Białystok: po raz 32. przyznano Nagrody Księcia K. Ostrogskiego

Kapituła Nagrody Księcia Konstantego Ostrogskiego pod kierunkiem redaktora naczelnego „Przeglądu Prawosławnego” Eugeniusza Czykwina, uhonorowała w tym roku cztery osoby z Polski, Czarnogóry, Białorusi i Rosji. Zostali nimi bp Michał Janocha, metropolita czarnogórski i nadmorski Amfilochiusz (pośmiertnie) i biskup budimljańsko-nikszicki Joanicjusz z Czarnogóry, ks. Fiodor Kriwonos z Białorusi i ks. Kiriłł Szkarbul z Rosji, pracujący na Tajwanie. Nagroda jest przyznawana – w tym roku po raz 32. – za wybitne osiągnięcia w dziedzinie rozwoju duchowości, myśli i kultury prawosławnej oraz za działania na rzecz jednoczenia chrześcijan.

Ks. Michał Janocha jest duchownym rzymskokatolickim, od 2015 biskupem pomocniczym archidiecezji warszawskiej, historykiem sztuki, profesorem Uniwersytetów: Warszawskiego i Kardynała Stefana Wyszyńskiego, o niekwestionowanym dorobku naukowym. Urodził się w 1959 roku w Warszawie, związany był z młodzieżowymi kręgami katolickimi i choć już wtedy przepowiadano mu karierę duchowną, wybrał świeckie studia na Akademii Teologii Katolickiej (obecnie UKSW) i dopiero później zdecydował się na naukę w seminarium i studia teologiczno-filozoficzne.

Ikonografia od początku była głównym polem jego zainteresowań naukowych, zwłaszcza sztuka cerkiewna dawnej Rzeczypospolitej i tradycja bizantyńska, przede wszystkim jej odbicie w sztuce zachodniej. Bada i porównuje twórczość chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu, wspólne źródła i odrębne drogi rozwoju. Ikona nie jest dla niego, jak dla wielu historyków, jedynie pięknym obrazem, artefaktem, ale czuje on i rozumie jej religijny sens, przesłanie teologiczne, głębię duchowości.

Spośród jego książek wymienić należy „Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Problem kanonu” (2001) i „Ikony w Polsce. Od średniowiecza do współczesności” (2008) – album, kompendium wiedzy i wprowadzenie w świat doświadczeń religijnych. Opublikował około 130 artykułów naukowych, wraz z prof. Waldemarem Delugą współredaguje czasopismo „Series Byzantina. Studies on Byzantine and Postbyzantine Art”.

Na ręce biskupa budimljańsko-nikszickiego Joanicjusza (Mićovicia) – najbliższego współpracownika zmarłego 30 października 2020 roku metropolity Czarnogóry i Nadmorza Amfilochiusza kapituła przyznała nagrodę za obronę praw Kościoła przez setki tysięcy Czarnogórców w ub.roku. Metropolia czarnogórska i nadmorska jest częścią Patriarchatu Serbskiego. Władze Czarnogóry pod koniec 2019 przeforsowały ustawę, która umożliwiała ingerencję państwa w wewnętrzne sprawy Kościoła i ograniczała prawa duchownych prawosławnych. Stworzono prawną możliwość przejmowania prawosławnych świątyń i monasterów na rzecz skarbu państwa z perspektywą przekazania ich rozłamowej, utworzonej w 1999 roku z poparciem władz, nieuznawanej przez światowe prawosławie strukturze „Czarnogórski Kościół Prawosławny”. Miało to doprowadzić do marginalizacji, a nawet likwidacji kanonicznego Kościoła w Czarnogórze.

W jego obronie stanął śp. metropolita Amfilochiusz z biskupem Joanicjuszem i wiernymi. Protesty przybrały formę modlitewnych marszów, podczas których wierni nieśli ikony i śpiewali religijne pieśni. Trwały one miesiącami i odbywały się zarówno w miastach, jak i w małych wsiach. Szacuje się, że w największych marszach wzięło udział jednorazowo nawet trzysta tysięcy osób w kraju, liczącym około 600 tysięcy obywateli, w którym mieszkają także muzułmanie i katolicy. Protesty miały charakter religijny i pozbawione były haseł politycznych. Podczas epidemii koronawirusa przeniosły się do Internetu albo przybierały formę przejazdów samochodami.

Religijna manifestacja narodu doprowadziła do zwycięstwa w demokratycznych wyborach partii opowiadającej się za wycofaniem kontrowersyjnej ustawy i odsunięcia od władzy jej inicjatorów, rządzących krajem od ponad trzydziestu lat. Protesty stały się symbolem jedności i żywej wiary prawosławnych w Czarnogórze oraz inspiracją dla całego prawosławnego świata. Pokazały, w jaki sposób modlitewnie i pokojowo można bronić Kościoła.

Władyka Joanicjusz urodził się w 1959 roku w pobliżu Nikšiciu. Jest absolwentem wydziału teologicznego i filozoficznego Uniwersytetu Belgradzkiego. W 1990 złożył śluby zakonne, rok później przyjął święcenia diakońskie i kapłańskie i został przełożonym monasteru Sawina. W następnym roku powołano go na przełożonego monasteru Narodzenia Bogarodzicy w Cetynii i na wykładowcę przymonasterskiego seminarium. Od 1999 jest biskupem pomocniczym metropolii Czarnogóry i Nadmorza z tytułem biskupa budimljańskiego, a od 2000 – budimljańsko-nikszickim.

Ks. Kirył Szkarbul jest proboszczem rosyjskiej parafii prawosławnej na Tajwanie, ukończył studia na uniwersytecie w Toronto (ekonomia, zarządzanie), w Moskiewskiej Akademii Duchownej i na Uniwersytecie Chengchi w Tajpej (Tajwan; filozofia). Obronił na nim pracę doktorską z zakresu filozofii. Misjonarz, biblista, sinolog, lingwista.

Tuż po przyjęciu święceń z błogosławieństwa arcybiskupa jegorjewskiego Marka, przewodniczącego Zarządu Patriarchatu Moskiewskiego ds. Instytucji Zagranicznych Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, odrodził, założone jeszcze przez św. Mikołaja Japońskiego, dwie parafie prawosławne na Tajwanie, zorganizował tam dwie kolejne. Zapoczątkował i przez 3 lata kierował Rosyjską Misją Prawosławną na Filipinach (2014-17), odbył trzy podróże misyjne na Timor Wschodni, zakładając tam wspólnotę prawosławną (2019), ponad miesiąc spędził w Papui Nowej Gwinei (2020), chrzcząc tam kilku Papuasów i organizując stuosobową grupę katechumenów. Dzięki jego wysiłkom zarówno Timor Wschodni, jak i Papua Nowa Gwinea zostały włączone do egzarchatu Azji Południowo-Wschodniej Patriarchatu Moskiewskiego. Kieruje grupą tłumaczy ksiąg liturgicznych i Ewangelii św. Marka na język chiński, obecnie zaś wraz z zespołem pracuje nad przekładem Ewangelii św. Mateusza, tłumaczy też na chiński „Prolog ochrydzki” św. Mikołaja Serbskiego.

O. Fiodor Kriwonos jest duchownym posługującym w katedralnym soborze Świętego Ducha w Mińsku, teologiem i historykiem Kościoła białoruskiego. Wykłada jako docent w mińskich szkołach duchownych. Wydział historii ukończył na Państwowym Uniwersytecie Białoruskim, po czym pracował jako badacz w Państwowym Muzeum Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej oraz w muzeum historyczno-kulturowym „Zasławl”. W 1990 rozpoczął pracę w mińskim kierownictwie eparchialnym, zajmując się problemami historii Kościoła. Praca doktorska o mińskiej eparchii w latach 1917-39, napisana pod kierunkiem profesora teologii, metropolity mińskiego i słuckiego Filareta, stała się podstawą do wydania monografii „У Бога мёртвых нет” (2007 r.). O. Fiodor od dwudziestu lat studiuje żywoty i dokonania nowych męczenników, stając się na Białorusi najbardziej kompetentnym specjalistą w tej dziedzinie.

Ponad dziesięć lat był sekretarzem komisji do spraw kanonizacji świętych Białoruskiego Kościoła Prawosławnego. Opublikował serię wykładów dla studentów mińskiego seminarium duchownego na temat Kościoła białoruskiego w XX wieku. Jest autorem wielu publikacji na temat cerkiewnej historii Białorusi, wśród których wyróżniają się „Синодик за веру и Церковь Христову пострадавших в Минской епархии (1918-1951 годы)” (1996), „Жития священномучеников Минской епархии. 1-я половина XX века” (Mińsk 2002), „Мученический и исповеднический подвиг Могилевских святителей XX века” (Mińsk 2002), „Житие Блаженной Валентины Минской” (Mińsk 2007, wspólnie z Т. N. Daszkiewicz), „Многи скорби праведным” (Mińsk 2011), „Но печаль ваша в радость будет” (Żyrowice 2013).

O. Fiodor Kriwonos, urodzony w 1962 roku, upowszechnia na szeroką skalę swoje badania naukowe, nauczając, publikując, uczestnicząc w konferencjach i seminariach, spotkaniach. Białoruski Kościół Prawosławny uhonorował go medalem św. Cyryla Turowskiego.