Beskid Śląski: beskidzkie „Mikołaje” w Trójwsi

Na Śląsku Cieszyńskim z dniem św. Mikołaja związany jest zwyczaj chodzenia po domach przebierańców, zwanych Mikołajami. W kolorowych grupach osób odwiedzających gospodarstwa pojawiają się też postaci m.in. diabła, anioła, biskupa, Żyda, Cygana czy młodej pary.

Młodzi ludzie z Zespołu Regionalnego "Istebna" w Trójwsi Beskidzkiej wyruszyli po południu w kolorowym orszaku z obrzędowym widowiskiem po okolicznych domach. W każdym z domostw odgrywana jest kilkunastominutowa scenka.

Małgorzata Kiereś w książce "Doroczna obrzędowość w społecznościach zróżnicowanych religijnie na pograniczu polsko-czesko-słowackim" przypomina, że grupa obrzędowa Mikołajów podzielona była na "białych" i "czornych". Do pierwszej należeli biskup, który pełni rolę św. Mikołaja, ksiądz, anioł, strażak czy para młoda, do drugiej natomiast cztery diabły, niedźwiedzie i ich matka zwana medulą, kominiarz, Żyd czy Cyganka.

„Obrzęd miał swój bardzo wyraźny scenariusz, w którym ważny był ryt początku i końca każdego z elementów. Zachowania, gesty, mowa miały znaczenie symboliczne” – zauważa dyrektorka Muzeum w Wiśle.

Według etnografki, podział na białych i czarnych był „wzorcową ilustracją wertykalnej osi świata: niebo-piekło, dobro-zło”. „Mikołaje zjawiają się w adwentowym czasie, łamiąc, o dziwo bez żadnych konsekwencji, czas ciszy, milczenia, zakaz tańcowania i muzykowania, nakazany tutejszą tradycją kościelną na czas Adwentu” – dodaje. O zwyczaju tym wspominają także ewangelicy ze Śląska Cieszyńskiego.