Caritas Polska pomaga już od 30 lat

Początki były skromne – troje pracowników w pokoiku na ostatnim piętrze siedziby Sekretariatu KEP. Dziś ponad 100 osób realizuje programy pomocowe, z których rocznie korzystają setki tysięcy potrzebujących w Polsce i na świecie. Caritas Polska obchodzi właśnie swoje 30-lecie, rocznicowe uroczystości odbędą się 9 października w Warszawie.

Współczesna Caritas Polska nawiązuje do przedwojennych tradycji kościelnej działalności charytatywnej. W odrodzonej po zaborach Rzeczpospolitej lokalne związki Caritas powstawały oddolnie, w diecezjach, poczynając od Wielkopolski. To właśnie w Poznaniu w 1929 r. powołano Instytut Caritas. Rozwój tej centralnej organizacji, koordynującej diecezjalne dzieła pomocowe, został jednak powstrzymany za sprawą wybuchu drugiej wojny światowej. Podczas niemieckiej okupacji Kościół pomagał potrzebującym potajemnie bądź za pośrednictwem swoich przedstawicieli zaangażowanych w działalność Rady Głównej Opiekuńczej – polskiej organizacji charytatywnej uznawanej przez władze okupacyjne.

Od dzielenia darów do wielkich akcji pomocowych

Po wojnie komunistyczne władze szybko spacyfikowały próby wznowienia przez Kościół niezależnej działalności charytatywnej pod szyldem Caritas. Sama nazwa posłużyła zaś jako parawan do utworzenia w 1950 r. podporządkowanej państwu świeckiej organizacji, która przejęła placówki prowadzone przez Caritas przed wojną. W PRL-u pomoc Kościoła dla potrzebujących była więc prowadzona w mniej sformalizowany sposób, często na poziomie parafii. Na poziomie ogólnokrajowym działała natomiast Komisja Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Miłosierdzia, przemianowana w roku 1981 na Komisję Charytatywną Episkopatu Polski. Odegrała ona dużą rolę w dystrybucji pomocy zagranicznej, płynącej do Polski w latach 80. ubiegłego wieku.

Nowe możliwości prowadzenia przez Kościół w Polsce działalności charytatywnej otworzyły się za sprawą zmian ustrojowych. 17 maja 1989 r. została uchwalona Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, na podstawie której 10 października 1990 r. Konferencja Episkopatu Polski powołała organizację pod nazwą Caritas Polska. Zgodnie ze statutem Caritas Polska to „duszpasterska instytucja charytatywna Kościoła Katolickiego w Polsce”, której celem jest „kościelna posługa miłosierdzia realizowana w zakresie potrzeb duchowych i materialnych człowieka”.

– W praktyce oznacza to działalność na wielu polach, od niesienia pomocy osobom ubogim, chorym, niepełnosprawnym, przez wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży, po podejmowanie interwencji humanitarnych w krajach dotkniętych skutkami wojen i klęsk żywiołowych. Część z tych działań realizuje sama Caritas Polska, wiele z nich jednak inicjujemy i prowadzimy we współpracy z Caritas diecezjalnymi – precyzuje ks. Marcin Iżycki, dyrektor Caritas Polska.

Nie tylko wigilijna świeca

W latach 90. ubiegłego wieku sprawdzianem ofiarności Polaków oraz sprawności organizacji pomocowych były takie tragedie jak wojna w Czeczenii, czy powódź stulecia na Dolnym Śląsku. Organizowane wówczas transporty darów świadczyły o tym, że zarówno Caritas Polska, jak i okazujące solidarność poszkodowanym polskie społeczeństwo wyszły z tych prób obronną ręką. Szybko jednak stało się jasne, że równie ważna jak spektakularne akcje jest systematyczna, codzienna działalność na rzecz potrzebujących, którzy nie goszczą na czołówkach programów informacyjnych. Najstarszym kontynuowanym do dziś programem Caritas Polska jest zapoczątkowane w 1994 r. Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom.

– Pomysł został zaczerpnięty z Niemiec. W ramach Adwentu zaczęliśmy rozprowadzać świecę, jako symbol Chrystusa narodzonego. Zebrane fundusze postanowiliśmy przeznaczyć na pomoc dzieciom, w tym wypoczynek wakacyjny, bo czasy były bardzo trudne – wspomina Jarosław Bittel, zastępca dyrektora Caritas Polska, jeden z jej pierwszych pracowników.

Wigilijna świeca Caritas, zapalana co roku w wielu polskich domach, stała się symbolem organizacji, ale z myślą o najmłodszych Caritas Polska realizuje obecnie także inne programy. Są to m.in. program stypendialny Skrzydła, czy Tornister pełen uśmiechów, w ramach którego od 2009 r. dzieciom z rodzin potrzebujących wsparcia przekazano już ponad 170 tys. wyprawek szkolnych. Od bieżącego roku oprócz wyprawek finansowany jest także zakup laptopów dla podopiecznych świetlic prowadzonych przez Caritas diecezjalne. Potrzebę modyfikacji programu, służącej poprawie dostępu najmłodszych do zdalnej edukacji, wymusiła pandemia koronawirusa.

Z pomocą najsłabszym

To właśnie czas pandemii uwypuklił problemy, z jakimi zmaga się wielu potrzebujących pomocy w Polsce i poza jej granicami. Ugruntował też pozycję Caritas Polska jako organizacji, która na wiele z tych problemów jest w stanie odpowiedzieć kompleksowo, na dużą skalę.

– Kiedy pandemia zamknęła w domach seniorów i ograniczyła możliwości przemieszczenia się innych osób, w tym samotnych, czy też dotkniętych kryzysem bezdomności, mogliśmy zorganizować dla nich wsparcie wraz z Caritas diecezjalnymi. Było to możliwe dzięki połączeniu wysiłków w ramach naszych programów pomocy żywnościowej i dzięki diecezjalnym wolontariuszom – wyjaśnia ks. Marcin Iżycki. – Rocznie, w ramach samego tylko Programu Operacyjnego Pomocy Żywnościowej, przekazujemy 280 tysiącom potrzebujących ok. 14 tys. ton żywności. W dobie pandemii ta pomoc nabrała nowego wymiaru, jest potrzebna jeszcze bardziej niż zwykle. Mogliśmy ją rozszerzyć dzięki kampanii #PomocDlaSeniora, w którą zaangażowało się wielu darczyńców indywidualnych i instytucjonalnych. To ich ofiarność pozwoliła nam zakupić, oprócz żywności dla potrzebujących, także środki ochrony osobistej – dodaje dyrektor Caritas Polska.

Z myślą o seniorach

Osoby w trudnej sytuacji materialnej, zwłaszcza seniorzy, są przedmiotem szczególnej troski Caritas Polska. To do nich adresowane są takie programy jak Karta na codzienne zakupy. Dzięki współpracy z Fundacją Biedronki 10 tys. seniorów wytypowanych przez diecezjalne Caritas może przez 10 miesięcy korzystać z pomocy o wartości od 100 do 150 zł miesięcznie w postaci kart przedpłaconych na zakupy w sklepach popularnej sieci handlowej. Wsparcie materialne to jednak nie wszystko – Caritas Polska, poprzez programy aktywizujące, stara się zachęcić seniorów do rozwijania swoich zainteresowań oraz nawiązywania i podtrzymywania więzi społecznych. Przykładem mogą być program Spełniamy marzenia (realizowany również we współpracy z Fundacją Biedronki), czy też Konkurs Senior Caritas. Projekty wyłonione i dofinansowane ramach tej ostatniej inicjatywy są realizowane w 51 miejscach w Polsce. Są one często związane z udziałem seniorów w życiu kulturalnym, z aktywnością fizyczną i turystyką, a także z edukacją cyfrową.
W czasie pierwszej fali pandemii, od marca do lipca 2020 r., w ramach akcji #PomocDlaSeniora, Na codzienne zakupy, Spełniamy marzenia oraz Konkursu Senior Caritas, 41 Caritas diecezjalnych w Polsce otrzymało od Caritas Polska w formie darowizn finansowych i rzeczowych, wsparcie o wartości ponad 9,5 mln zł. Dodatkowo wartość środków ochrony zakupionych w ramach Programu Operacyjnego Pomocy Żywnościowej wyniosła 237 420,00 zł. Łącznie, na działania pomocowe dla kilkudziesięciu tysięcy seniorów i osób bezdomnych w całej Polsce, udało się zebrać ponad 18 mln zł. Środki te zostaną wykorzystane do końca grudnia 2020.

Ofiarom wojen, głodu i katastrof

Gdy na początku sierpnia tego roku portem w Bejrucie wstrząsnął potężny wybuch, Caritas Polska błyskawicznie pospieszyła z pomocą. W krótkim czasie udało się zgromadzić blisko 5 mln zł dla poszkodowanych w wyniku eksplozji. Do Bejrutu wyleciał transport humanitarny z żywnością i środkami higienicznymi, ale zebrane środki zostaną też wykorzystane na odbudowę domów lub pokrycie kosztów wynajęcia mieszkań dla tych, którzy stracili dach nad głową oraz na sfinansowanie pomocy medycznej, psychologicznej i przywrócenie możliwości zarobkowania poszkodowanym.

To tylko jeden z przykładów działalności Caritas Polska poza granicami naszego kraju. Innym jest obchodzący właśnie czwartą rocznicę uruchomienia program Rodzina Rodzinie, w którego ramach polskie rodziny obejmują wsparciem rodziny w wyniszczonej wojną domową Syrii i w Strefie Gazy. W ciągu czterech lat budżet programu przekroczył 57 mln zł, a pieniądze na żywność, leki, czynsz i inne pilne wydatki, otrzymało już 9 tys. rodzin.

– W pogrążonym w krwawym konflikcie wewnętrznym Jemenie wspieramy służbę zdrowia, w Wenezueli i sąsiadującej z nią Kolumbii pomagamy cierpiącym głód ofiarom kryzysu gospodarczego, dostarczamy mleko w proszku dla dzieci uchodźców przebywających w obozach w irackim Kurdystanie, realizujemy szereg pomniejszych projektów w krajach afrykańskich, pomagając lokalnym społecznościom za pośrednictwem polskich misjonarzy – wylicza ks. Marcin Iżycki.

Podobnie jak w Polsce, potrzebującym wsparcia w innych krajach mocno dała się we znaki pandemia koronawirusa. Nakładając się na istniejące problemy pogorszyła sytuację osób korzystających z pomocy humanitarnej, a przed niosącymi tę pomoc organizacjami postawiła nowe wyzwania. Suma wsparcia dla zagranicy udzielonego przez Caritas Polska w dobie pandemii to ponad 7 mln złotych. Pomoc trafia na 4 kontynenty, do 19 krajów, a szacunkowa liczba osób, które ją otrzymują, to ponad ćwierć miliona. Wśród beneficjentów są tysiące przesiedlonych rodzin, uchodźcy uciekający przed wojną, ofiary klęsk żywiołowych, cierpiący z powodu ubóstwa, głodu i chorób.

Dziękują zamiast świętować

– Naszą siłą jest z jednej strony doświadczenie i ogromna skala działalności, z drugiej duża elastyczność i gotowość do reagowania na kryzysy, które nieustannie się pojawiają – ocenia ks. Marcin Iżycki. – Nie wybieramy, komu pomagać, w Kościele powszechnym miłosierdzie jest dla wszystkich i pomoc okazujemy każdemu potrzebującemu. Dlatego równocześnie realizujemy znane od lat akcje i organizujemy nowe kampanie, których potrzebę dyktuje rozwój wydarzeń. Jak są ulewy na Podkarpaciu, to ruszamy z pomocą dla Podkarpacia, jak potrzeba respiratorów dla śląskich szpitali, to w ramach akcji #WdzięczniMedykom, wspólnie z naszymi partnerami kupujemy potrzebny sprzęt. To wszystko jest jednak możliwe dzięki pomocy osób i firm włączających się w nasze kampanie i wspomagających je. I za to wparcie chcemy serdecznie podziękować, bo to dla nas najlepszy prezent na 30. urodziny – uśmiecha się ks. Iżycki.

Okazją do przekazania podziękowań będą obchody 30-lecia Caritas Polska, zaplanowane na 9 października w Warszawie. Po uroczystej mszy świętej w Katedrze Polowej Wojska Polskiego przy ul. Długiej odbędzie się panel dyskusyjny „Solidarnie z Caritas”, a następnie gala, podczas której osoby i instytucje zasłużone dla organizacji otrzymają okolicznościowe odznaczenia. Artystycznym akcentem uroczystości będzie występ Stanisława Soyki z zespołem. Muzycy zaprezentują swoją interpretację „Tryptyku rzymskiego” Jana Pawła II.

Caritas to największa organizacja dobroczynna w Polsce. Pomaga setkom tysięcy potrzebujących w kraju i za granicą. Struktura Caritas w Polsce składa się z Caritas Polska, która pełni funkcję koordynatora projektów ogólnopolskich i zagranicznych oraz z 44 Caritas diecezjalnych, które niosą bezpośrednią pomoc potrzebującym. Caritas Polska od trzech lat dynamicznie zwiększa skalę działania. W 2019 roku jej wydatki na działalność́ dobroczynną przekroczyły rekordowy pułap 100 milionów złotych. W tym roku obchodzimy 30-lecie działalności Caritas w Polsce. Organizacja jest częścią sieci Caritas Internationalis i Caritas Europa.