Benedykt XVI o św. Ireneuszu, mistrzu walki z herezjami

Tradycja apostolska stoi na straży prawdziwej wiary, wolnej od błędów i wypaczeń – przypomniał Benedykt XVI podczas audiencji generalnej w Watykanie. Ojciec Święty przypomniał postać i nauczanie św. Ireneusza z Lyonu, mistrza walki z herezjami, kontynuując tym samym cykl rozważań poświęcony ojcom apostolskim, czyli pierwszemu i drugiemu pokoleniu następców Apostołów.

Na placu św. Piotra zgromadziło się ok. 20 tys. pielgrzymów z całego świata, w tym wielu Polaków.
Przed katechezą odczytano fragment Psalmu 33: „Śpiewajcie Panu pieśń nową, pełnym głosem pięknie Mu śpiewajcie! Bo słowo Pana jest prawe, a każde Jego dzieło niezawodne. On miłuje prawo i sprawiedliwość: ziemia jest pełna łaskawości Pańskiej”.
Papież przypomniał, że św. Ireneusz urodził się ok. roku 135 – 140 r. w Izmirze, gdzie jako młody człowiek kształcił się w szkole św. Polikarpa, biskupa i ucznia apostoła Jana. W 177 r. jego imię zostało odnotowane w kolegium kapłanów w Lyonie. Został wtedy wysłany do Rzymu, aby przewieźć list Kościoła Lyonu do papieża, co uchroniło go przed prześladowaniami, w wyniku których zginął biskup tego miasta. Św. Ireneusz został wybrany jego następcą i pełnił tą funkcję do roku 202 – 203, kiedy być może zginął śmiercią męczeńską.
Tego „męża wiary i pasterza”, jak nazwał go Papież, cechowało „poczucie umiaru, bogactwo wiary i zapał misyjny”. Był on przede wszystkim dobrym pasterzem i mistrzem walki z herezjami.
Benedykt XVI przypomniał, że Kościół drugiego wieku był zagrożony gnozą – doktryną, która twierdziła, że wiara ma charakter symboliczny i jako taka dotyczy prostych ludzi, a tylko intelektualiści mogą zrozumieć to, co kryje się za tymi symbolami. Gnostycy tworzyli chrześcijaństwo elitarne i fragmentaryczne, rozprzestrzeniając się i mieszając z różnymi prądami.
Benedykt XVI przypomniał, że św. Ireneusz zwalczał dualizm i pesymizm gnostyków i upominał się także o świętość materii, w tym i ludzkiego ciała, którą oni odrzucali. „Był pierwszym wielkim teologiem Kościoła” – powiedział Papież dodając, że Ireneusz był autorem teologii systematycznej, ukazującej wewnętrzną spójność wiary. W centrum swej nauki umieścił on kwestię reguł wiary i jej przekazu. Według św. Ireneusza reguła ta zbieżna jest z Credo Apostołów i stanowi klucz do odczytania Ewangelii. Benedykt XVI przypomniał, że Ewangelię tę Ireneusz otrzymał od św. Polikarpa, który z kolei dostał ją od samego apostoła Jana.
Św. Ireneusz mówił, że za nauczaniem Kościoła nie kryje się żadna sekretna prawda, że nie istnieje chrześcijaństwo dla intelektualistów, a prawdziwa wiara jest przekazywana dzięki sukcesji apostolskiej. „Prawda i zbawienie nie są przywilejem ani monopolem niektórych, mogą je osiągnąć wszyscy za sprawą głoszenia jej przez Biskupa Rzymu” – mówił Benedykt XVI.
Papież przypomniał także nauczanie św. Ireneusza o Tradycji. Tradycja apostolska jest publiczna, a nie prywatna czy tajemnicza i jest ona jedyna. Podczas gdy gnostycyzm dzieli się na różnorodne sekty, Kościół strzeże wiary i tradycji Apostołów, mimo że jest rozprzestrzeniony po całym świecie.
W jego doktrynie „godność człowieka, ciała i duszy, mocno osadzona jest w objawieniu Bożym, w obrazie Chrystusa i dziele uświęcenia Ducha”. „To nauczanie o godności człowieka jest wciąż aktualnym narzędziem potrzebnym, aby wyjaśnić wszystkim osobom dobrej woli przedmiot i granice dialogu na temat wartości oraz aby dawać wciąż nowy bodziec działalności misyjnej Kościoła w obecności prawdy, która jest źródłem wszystkich prawdziwych wartości na świecie” – zakończył Benedykt XVI.
Po odczytaniu streszczeń w kilku językach Papież zwracając się do Polaków powiedział: „Witam polskich pielgrzymów. W przygotowaniu do przeżywania tajemnic Wielkiego Tygodnia towarzyszy nam dziś św. Ireneusz z Lyonu. Uczy on, aby te tajemnice rozważać w świetle Ewangelii i w duchu tradycji Kościoła, która opiera się na świadectwie Apostołów i jest przekazywana kolejnym pokoleniom dzięki Duchowi Świętemu. Taka kontemplacja tajemnicy Odkupienia zbliża nas wszystkich do chwalebnego Chrystusa. Niech Bóg wam błogosławi!”.
Wcześniej streszczenie katechezy po polsku odczytał ks. Prałat Paweł Ptasznik z sekretariatu stanu Stolicy Apostolskiej: „Dzisiejsza katecheza jest poświęcona osobie i nauczaniu świętego Ireneusza z Lyonu. Ten Ojciec Kościoła urodził się najprawdopodobniej w Smyrnie na terenie dzisiejszej Turcji około roku 135. Był w szkole biskupa Polikarpa, ucznia św. Jana apostoła. W 177 roku został prezbiterem Kościoła w Lyonie, a potem jego biskupem. Zmarł najprawdopodobniej jako męczennik w 202 lub 203 roku. Ireneusz był człowiekiem wiary i gorliwym pasterzem, bogatym w wiedzę i pełnym ducha misyjnego. Jako pisarz poświęcił się obronie prawdziwej nauki przed rodzącymi się wówczas herezjami, zwłaszcza gnozą oraz jasnemu wykładowi prawd wiary. Został uznany za pierwszego wielkiego teologa chrześcijańskiego. W centrum jego nauczania pozostaje reguła wiary, za którą uznaje Credo Apostołów wraz z Ewangelią, którą przekazali biskupom, swoim następcom. Stąd też Ireneusz stara się wykazać znaczenie tradycji apostolskiej dla zachowania prawdziwej wiary, wolnej od błędów i wypaczeń”.
Była to 12. audiencja generalna Benedykta XVI w 2007 r. i 89. od początku u pontyfikatu.