Bp Guzdek: rocznica Polskiego Państwa Podziemnego okazją do rachunku sumienia z wychowania

Abp Henryk Hoser przewodniczył dziś w katedrze polowej Mszy św. w 73. rocznicę powołania Polskiego Państwa Podziemnego (PPP). W homilii bp Józef Guzdek wskazał na postać św. Wincentego a Paulo, patrona dzisiejszego dnia i wezwał do dbania o wychowanie młodzieży w duchu patriotyzmu. Pytał o dzisiejszy poziom oświaty i wychowania polskiej młodzieży.

W katedrze polowej licznie zgromadzili się weterani II wojny światowej, członkowie Światowego Związku Żołnierzy AK, Związku Powstańców Warszawy, Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz młodzież warszawskich szkół. Wspólnie modlili się przedstawiciele wojska, stołecznych władz miejskich.

W homilii biskup polowy zaznaczył, że działalność charytatywna i dobroczynna św. Wincentego jest powszechnie znana. – Trzeba jednak wspomnieć o tym, że zaangażował się również w dzieło edukacji i wychowania dzieci i młodzieży. Uważał bowiem, że brak wykształcenia jest często powodem ubóstwa i marginalizacji człowieka. Wykształcenie i właściwe wychowanie jest warunkiem lepszej przyszłości zarówno jednostki jak i całego narodu – mówił.

Zdaniem bp. Guzdka podobnie myśleli twórcy Polskiego Państwa Podziemnego, kładąc nacisk na wychowanie i edukowanie młodzieży. – Podobnie jak św. Wincenty à Paulo, nasi ojcowie uznali, że wykształcenie oraz formacja duchowa dzieci i młodzieży stanowi warunek przetrwania narodu i jego rozwoju – podkreślił.

Ordynariusz wojskowy przypomniał, że celem obydwu okupantów było zniszczenie polskiej inteligencji, elity narodu. Jako przykłady podał słynną akcję „sonderaction Krakau” z 6 listopada 1939 roku oraz mord katyński dokonany wiosną 1940 roku.

Bp Guzdek podkreślił, że ogromnym wysiłkiem PPP było stworzenie całego systemu edukacji. Przytoczył dane, z których wynika, że w ramach tajnego nauczania prowadzonego podczas wojny powstało na terenie okupowanej Polski 2 tys. szkół średnich, maturę uzyskało kilkanaście tysięcy osób, na wyższych uczelniach kształciło się 10 tys. studentów a obroniono kilkadziesiąt doktoratów. – Podkreślić trzeba wielkie ryzyko zarówno nauczycieli jak i uczniów zaangażowanych w konspiracyjne szkolnictwo. Wykrycie groziło obozem koncentracyjnym lub śmiercią. Ocenia się, że w czasie wojny zginęło z rąk niemieckiego okupanta około dziesięciu tysięcy nauczycieli działających w konspiracji. – Należy też docenić wysoki poziom nauczania w tych niesłychanie trudnych warunkach – mówił bp Guzdek.

Biskup polowy podkreślił, że każda wojna „pociąga za sobą nie tylko cierpienie fizyczne, śmierć i zniszczenia materialne, ale nade wszystko ruinę duchową i deprawację ludzkich sumień, dlatego też dużą wagę przykładano do wychowania dzieci i młodzieży”. Przypomniał, że rolę wychowawców młodych sumień wzięło na siebie harcerstwo i m. in. Szare Szeregi. – Głównym celem podziemnego harcerstwa było przede wszystkim uchronienie młodych ludzi przed demoralizacją, którą niosła wojna, a także pielęgnowanie uczuć i tradycji patriotycznych – dodał.

Bp Guzdek zachęcił, aby kolejna rocznica powołania PPP była okazją do refleksji nad stanem wychowania młodzieży. – Mam na uwadze sprawujących władzę i stanowiących prawo oraz przyznających środki na edukację, ale także tych, którzy na co dzień realizują szkolne programy. Czy jest dostateczna troska o formację sumień młodych Polaków? Czy dość troszczymy się o wychowanie patriotyczne dzieci i młodzieży? Czy kosztem oszczędności nie narażamy na marginalizację naszego narodu i państwa? – pytał.

Życzył zebranym, aby rocznica powstania Państwa Podziemnego „skłoniła młode pokolenie do większego wysiłku w zdobywaniu wiedzy, właściwego wychowania tak, aby w przyszłości dobrze wypełnić zadanie odpowiedzialności za państwo Polskie”.

Wraz z abp. Hoserem i bp. Guzdkiem Mszę św. koncelebrowali kapelani środowisk powstańczych oraz ordynariatu polowego.

Po południu pod pomnikami Stefana „Grota” Roweckiego oraz Polskiego Państwa Podziemnego odbędą się dalsze uroczystości rocznicowe.

Za Polskie Państwo Podziemne uznaje się istniejące w latach 1939-45 konspiracyjne instytucje administracji państwowej, struktury polityczne oraz siły zbrojne, utworzone na obszarze okupowanej Polski, z upoważnienia rządu RP na uchodźstwie. Momentem utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego było założenie przez gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza konspiracyjnej organizacji o nazwie Służba Zwycięstwu Polski. Zawiązano ją w nocy z 26 na 27 września 1939 r. tuż przed kapitulacją Warszawy. Polskie Państwo Podziemne było fenomenem w skali europejskiej.

13 listopada 1939 r. Służba Zwycięstwu Polski przekształciła się, rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. broni Władysława Sikorskiego, w Związek Walki Zbrojnej z gen. Kazimierzem Sosnkowskim na czele. 30 czerwca 1940 r. gen. Sikorski nakazał utworzenie Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej w kraju i mianował Komendantem Głównym ZWZ płk. Stefana Roweckiego. Rozkazem Naczelnego Wodza z 14 lutego 1942 roku Związek Walki Zbrojnej został przemianowany na Armię Krajową – pion wojskowy Polskiego Państwa Podziemnego.

Pion cywilny PPP stworzył całą sieć administracji, której podlegało sądownictwo, edukacja i szeroka działalność wydawnicza. W Warszawie przebywał w ukryciu Delegat Rządu na Kraj w randze wicepremiera. Podlegały mu wydziały: wywiadu, dywersji, oświaty, sądownictwa i polityki.

Istniały czasopisma polityczne, wojskowe, literackie, kobiece, humorystyczne. W podziemnych drukarniach wydawano też książki. Przez całą okupację działały tajne komplety, tzn. podziemne szkoły. Tajna Organizacja Nauczycielska zapewniała im kadrę oraz przygotowywała i rozprowadzała podręczniki. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa utworzono prawie 2 tysiące szkół średnich. W czasie wojny podziemne wyższe uczelnie wykształciły 10 tys. polonistów, historyków, matematyków i lekarzy.

Najważniejszymi zadaniami pionu cywilnego było utrzymanie ciągłości instytucji państwowych oraz zapewnienie funkcjonowania państwu i ewentualne przygotowanie do przejęcia władzy po zakończeniu działań wojennych.