzy w XVII w. założyli na Jasnej Górze pierwsze Bractwo Aniołów Stróżów. Powstało na prośbę króla Zygmunta II Wazy przed 1616 r., a erygowane zostało na mocy dekretu Urbana VIII, „In supermo Apostolicae dignitatis” z 1624 r. Bractwo istniało także przy paulińskim kościele św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa na Skałce w Krakowie przez 237 lat, przechodząc różne etapy rozwoju. Swoją działalność prowadziło do 1951 r. Ponownie zostało reaktywowane w 2005 r., gdy na Skałce obchodzono Rok Aniołów.

Do Bractwa wstępowali przedstawiciele wszystkich stanów, od panujących władców do przedstawicieli ludu. Mamy cenną księgę autografów, do której osobiście wpisywali się członkowie Bractwa. W latach 1628-1640 odnotowano ponad 200 tys. członków – opowiada o. Stanisław Rudziński. Historyk sztuki wśród ludzi kultury wymienia wpisy m.in. Zygmunta Krasińskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Jana Matejki, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa czy Stanisława Reymonta.

Do roku 1640 r – przypomniał o. Rudziński – paulini erygowali Bractwa Aniołów Stróżów w 122 polskich miejscowościach, a przede wszystkim we wszystkich paulińskich klasztorach. Zakładano je także na terenach objętych wojną. Bractwa zakładano także przy klasztorach paulińskich za granicą: szczególnie na Węgrzech, w Chorwacji, Czechach, Austrii, Szwajcarii, w południowych Niemczech. Niestety w wyniku kasaty Zakonu w monarchii austro-węgierskiej bractwa zaczęły tam zanikać, ostateczne zahamowanie rozwoju nastąpiło na przełomie XIX/XX w.

Bractwo, zarówno to dawne jak, i współczesne, ma szerzyć nabożeństwo do Aniołów Stróżów, wyrażać szacunek dla ich obecności, zaufanie i wdzięczność za ich opiekę. Ponadto członkowie Bractwa powinni odwiedzać chorych i chronić innych przed zagrożeniem grzechu. Do specjalnych zadań członków Bractwa należała pomoc biedniejszym pielgrzymom i udzielanie im noclegów.

Paulini pisali także dzieła o Aniołach Stróżach. Do bardziej znanych autorów „anielskiego piśmiennictwa” w dawnych wiekach należą: o. Kacper Biedrzychowski, który w 1620 r. wydał w Krakowie opracowanie „Officia Anglorum erga homines” (Obowiązki Aniołów wobec ludzi), o. Andrzej Gołdonowski, autor dzieł „Bractwo św. Anioła Stróża. Powinności artykuły, ustawy porządki, odpusty” (Kraków 1641 i „Bractwo żołnierskie św. Michała Archanioła Marcina z Bydgoszczy” oraz o. Ambroży Nieszporkiewicz, autor „Dziennika anielskiego” (modlitewnika) wydanego w Krakowie w 1670 r.

Jasna Góra w swoim wystroju jest niezwykle bogata w przedstawienia anielskie. Także w samym Obrazie jasnogórskim odnajdujemy anielskie przedstawienia zwraca uwagę o. Stanisław Rudziński. – Na samym Wizerunku Jasnogórskim, w tle, na srebrnych rytowanych blachach fundacji Władysława Jagiełły, widzimy w scenie zwiastowania Michała Archanioła – wskazuje historyk sztuki.

Na Jasnej Górze znajduje się też specjalna Kaplica Aniołów Stróżów, nazywana także kaplicą Najświętszego Serca Pana lub też kaplicą Jabłonowskich. Należy ona do zespołu kaplic bocznych, przylegających do południowej nawy bocznej Bazyliki Jasnogórskiej.

Kaplica Świętych Relikwii i kaplica Jabłonowskich powstały jako całość na początku XVII wieku – niższa budowla była murowana, a wyższa – drewniana. Wzmianka o tej drewnianej kaplicy zachowała się w dokumentach klasztornych. Archiwista, odnotowując pobyt nowo wybranego króla Polski Władysława IV na Jasnej Górze (i w tej kaplicy), zapisał: „Kaplica jest drewniana, lecz gustownie wewnątrz przyozdobiona”. Ta drewniana budowla została rozebrana już w 1639 r., a na jej miejscu stanęła kaplica murowana – być może była to fundacja Lubomirskich. Tę z kolei przebudowano w 1751 r. z polecenia wojewody Jabłonowskiego. Stąd nazwa kaplicy.