Białystok: poruszająca książka o patriarsze Cyrylu I

Przed wizytą patriarchy Moskwy i Wszechrusi w Polsce Fundacja im. Księcia Konstantego Ostrogskiego opublikowała książkę o Cyrylu I. Opisuje ona dramatyczne dzieje Gundiajewów, rodziny obecnego zwierzchnika rosyjskiego prawosławia. Tytuł książki napisanej przez Ałłę Matreńczyk brzmi: „Patriarcha Kirył. Rosyjska Cerkiew do Golgoty do Zmartwychwstania”. Autorka publikacji próbuje odeprzeć zarzuty i krzywdzące opinie o szesnastym patriarsze Moskwy i Wszechrusi, m.in. o jego rzekomej kolaboracji z władzami komunistycznymi. Ałła Matrenczyk pokazuje jak wielką cenę musiała zapłacić rodzina Gundiajewów za wierność Cerkwi i Chrystusowi w czasach sowieckiego barbarzyństwa.

„Nigdy niczego się nie bójcie, na tym świecie nie ma niczego takiego, czego należałoby się bać. Bać trzeba się tylko Boga” – mówił przed śmiercią o. Wasilij Gundiajew, dziadek patriarchy. Te słowa wypowiedział człowiek, który miał za sobą pobyt w 46 (!) więzieniach i na 7 zsyłkach, który na zesłaniu spędził niemal 30 lat i dopiero o schyłku życia dopiął swego celu: został prawosławnym kapłanem. Wielką determinacją w dążeniu do kapłaństwa wykazał się także o. Michaił Gundiajew, ojciec patriarchy, który za napisanie słowa Bóg dużą literą dostał 3 lata zsyłki na Kołymie. W pozbawionej środków do życia rodzinie Gundiajewów często gościł głód. Na o. Michaiła nałożono w ramach represji olbrzymi podatek – 120 tys. rubli – który spłacał jeszcze jego syn jako archimnadryta. Podatek anulowano by, gdyby ojciec przyszłego patriarchy porzucił stan duchowny.Mimo prześladowań Wołodia Gundiajew, od małego wiedział, że będzie księdzem. W szkole był jedynym uczniem, który nie był pionierem i nie należał do komsomołu. Doznał z tego powodu wiele represji i upokorzeń. „Do szkoły szedłem jak na Golgotę” – wyznał po latach, już jako głowa Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Ałła Matreńczyk opisuje niezwykle aktywną działalność kościelną o. Władymira Gundiajewa, która stała się solą w oku władz ZSRR. Jako najmłodszy rektor seminarium w Leningradzie, walcząc z pełnomocnikami rady ds. religii, zdołał potroić liczbę studentów i nawiązać kontakty zagraniczne. Za karę władze skierowały go na arcybiskupstwo smoleńskie i wiaziemskie. Przyczyną zsyłki były też poglądy rektora, mianowanego biskupem, który jako jeden z niewielu ludzi w ZSRR potępił agresję radziecką w Afganistanie.
Czas w Smoleńsku okazał się jednak błogosławiony dl arcybiskupa Cyryla, który zaraz po przyjeździe do miejscowego soboru przywarł z ufnością do ikony Matki Bożej Smoleńskiej. Jej kopię po latach, już jako patriarcha Moskwy i Wszechrusi, przywiezie w darze Kościołowi katolickiemu w Polsce.

Czas pieriestrojki abp Cyryl wykorzystał na odbudowę zniszczonego przez komunistów życia cerkiewnego. W czasach puczu Janajewa z jego inicjatywy usunięto z liturgii we wszystkich cerkwiach prawosławnych w Rosji ( po raz pierwszy w historii) modlitwę za władze państwowe.

Książka przedstawia patriarchę Cyryla jako niezwykłą osobowość, wybitnego hierarchę, reformatora życia kościelnego, posiadającego szerokie kontakty międzynarodowe, ale także twardego partnera w dialogu z Kościołem rzymskokatolickim.

Ałła Matreńczyk, Patriarcha Kirył. Rosyjska Cerkiew od Golgoty do Zmartwychwstania, Fundacja im. Księcia Konstantego Ostrogskiego, Białystok 2012.