Białystok: VII Marsz Żywej Pamięci Polskiego Sybiru

Prawie 9 tys. Sybiraków, ich rodzin, harcerzy i młodzieży szkolnej przeszło 7 września ulicami Białegostoku w VII Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru. Jest on wyrazem pamięci o tych, którzy stracili życie na Syberii.

Po Mszy św. odprawionej dziś przez metropolitę białostockiego abp. Edwarda Ozorowskiego w kościele Ducha Świętego, pod Pomnikiem Nieznanego Sybiraka odczytano apel poległych a następnie katolicy i prawosławni modlili się za zmarłych. Wcześniej nabożeństwo w intencji ofiar wywózek na Sybir odprawiono w białostockiej katedrze prawosławnej. Marsz organizowany jest w rokrocznie Białymstoku, bo z terenów północno-wschodniej Polski na Syberię, wywieziono prawie pół miliona osób.

„Panie Boże Wszechmogący w którego rękach są dzieje świata i losy człowieka, przyjmij cierpienia ludzi dotkniętych zsyłkami na Syberię – modlił się na rozpoczęcie Marszu metropolita białostocki – Ześlij swoje błogosławieństwo na wszystkich, którzy cierpienia noszą dziś w swojej pamięci. Pobłogosław nas, zgromadzonych tu w twoje imię, szukających pociechy, pomocy w twoim miłosierdziu”. „Gdyby życie kończyło się tu na ziemi, śledząc historię mówilibyśmy, że nie ma ono sensu. Ma jednak sens modlitwa i pamięć o tych, którzy odeszli – dodał prawosławny białostocko-gdański biskup Jakub.

W tym roku zwracała uwagę duża liczba młodych ludzi, było prawie 7 tysięcy młodzieży szkolnej, wnuki Sybiraków z Litwy, Białorusi, Ukrainy.

„Tegoroczny marsz ma szczególnie wzruszający charakter – mówił prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Tadeusz Chwiedź. – Poświęcony jest młodemu pokoleniu, polskim Sybirakom, wtedy dzieciom – a dzisiaj seniorom. To właśnie oni najbardziej boleśnie odczuli tragedię deportacji.

Zwracając się do młodzieży powiedział: „To wam droga młodzieży pragniemy przekazywać prawdę historyczną o polskiej Golgocie Wschodu”. Prezes Sybiraków dodał: „Traktujemy Marsz Żywej Pamięci jako żywy znak pamięci Golgoty Wschodu, jako lekcję patriotycznego wychowania, jako lekcję prawdy historycznej o tamtych tragicznych dniach. Cała ta patriotyczno-religijna uroczystość ma być lekcją, prawdy historycznej, by w zadumie wyciągać wnioski, co zrobić, by nigdy więcej nie powtórzyła się tragedia Sybiru”.
Uczestnicy Marszu spotkali się następnie przy Pomniku Katyńskim w Białymstoku, gdzie hymn państwowy odegrała reprezentacyjna orkiestra Wojska Polskiego z Giżycka. Po błogosławieństwie w obrzędzie katolickim i prawosławnym, 9 tysięcy uczestników, młodych i starszych z Polski, Litwy, Białorusi, Ukrainy, harcerzy, uczniów ze szkół imienia Sybiraków, wnuków Sybiraków, Sybiracy, kombatanci i mieszkańcy miasta, przeszli w milczeniu ulicami miasta, do kościoła Ducha Świętego, gdzie Mszy św. przewodniczył metropolita białostocki abp Edward Ozorowski. Homilię wygłosił kapelan białostockich Sybiraków ks. Józef Wiśniewski.

Uroczystości związane z VII Marszem Żywej Pamięci Polskiego Sybiru rozpoczęły się już 6 września, konferencją naukową pt. „Exodus – deportacje i migracje (wątek wschodni). Stan i perspektywy badań”. Konferencja miała na celu przygotowanie projektu badawczo-edukacyjnego IPN nad deportacją społeczeństwa polskiego w głąb Związku Sowieckiego oraz wyznaczenie kierunków dalszych badań. Jej organizatorem był Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, Podlaski Urząd Wojewódzki oraz Podlaska Rada Wojewódzka Związku Sybiraków. W dolnej części kościoła Duch św. została też otwarta wystawa przygotowana przez IPN „Sybiracy – deportacje obywateli polskich w głąb ZSRR w latach 1939-41”, przedstawiająca sowiecki aparat represji, służący polityce wyniszczenia społeczeństwa polskiego historię deportacji ludności polskiej w głąb ZSRR, mechanizmy tworzenia list deportacyjnych, przebieg aresztowań, drogę i pobyt na zesłaniu.

W uroczystościach wzięli udział: kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych minister Janusz Krupski, przedstawiciel premiera rządu Zbigniew Ciosek, sekretarz generalny Związku Sybiraków Andrzej Duchnowski, kapelan krajowy Związku Sybiraków ks. Zdzisław Banaś oraz kapelan białostockich Sybiraków ks. Józef Wiśniewski. Ponadto byli obecni przedstawiciele wojska, służby granicznej, policji, straży pożarnej, służby penitencjarnej, służby celnej, straży miejskiej oraz mieszkańcy Białegostoku.
Tutaj też znajduje się jedyny w Polsce i na świecie Grób Nieznanego Sybiraka. Przy pomniku złożone są urny z prochami nieznanych osób, które zginęły w ZSRR. Na murze okalającym pomnik znajdują się tablice z nazwiskami tych, którzy na zawsze pozostali na „nieludzkiej ziemi”. Jest tam już kilkaset nazwisk. W kościele Ducha św. znajduje się Kaplica Sybiraków, gdzie w każdą niedzielę odbywa adoracja w intencji Sybiraków. W podziemiach kościoła od wielu lat funkcjonuje Muzeum Sybiraków oraz „Panorama Golgoty Wschodu Polskich Zesłańców” – cykl obrazów ukazujących martyrologię i wiarę wywiezionych Polaków. Również jedna z pobliskich ulic nosi nazwę Sybiraków.

W lutym, kwietniu i lipcu 1940 r. oraz w czerwcu i lipcu 1941 r. oraz latach 1944-56 miały miejsce masowe wywózki ludności polskiej na Sybir. W sumie w ciągu dwudziestu miesięcy okupacji sowieckiej z Polski wywieziono 1,7 miliona osób. Na zesłaniu przebywali około 6, 10, a nawet 15 lat. Niektórzy nie wytrzymali warunków transportu, inni zmarli w wyniku zimna i pracy ponad siły. Część Sybiraków wydostała się ze ZSRR z wojskami gen. Andersa i gen. Berlinga. Na zesłaniu pozostała co trzecia osoba. W województwie podlaskim mieszka obecnie 6 tys. Sybiraków w kraju jest ich ponad 60 tysięcy.