Benedykt XVI: Jan Paweł II nie jest moralnym rygorystą, ale ukazał znaczenie Bożego miłosierdzia

– W Janie Pawle II uwidoczniły się nam wszystkim moc i dobroć Boga. W czasie, kiedy Kościół na nowo cierpi z powodu naporu zła, jest on dla nas oznaką nadziei i otuchy – pisze Benedykt XVI w liście napisanym przezeń z okazji setnej rocznicy urodzin papieża Polaka. Podkreśla w nim, że „szkołę całego jego życia i pracy” stanowił Sobór Watykański II, a „wypracowane na soborze odpowiedzi wskazały mu drogę jego pracy jako biskupa, a później jako papieża”. Papież senior nazywa św. Jana Pawła II „wyzwalającym odnowicielem Kościoła”.

Treść listu     |     English version

W opublikowanym dziś, a datowanym na 4 maja dokumencie następca św. Jana Pawła II przypomina najpierw młodość Karola Wojtyły w Polsce, która odzyskała niepodległość. Podkreśla, że przygotowując się do święceń kapłańskich uczył się on teologii, „jednak nie tylko z książek, ale także poprzez doświadczenie konkretnej ciężkiej sytuacji, w której znajdował się on sam i jego kraj”. – Jest to poniekąd charakterystyczne dla całego jego życia i działalności. Studiuje książki, ale zawarte w nich pytania stają się treścią, którą przeżywa i której dogłębnie doświadcza – zauważa Benedykt XVI.

Zwraca uwagę, że „szkołę całego jego życia i pracy” stanowi Sobór Watykański II. – Pojawiające się doniosłe pytania, przede wszystkim wiążące się z tak zwanym Schematem XIII – późniejszą Konstytucją „Gaudium et spes” – były jego osobistymi pytaniami. Wypracowane na soborze odpowiedzi wskazały mu drogę jego pracy jako biskupa, a później jako papieża – pisze emerytowany biskup Rzymu.

Podkreśla, że „gdy kard. Wojtyła 16 października 1978 roku został obrany Następcą Świętego Piotra, Kościół znajdował się w sytuacji dramatycznej”. Według autora listu, „obrady soborowe przedstawiano na forum publicznym jako spieranie się o samą wiarę, która w ten sposób wydawała się pozbawiona swego charakteru nieomylnej i nienaruszalnej pewności”. Krytycznie odnosi się on także do sposobu „przeprowadzania reformy liturgii”, tak iż „wydawało się, że także w liturgii można wszystko tworzyć samemu”.

Papież senior przyznaje, że „Paweł VI energicznie i zdecydowanie doprowadził do końca sobór, jednak po jego zakończeniu stawał przed coraz trudniejszymi problemami, które na koniec postawiły pod znakiem zapytania sam Kościół. Socjologowie porównywali w tamtym czasie sytuację Kościoła z sytuacją Związku Sowieckiego pod rządami Gorbaczowa, w którym w procesie poszukiwania niezbędnych reform rozpadł się na koniec cały potężny wizerunek państwa sowieckiego. Tak więc na nowego papieża czekało w istocie zadanie po ludzku niemal niewykonalne” – konkluduje Benedykt XVI.

Tymczasem nowy papież „budził nowe zachwycenie się Chrystusem i Jego Kościołem” czego wyrazem było jego wezwanie na rozpoczęcie pontyfikatu: „Nie lękajcie się! Otwórzcie, otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi!”. – Ten ton charakteryzował zresztą cały jego pontyfikat i uczynił go wyzwalającym odnowicielem Kościoła. Stało się tak dlatego, że nowy papież pochodził z kraju, w którym recepcja soboru była pozytywna. Decydujące było nie powątpiewanie we wszystko, lecz radosna odnowa wszystkiego – stwierdza papież senior .

Odwołując się do 104. podróży duszpasterskich po świecie, w czasie których Jan Paweł II „głosił Ewangelię jako radosną nowinę, wyjaśniając w ten sposób także swój obowiązek opowiadania się za dobrem, za Chrystusem”, a także do 14 encyklik, w których „na nowy sposób ukazywał wiarę Kościoła i jego ludzkie nauczanie”, zaznacza, że nieuniknione było „to, że wywołał sprzeciw w Kościołach Zachodu, które były przepełnione wątpliwościami”.

Chcąc wskazać „właściwe centrum, z perspektywy którego należy odczytywać przesłanie” zawarte w tekstach Jana Pawła II, jego następca dostrzega je w orędziu o miłosierdziu Bożym, które krakowska zakonnica Faustyna Kowalska przedstawiała jako „istotne centrum całej chrześcijańskiej wiary i pragnęła ustanowienia jego święta”. Pomimo sprzeciwów Kongregacji Nauki Wiary Jan Paweł II ustanowił je w tzw. Białą Niedzielę. – Gdy Jan Paweł II wydał ostatnie tchnienie na tym świecie, było akurat po pierwszych nieszporach święta Miłosierdzia Bożego. Rozjaśniło to godzinę jego śmierci: światło miłosierdzia Bożego rozbłysło nad jego konaniem jako krzepiące orędzie – pisze autor listu.

Zwraca uwagę „wewnętrzną jedność orędzia Jana Pawła II i zasadnicze intencje papieża Franciszka” i podkreśla, że „wbrew spotykanej niekiedy opinii Jan Paweł II nie jest moralnym rygorystą”. – Ukazując istotne znaczenie Bożego miłosierdzia, daje on nam możność przyjęcia stawianych ludziom moralnych wymogów, mimo iż człowiek nigdy nie zdoła im w pełni sprostać. Nasze moralne wysiłki podejmujemy w świetle Bożego miłosierdzia, które dla naszej słabości okazuje się uzdrawiającą mocą – tłumaczy emerytowany biskup Rzymu.

Odnosząc się do dyskusji nad nadaniem św. Janowi Pawłowi II tytułu „Wielki”, wyjaśnia, że „słowo «święty» wskazuje na sferę Bożą, a słowo «wielki» na wymiar ludzki”. W świętości chodzi „o rezygnację z własnej wielkości” i „o to, że człowiek pozwala Bogu działać w sobie i w ten sposób uwidaczniać przez siebie działanie i moc Boga”. Święty jest człowiekiem „którego przenika Bóg”. – Świętym jest ten, kto nie koncentruje uwagi na sobie, ale sprawia, że widzimy i rozpoznajemy Boga – wyjaśnia Benedykt XVI. Św. Jan Paweł II stoi przed nami „jako ojciec ukazujący nam miłosierdzie i dobroć Boga”.

Natomiast tytuł „wielki”, który w historii papiestwa „przyjął się tylko w odniesieniu do dwóch papieży: do Leona I (440 – 461) i do Grzegorza I (590 – 604)”, „ma u obydwu wydźwięk polityczny, ale w tym sensie, że dzięki sukcesom politycznym ukazuje się coś z tajemnicy samego Boga”. Leon „bez broni, bez władzy wojskowej czy politycznej, mocą swego przekonania do wiary zdołał straszliwego tyrana”, wodza Hunów Attylę namówić do oszczędzenia Rzymu. Grzegorz I zaś „potrafił kilka razy ocalić Rzym przed Longobardami” Obaj udowodnili, że w walce z władzą duch odniósł zwycięstwo.

– Gdy zestawiamy historię tych dwóch papieży z historią Jana Pawła II, podobieństwo jest niezaprzeczalne. Także Jan Paweł II nie dysponował żadną siłą militarną ani władzą polityczną. (…) Ale moc wiary okazała się siłą, która na koniec w roku 1989 wytrąciła z równowagi sowiecki system siły i umożliwiła nowy początek. Nie ulega wątpliwości, że wiara papieża stanowiła istotny element w przełamaniu sił. I z pewnością także tutaj widoczna jest owa wielkość, która ujawniła się w przypadku Leona I i Grzegorza I – analizuje papież senior. Pozostawia jednak otwartym pytanie, czy w przypadku Jana Pawła II „przydomek «wielki» przyjmie się czy nie”.

– Prawdą jest, że w Janie Pawle II uwidoczniły się nam wszystkim moc i dobroć Boga. W czasie, kiedy Kościół na nowo cierpi z powodu naporu zła, jest on dla nas oznaką nadziei i otuchy – podkreśla Benedykt XVI. Swój list kończy słowami: „Drogi Święty Janie Pawle II, módl się za nami!”.

Treść listu     |     English version