Brzeszcze: rocznica masakry francuskich Żydówek w podobozie Auschwitz

W Brzeszczach-Borze, przed wejściem do budynku byłej karnej kompanii kobiet niemieckiego podobozu KL Auschwitz w Budach, uczczono dziś 74. rocznicę masakry Żydówek francuskich zakatowanych przez niemieckie więźniarki funkcyjne i esesmanów. Podczas uroczystości rocznicowych zorganizowanych przez Fundację „Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau”, oddano hołd ofiarom i przypomniano słowa pierwszego polskiego więźnia Auschwitz-Birkenau Stanisława Ryniaka, o tym, że „są takie miejsca, które krzyczeć będą wiecznie”.

W uroczystości upamiętniającej około 90 ofiar mordu udział wzięli m.in. przedstawiciele biur poselskich, władz wojewódzkich Małopolski, władz samorządowych, reprezentanci Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu, oraz uczniowie miejscowych szkół. Przed tablicą pamiątkową na budynku byłej karnej kompanii kobiet złożono wieńce i kwiaty, zapalono znicze.
Podczas wystąpienia Prezes Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Agnieszka Molenda przybliżyła tragiczne wydarzenia, do jakich doszło w tym budynku 5 października 1942 roku. Przywołała także słowa pierwszego więźnia politycznego niemieckiego obozu Auschwitz Stanisława Ryniaka o tym, że „są takie miejsca, które krzyczeć będą wiecznie”.

„Dziś jesteśmy w takim miejscu. Usłyszmy jego krzyk. Nie wstydźmy się pamiętać historii naszych lokalnych miejsc pamięci. Pozwólmy im odżyć w pamięci i świadomości. Wiedza o tych tragicznych wydarzeniach powinna być przekazywana z pokolenia na pokolenie. Powinna być nauką i przestrogą dla nas wszystkich” – powiedziała przedstawicielka Fundacji zajmującej się ratowaniem rzeczy, przedmiotów oraz artefaktów związanych z byłym niemieckim nazistowskim obozem koncentracyjnym i zagłady Auschwitz-Birkenau oraz z jego podobozami, będących obecnie w rękach osób prywatnych.
Obecny na uroczystościach niemiecki kapłan, wiceprezes Fundacji Centrum Modlitwy i Dialogu w Oświęcimiu ks. Manfred Deselaers powiedział KAI, że szczególnie w takim miejscu należy pamiętać o ludzkim cierpieniu i wyrażać szacunek wobec ofiar.

„Jednocześnie jest obowiązkiem budować inny świat. Z mojego doświadczenia wiem, że pamięć nie musi dzielić, nie musi na zawsze dzielić Polaków i Niemców, chrześcijan i Żydów. Jeżeli płaczemy razem nad tymi samymi ofiarami, to rozumiemy też naszą wspólną odpowiedzialność. To już łączy” – dodał. „Naszym celem i zadaniem jest nabycie umiejętności życia w przyjaźni. To musi być też owocem tej ofiary, którą dziś upamiętniamy.
W rozmowie z KAI Agnieszka Molenda przypomniała, że w budynku dawnej kompanii karnej pod podłogą na strychu pracownicy Fundacji natrafili na szereg przedmiotów związanych z życiem więźniarek podobozu w Budach.

„Te przedmioty są obecnie prezentowane na naszej wystawie. Niektóre z nich, jak np. biustonosze, były zakazane w obozie. Są też woreczki, używane przez kobiety tu przebywające do chowania różnych rzeczy. Można je zobaczyć w gablotach w ostatniej sali wystawowej” – wyjaśniła, powtarzając, że pamięć o takich wydarzeniach z przeszłości ma służyć ożywianiu pamięci i przekazywaniu tej wiedzy nowym pokoleniem.
Jednym z ostatnich znalezisk Fundacji jest mała porcelitowa figurka Myszki Miki należąca do jednego z dzieci, przywiezionego w transporcie śmierci do KL Auschwitz-Birkenau. „Było ono jednym z tysięcy dzieci przywiezionych do obozu, ale pozostał po nim ślad” – zaznaczył Molenda.

Karna kompania dla kobiet w Borze/Budach powstała w czerwcu 1942 roku. Początkowo osadzono w niej 400 więźniarek – 200 Polek i 200 kobiet różnej narodowości. Kobiety mieszkały w budynku przedwojennej szkoły w Brzeszczach Borze. Niemcy kazali więźniarkom oczyszczać stawy, wyburzać domy i budować drogi. Były maltretowane fizycznie i psychicznie.
Kadrę funkcyjną kompanii stanowiły niemieckie kryminalistki i prostytutki. W połowie sierpnia Polki przeniesiono do obozu Birkenau, a na ich miejsce sprowadzono kolejne więźniarki, w tym młode Żydówki francuskie.

Jak wynika z relacji w esesmana Pery Broad’a, w pierwszych dniach października 1942 roku, w godzinach wieczornych funkcyjna – niemiecka prostytutka Elfriede Schmidt – oskarżyła jedną z Żydówek o pobicie. Po wszczęciu alarmu wartownicy razem z funkcyjnymi rozpoczęli masakrę. Żydówki mordowano za pomocą kijów, pałek i siekier. Niektóre kobiety zepchnięto ze schodów, inne wyrzucono przez okno. Po wypędzeniu więźniarek na zewnątrz masakrę kontynuowano za pomocą kolb od karabinów i strzałów.
W wyniku tego mordu życie straciło około 90 więźniarek. Były to młode więźniarki Żydówki francuskie, traktowane przez SS jako komunistki. W tej grupie było też kilka Polek z przedwojennej emigracji do Francji.
Pracę kobiet z pierwszego rzutu w komandzie w Budach opisała w jednym ze swoich opowiadań Zofia Posmysz. Więźniarki pracowały w pobliskim lesie przy wyrębie drzew, kopały rowy, pogłębiały koryto rzeki Wisły. W pobliskich hodowlanych stawach rybnych kobiety wyciągały muł i oczyszczały brzegi z sitowia i tataraku. Wykonywały także większość prac rolniczych na okolicznych polach. Ciężkie warunki pracy oraz okrutne traktowanie przez więźniarki funkcyjne dla wielu kończyło się śmiercią.