Benedykt XVI wzywa do dialogu kultur

Do dialogu kultur wezwał Benedykt XVI podczas spotkania ze światem nauki na uniwersytecie w Ratyzbonie. Podkreślił, że Zachód od dawna stoi wobec groźby negacji podstaw rozumności i „może z tego powodu ponieść wielką szkodę”. Dlatego teologia powinna wchodzić „w dysputę ze współczesnością”.

Wspominając swoją pracę wykładowcy uniwersytetu ratyzbońskiego Papież podkreślił, że są na nim wydziały teologii katolickiej i ewangelickiej, których zadaniem było zadawanie pytań o rozumność wiary. Nawet gdy jeden z naukowców stwierdził, że na uniwersytecie „działają dwa wydziały, zajmujące się czymś, co nie istnieje – Bogiem”, uniwersytet jako całość uważał za oczywiste, że „jest sprawą potrzebną i rozsądną, aby na drodze rozumu stawiać pytania o Boga i czynić to w kontekście tradycji wiary chrześcijańskiej”.
Odwołując się do dialogu cesarza bizantyjskiego Manuela II i perskiego uczonego Ibn Hazna sprzed 600 lat, Ojciec Święty wskazał w swoim wykładzie na różnice w pojmowaniu Boga w chrześcijaństwie i islamie. Cesarz i Pers dyskutowali m.in. na temat pojęcia dżihadu – świętej wojny.
Papież przypomniał, że jedna z pierwszych sur Koranu mówi, że „nie ma przymusu w religii”, choć później są i takie, które mówią o siłowym nawracaniu niewiernych. „Jeśli ktoś chce prowadzić do wiary – cytował Benedykt XVI rozumowanie Manuela II – potrzebuje zdolności dobrej rady i prawidłowego myślenia, a nie przemocy i groźby”.
Papież zaznaczył, że decydujące w argumentacji przeciwko nawracaniu siłą jest to, że „działanie niezgodne z rozumem jest sprzeczne z istotą Boga”. Było to oczywiste dla cesarza wyrosłego w kulturze greckiej, natomiast nie dla muzułmanina, dla którego „Bóg jest absolutnie transcendentny” i Jego wola nie jest związana z żadną z ludzkich kategorii: „Bóg nie jest ograniczony nawet przez swoje słowo i nic nie zmusi Go do objawienia nam prawdy”.
„Tu rozchodzą się drogi w rozumieniu Boga między chrześcijanami i muzułmanami” – stwierdził Papież. Zgodnie z Biblią, Bóg działa poprzez Logos – „rozum i słowo zarazem”. Dlatego „spotkanie biblijnego orędzia z grecką filozofią nie było przypadkiem”. „Wiara Kościoła zawsze trzymała się tego, że między Bogiem a nami, między Jego duchem stwórczym i naszym stworzonym umysłem istnieje prawdziwa analogia”. Choć niepodobieństwa są w niej większe niż podobieństwa, to jednak jest ona prawdziwa. „Prawdziwie boskim Bogiem jest Bóg, który ukazał się nam z miłością jako Słowo – logos, (…) dlatego chrześcijańska służba Bogu jest nabożeństwem sprawowanym w zgodzie z odwiecznym Słowem i z naszym rozumem” – przekonywał Benedykt XVI.