Bp Janocha: niezwykła powaga muzyki Pendereckiego

Na ogromne znaczenie tematyki sakralnej w twórczości Krzysztofa Pendereckiego zwraca uwagę bp Michał Janocha. – On mówił o rzeczach poważnych językiem poważnym, najwyższej próby – ocenił przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego KEP. Krzysztof Penderecki zmarł 29 marca w Krakowie w wieku 86 lat. Publikujemy komentarz bp. Michała Janochy dla KAI:

Trzeba podkreślić ogromne znaczenie tematyki sakralnej w całej spuściźnie Krzysztofa Pendereckiego, by wspomnieć o „Stabat Mater”, „Pasji według św. Łukasza” czy „Veni Creator”. Zaznaczę, że muzyka operuje dźwiękiem. Próba przekładania jej na słowa jest czymś beznadziejnym.

Jedno z ostatnich jego wielkich dzieł, VIII Symfonia „Lieder der Vergänglichkeit” („Pieśń Przemijania”), wpisuje się natomiast w nurt ostatnich dzieł wielkich mistrzów, którzy zostawiają w ten sposób jakiś swój testament, chcą tym swoim utworem pożegnać się, ale też coś ważnego przekazać światu.

Przypominam sobie film Krzysztofa Zanussiego „Dotknięcie ręki”, którego bohater, wybitny kompozytor, zostaje zapytany po premierze koncertu o to, co chciał przez tę muzykę wyrazić. Artysta nieco bezradnie wzrusza ramionami i odpowiada: gdybym potrafił wyrazić to słowami, moja muzyka byłaby niepotrzebna.

Chcę podkreślić znaczenie, jakie w twórczości Pendereckiego odgrywały fundamentalne tematy sakralne, biblijne, wielkie motywy kultury europejskiej ale i tradycji polskiej, by wspomnieć o „Polskim Requiem”, pisanym na początku lat 80. ubiegłego wieku, w tych czasach tragicznych i heroicznych.

Czymś niezwykle istotnym wydaje mi się też powaga tej muzyki. Powszechnie używana kategoria: „muzyka poważna” całkowicie do tej twórczości i tego stylu pasuje. On mówił o rzeczach poważnych językiem poważnym, najwyższej próby.

***

Krzysztof Penderecki był jednym z największych współczesnych kompozytorów i dyrygentów. Urodził się 23 listopada 1933 r. w Dębicy. Wychował się w rodzinie o ormiańskich i niemieckich korzeniach. W latach 1955-1958 studiował kompozycję w Akademii Muzycznej w Krakowie, której to uczelni został po latach rektorem.

W swej twórczości artysta sięgał do wielkich i uniwersalnych tematów, związanych z religią i historią. Do jego najważniejszych dzieł należą: „Pasja wg św. Łukasza”, „Polskie Requiem”, „Ofiarom Hiroszimy – tren”, za który otrzymał w Paryżu nagrodę UNESCO czy symfonia-oratorium „Siedem bram Jerozolimy”, przygotowana na zamówienie miasta Jerozolimy z okazji jubileuszu 3000 lat Świętego Miasta.

W 2005 r. kompozytor został odznaczony przez prezydenta RP Orderem Orła Białego. 14 października 2016 r. odebrał doktorat honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Zmarł w Krakowie 29 marca w wieku 86 lat.