Benedykt XVI dziękuje kard. Müllerowi

„Kapłan, a zwłaszcza biskup i kardynał, nigdy nie przechodzi na emeryturę”- napisał Benedykt XVI do kard. Gerharda Müllera, byłego prefekta Kongregacji Nauki Wiary. Papież Senior przypomina, że już Paweł VI chciał, by wysokie stanowiska w Watykanie były powierzane na pięcioletnią kadencję. Wyraża zarazem przekonanie, że kard. Müller, nadal będzie publicznie służył wierze jako kapłan i jako teolog. List Papieża Seniora otwiera księgę pamiątkową z okazji 70. urodzin i 40. rocznicy święceń kapłańskich kard. Müllera. Nosi ona tytuł „Bóg Trójca. Wiara chrześcijańska w dobie sekularyzacji”. Liczy ona niemal 700 stron. Swoje teksty zamieścili w niej, między innymi, kardynałowie: Reinhard Marx, Angelo Scola i Kurt Koch, a także arcybiskupi Luis Ladaria i Rino Fisichella.

Eminencjo, drogi bracie,

Zbliża się siedemdziesiąta rocznica Twoich urodzin i chociaż nie jestem już w stanie napisać prawdziwego artykułu naukowego do zbioru, który zostanie Tobie poświęcony z tej okazji, to chciałbym jednak wziąć w nim udział słowem pozdrowienia i podziękowania.

Minęło już dwadzieścia dwa lata, odkąd w marcu 1995 r. podarowałeś mi swoją „Katholische Dogmatik für Studium und Praxis der Theologie” [wyd. pl. „Dogmatyka katolicka”, Kraków, 2015]. Był to dla mnie wówczas pocieszający znak, że także w teologicznym pokoleniu posoborowym są myśliciele posiadający odwagę, aby zająć się całością, czyli przedstawieniem wiary Kościoła w jej jedności i integralności.

O ile bowiem ważne jest badanie szczegółów, to nie mniej ważne jest, aby wiara Kościoła pojawiała się w swej wewnętrznej jedności i integralności oraz aby ostatecznie ze wszystkich skomplikowanych rozważań teologicznych wyłoniła się prostota wiary. Poczucie, że Kościół obarcza nas brzemieniem niezrozumiałych rzeczy, które w końcu mogą być jedynie przedmiotem zainteresowania specjalistów jest bowiem główną przeszkodą, aby powiedzieć „tak” Bogu, mówiącemu do nas w Jezusie Chrystusie. Moim zdaniem, nikt nie staje się wielkim teologiem, bo potrafi zmierzyć się z drobiazgowymi i trudnymi szczegółami, ale dlatego, że jest w stanie przedstawić ostateczną jedność i prostotę wiary.

Czytaj także: Benedykt XVI do kard. Müllera: broniłeś jasnych tradycji wiary

Twoja „Dogmatyka” w jednym tomie dotyczyła mnie również z powodów autobiograficznych. Karl Rahner przedstawił w pierwszym tomie swoich pism projekt odnowienia konstrukcji dogmatyki, który opracował wspólnie z Hansem Ursem von Balthasarem. Ten fakt najwyraźniej obudził w nas wszystkich niewiarygodne pragnienie ujrzenia tego schematu wypełnionego treścią i doprowadzonego do skutku. Pragnienie dogmatyki autorstwa Rahnera-Balthasara, które powstało przy tej okazji, ścierało się z problemem wydawniczym. Erich Wewel przekonał w latach pięćdziesiątych ojca Bernarda Häringa do napisania podręcznika teologii moralnej, który po publikacji stał się wielkim sukcesem. Wtedy wydawca pomyślał, że także w dziedzinie dogmatyki należałoby uczynić coś podobnego oraz, że trzeba by, aby takie dzieło zostało napisane w jednym tomie przez jednego autora. Oczywiście zwrócił się do Karla Rahnera, prosząc go o napisanie tej książki. Ale Rahner był w międzyczasie uwikłany w tak wiele zobowiązań, że nie sądził, aby mógł sprostać tak wielkiemu przedsięwzięciu. O dziwo poradził redaktorowi, aby zwrócił się do mnie, który w tym czasie, na początku mojej drogi nauczałem dogmatyki i teologii fundamentalnej we Fryzyndze. Ale również ja, mimo że byłem na początku, byłem zaangażowany w wiele zadań i nie czułem się w stanie napisać tak imponującej pracy w czasie możliwym do przyjęcia. Poprosiłem więc o zaangażowanie współpracownika – mojego przyjaciela, ojca Aloisa Grillmeiera. W miarę możliwości pracowałem nad tym projektem i kilkakrotnie spotkałem się z ojcem Grillmeierem w celu przeprowadzenia szeroko zakrojonych konsultacji. Ale Sobór Watykański II wymagał wszystkich moich wysiłków i nowego sposobu myślenia o całej tradycyjnej wykładni doktryny wiary Kościoła. Kiedy zostałem mianowany arcybiskupem Monachium-Fryzyngi w 1977 roku, stało się jasne, że nie mogę już myśleć o takim przedsięwzięciu. Kiedy w 1995 r. Twoja książka dotarła w moje ręce, niespodziewanie zobaczyłem, że zostało zrealizowane przez teologa z pokolenia kolejnego po moim, to czego pragnąłem wcześniej, ale czego nie było można dokonać.

Później mogłem Ciebie poznać osobiście, gdy Konferencja Episkopatu Niemiec zaproponowała Ciebie jako członka w Międzynarodowej Komisji Teologicznej. Wyróżniałeś się w niej przede wszystkim bogactwem swojej wiedzy i wiernością wobec wiary Kościoła, która wypływała z Twego wnętrza. Kiedy w roku 2012 kardynał Levada z powodu swego wieku opuścił stanowisko prefekta Kongregacji Nauki Wiary, pojawiłeś się, po różnych rozważaniach, jako najbardziej odpowiedni biskup, by otrzymać to zadanie.

Kiedy w 1981 roku przyjąłem to zadanie, arcybiskup Hamer – wówczas sekretarz Kongregacja Nauki Wiary – wyjaśnił, że prefekt niekoniecznie musi być teologiem, ale mędrcem, który rozwiązując problemy teologiczne nie dokonywałby konkretnych ocen, ale rozpoznawał co trzeba czynić w tym czasie dla Kościoła. Kompetencje teologiczne powinien raczej posiadać sekretarz, który prowadzi konsultę, czyli spotkaniu ekspertów, którzy wspólnie wydają dokładną ocenę naukową. Ale podobnie jak w polityce, ostateczna decyzja nie należy do teologów, ale do mędrców, znających aspekty naukowe, ale poza tym potrafiących wziąć pod uwagę całość życia wielkiej wspólnoty. W latach mojego urzędu starałem się odpowiadać temu kryterium. Na ile mi się udało, mogą ocenić to inni.

W czasach zamętu, w których żyjemy, bardzo ważna wydaje mi się całość naukowej kompetencji teologicznej i mądrość tego, który musi podjąć ostateczną decyzję. Myślę na przykład, że w reformie liturgicznej sprawy skończyłyby się inaczej, gdyby słowo ekspertów nie było ostatnią instancją, ale gdyby oprócz tego zostały osądzone przez mądrość zdolną do rozpoznania granic podejścia zwykłego studium.

W Twoich latach rzymskich zawsze byłeś zajęty nie tylko działaniem jako uczony, ale jako mędrzec, jako ojciec w Kościele. Broniłeś jasnych tradycji wiary, ale zgodnie z linią papieża Franciszka starałeś się zrozumieć, jak można przeżywać je dzisiaj. Papież Paweł VI chciał, aby wielkie zadania w Kurii – prefekta i sekretarza – zawsze były przydzielane tylko na pięć lat, aby w ten sposób chronić wolność Papieża i elastyczność pracy Kurii. W międzyczasie twój pięcioletni kontrakt w Kongregacji Nauki Wiary dobiegł końca. W ten sposób nie masz już określonego zadania, ale kapłan, a zwłaszcza biskup i kardynał, nigdy nie przechodzi na emeryturę. Dlatego możesz i będziesz mógł również w przyszłości publicznie służyć wierze, wychodząc od wewnętrznej istoty Twojej misji kapłańskiej i Twojego charyzmatu teologicznego. Wszyscy cieszymy się, że dzięki Twojej wielkiej i głębokiej odpowiedzialności oraz danemu Tobie darowi słowa, będziesz obecny również w przyszłości w zmaganiach naszych czasów o właściwe zrozumienie bycia człowiekiem i bycia chrześcijaninem. Niech Pan Ciebie wspiera.

Na koniec muszę jeszcze wyrazić moje osobiste podziękowania. Jako biskup Ratyzbony założyłeś Institut Papst Benedikt XVI, który – prowadzony przez twojego ucznia – wykonuje naprawdę godną pochwały pracę, aby zachować publiczną obecność mojej działalności teologicznej w całym jej zakresie. Niech Pan Cię wynagrodzi za Twój trud.

Watykan, Klasztor Mater Ecclesiae

W święto św. Ignacego Loyoli 2017

Twój Benedykt XVI