Boże Narodzenie w Kościele greckokatolickim

Gdy Kościół rzymskokatolicki obchodzi Boże Narodzenie, w Kościele greckokatolickim – podobnie jak w prawosławnym – trwa jeszcze Post Filipowy, czy okres przygotowania do świąt. Kościoły wschodnie, które posługują się w liturgii kalendarzem juliańskim, Boże Narodzenie obchodzą 7 stycznia.

Post Filipowy swoją nazwę bierze od imienia apostoła, którego wspomnienie wypada w przeddzień rozpoczęcia postu. Jest to czas, w którym katolicy obrządku bizantyjsko-ukraińskiego powinni powstrzymywać się od obfitych, głównie mięsnych posiłków oraz unikać wszelkiego łakomstwa. Praktykuje się wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych w środy i piątki. Tym wyrzeczeniom powinno towarzyszyć przygotowanie duchowe, wzmożona walka z grzechem, udział w rekolekcjach i spowiedzi św. Post Filipowy nie jest tak rygorystyczny jak Wielki Post, który poprzedza Wielkanoc.

Zakończy się on 6 stycznia, kiedy w Kościołach posługujących się kalendarzem juliańskim przypada wigilia Bożego Narodzenia, zwana też Swiatym Weczerem. W tym dniu obowiązuje ścisły post. Wieczorem rodzina zasiada do uroczystej kolacji, na której spożywa się 12 potraw, a do głównych należy kutia zrobiona m.in. z pszenicy (symbol rodzącego się życia), miodu (symbol wiecznego szczęścia), maku, orzechów i bakalii. Zamiast opłatka jest prosfora – pszenny chleb.

Późnym wieczorem w cerkwiach odbywa się „Powieczeria”, czyli nabożeństwo połączone ze śpiewem pieśni z Pisma Świętego. W centralnej części kościoła na stoliku o nazwie „tetrapod” ustawiona jest ikona i krzyż. Obok w specjalnym naczyniu znajduje się pięć małych chlebków, wino, pszenica i oliwa, które na zakończenie nabożeństwa są błogosławione.

Świętowanie trwa trzy dni. Pierwszego wspomina się przyjścia Jezusa na świat. W drugim dniu obchodzona jest uroczystość Świętej Bogurodzicy, a w trzecim św. Stefana (w Polsce: Szczepana) pierwszego męczennika i diakona. Zazwyczaj pierwszy dzień świętowany jest w gronie najbliższej rodziny, a dwa kolejne to czas spotkań i odwiedzin kolędowych.

Kościół greckokatolicki w Polsce tworzy metropolia przemysko-warszawska. W jej skład wchodzą dwie diecezje: archieparchia (archidiecezja) przemysko-warszawska, którą kieruje abp Eugeniusz Popowicz oraz eparchia (diecezja) wrocławsko-gdańska, której ordynariuszem jest bp Włodzimierz Juszczak. Według danych za rok 2013, liczyły one łącznie ponad 33 tys. wiernych, skupionych w ponad 130 parafiach.

Większość wiernych zamieszkuje województwa: podkarpackie, małopolskie, warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie, lubuskie i dolnośląskie. Rzeczywista liczba wyznawców tego obrządku jest jednak trudna do oszacowania, choćby ze względu na liczne w ostatnim czasie rzesze imigrantów z Ukrainy. W kolejnych miastach powstają nowe ośrodki duszpasterskie, które mają zapewnić wiernym możliwość przystępowania do sakramentów i uczestnictwa w Mszy św. w obrządku bizantyjsko-ukraińskim.