Centralne obchody 23. Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce

Słowa z Księgi Wyjścia: „Pamiętaj o dniu szabatu, aby należycie go świętować” (Wj 20,8) były mottem tegorocznych obchodów 23. Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce. Odbyły się one wczoraj w Gnieźnie.
Gnieźnieńskie obchody rozpoczęły już przedwczoraj modlitwą Prymasa Polski abp. Wojciecha Polaka i naczelnego Rabina RP Michaela Schudricha w miejscu dawnego cmentarza żydowskiego. Głównym punktem wydarzenia było nabożeństwo Słowa Bożego. Uczestniczył w nim m.in. ambasador Izraela w Polsce.

Metropolita gnieźnieński nawiązał też do zbliżającej się 75. rocznicy wyzwolenia nazistowskiego obozu Auschwitz-Birkenau, podkreślając, że dokonana tam zagłada musi być dla współczesnych i przestrogą i wyzwaniem.

„Przywołujemy tych wszystkich ludzi – Żydów, Polaków i przedstawicieli innych narodów, którzy stali się ofiarami zbrodni dokonanej przez nazistów niemieckich. Przybywamy do tego symbolicznego miejsca, aby prosić Boga o łaskę pojednania. Zagłada Żydów musi być dla nas i przestrogą i wyzwaniem. Modlimy się o to, aby na tej ziemi, ani na żadnej ziemi, nie powtórzyła się tragedia Holocaustu” – mówił abp Polak.

Razem z prymasem Polski w miejscu dawnego cmentarza żydowskiego modlił się naczelny rabin Polski Michael Schudrich oraz przedstawiciele lokalnych władz. O pokój i jedność proszono słowami Psalmu 23 „Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego…” Pod tablicą złożono wiązanki kwiatów.

Obchodom towarzyszyło m.in. sympozjum naukowe o tym, jak dzień święty obchodzą chrześcijanie, a jak Żydzi. W spotkaniu zorganizowanym w gnieźnieńskim Kolegium Europejskim uczestniczyli m.in.: Prymas Polski abp Wojciech Polak, naczelny rabin Polski Michael Schudrich, bp Rafał Markowski, przewodniczący Rady ds. Dialogu Religijnego i przewodniczący Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem KEP, a także przedstawiciele Kościoła prawosławnego i Kościoła protestanckiego. Obecna była również licznie młodzież – studenci Kolegium Europejskiego i klerycy gnieźnieńskiego seminarium duchownego.

Dziękując za wybór Gniezna jako miejsca centralnych obchodów tegorocznego Dnia Judaizmu, abp Wojciech Polak wskazał na znaczenie organizacji tego typu wydarzeń dla dialogu chrześcijańsko-żydowskiego. Jak przyznał, mamy ze starszymi braćmi w wierze wspólne korzenie. Nie wystarczy jednak – jak stwierdził – starać się tego nie okaleczać i nie podcinać, ale trzeba to wspólne drzewo karmić, by przynosiło owoce.

Bp Rafał Markowski nawiązał z kolei do tematu obchodów, czyli przeżywania dnia świętego w chrześcijaństwie i judaizmie. Jak przyznał, to niezwykle istotna kwestia, jesteśmy bowiem świadkami wielu różnych zagrożeń i działań zmierzających do desakralizacji tego czasu.

„To nie jest tylko czas wolny od pracy. To nie jest tylko – choć bardzo ważny – czas spędzony z najbliższymi. To przede wszystkim czas uświęcenia, odkrywania wartości świata, w którym żyjemy, wartości życia ludzkiego, godności człowieka i wreszcie jest to czas uwielbienia i wdzięczności za całe dzieło stworzenia. Tego nie można nie doceniać” – mówił bp Markowski.

W imieniu wspólnoty żydowskiej głos zabrała Alicja Kobus, wiceprzewodnicząca Rady Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP, która podzieliła się osobistym doświadczeniem niełatwych relacji polsko-żydowskich z czasu swojego dzieciństwa i młodości. Były one naznaczone wieloma nieporozumieniami i antysemityzmem. Pytając wówczas ojca, kiedy to się skończy, usłyszała „nigdy”. O tym, że jednak może się skończyć przekonała się później, odtwarzając gminę żydowską w Poznaniu. Dziś – jak mówiła – mamy wolną Europę, mamy wiele dzieł, które wspólnie tworzymy.

Część wykładową rozpoczął referat naczelnego rabina Polski Michaela Schudricha, który z humorem, dzieląc się wieloma ciekawostkami i osobistymi refleksjami, opowiedział uczestnikom sympozjum o znaczeniu, zasadach i ceremoniach szabatu.

O chrześcijańskim przeżywaniu dnia świętego mówił z kolei liturgista ks. prof. dr hab. Jerzy Stefański. Wskazując na znaczenie niedzieli przywołał myśl św. Jana Pawła II z listu Dies Domini, w którym papież pisał: „Niedziela jest streszczeniem całej chrześcijańskiej wiary”.

Głównym punktem obchodów Dnia Judaizmu było nabożeństwo Słowa Bożego w Centrum Edukacyjno-Formacyjnym z udziałem m.in. rabina Michaela Schudrich, ambasadora Izraela w Polsce Alexandra Ben Zvi. Kazanie wygłosił abp. Wojciech Polak. Nawiązując do tematu przewodniego tegorocznych obchodów zauważył, że już sam nakaz „pamiętaj, abyś dzień święty święcił” podpowiada, że świętowanie związane jest z pamięcią. Wskazuje bowiem – jak uczył Jan Paweł II – najpierw na fakt, o którym należy pamiętać, a dopiero potem nakazuje coś czynić.
„Świętowanie dnia świętego jest istotnym i nieodzownym znakiem relacji z Bogiem. Wiąże się z tym, kim my jesteśmy i kogo spotykamy” – podkreślił abp Polak.

Rabin Michael Schudrich podzielił się z kolei własnym doświadczeniem szabatu. Jak przyznał, dzień ten jest czymś więcej niż dniem wolnym od pracy. To dzień odpoczynku, modlitwy, wyciszenia i bycia z rodziną. Dzień, w którym nie trzeba się spieszyć, co w dzisiejszym świecie wydaje się szczególnie potrzebne. To dzień bez komórki, bez komputera „czas dla mnie, kiedy nikt mi nie mówi, co mam robić. Szabat spędzony razem daje mi siłę na cały tydzień” – przyznał naczelny rabin Polski.

Sens szabatu w kontekście słuchanych czytań wyjaśnił także ks. dr Mirosław Jasinski z Wydziału Teologicznego UKSW w Warszawie. Przed nabożeństwem znaczenie i ceremonie szabatu przybliżył zebranym prof. Stanisław Krajewski z Uniwersytetu Warszawskiego.

W modlitwie błagalnej modlono się m.in. o trwały i sprawiedliwy pokój na świecie, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie i w Ziemi Świętej, aby wyznawcy judaizmu, chrześcijanie i muzułmanie żyli w pokoju i pomyślności. Uczestnicy nabożeństwa odśpiewali także wspólnie Ojcze Nasz i przekazali sobie znak pokoju.

W czasie nabożeństwa śpiewała schola gnieźnieńskiego seminarium duchownego. Wybrzmiały także szabatowe pieśni. Modlitwę zakończyło błogosławieństwo aaronowe zwane również błogosławieństwem kapłańskim, które należy do najstarszych fragmentów Pisma Świętego.

Natomiast wczoraj, 17 stycznia, w gnieźnieńskim Ratuszu odbyło się spotkanie panelowe poświęcone społeczności żydowskiej zamieszkującej Gniezno w XIX i na początku XX wieku oraz zachowanym artefaktom i judaicom.
W spotkaniu udział wzięli m.in. Prymas Polski abp Wojciech Polak, Jarosław Sellin, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Alicja Kobus, wiceprzewodnicząca Rady Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP oraz przedstawiciele lokalnych władz. Do wysłuchania prelekcji zaproszono też młodzież i wszystkich zainteresowanych mieszkańców Gniezna.

Część wykładową otworzyła prezentacja Mikołaja Wojciechowskiego z Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego, który przedstawił zachowane i odnalezione w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie fragmenty hebrajskich rękopisów. Uczestnicy spotkania wysłuchali również wykładu ks. dr. Jarosława Bogacza, diecezjalnego konserwatora zabytków i dyrektora Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, który opowiedział o zachowanych w zbiorach katedralnych judaicach. Z kolei Marek Szczepaniak, szef gnieźnieńskiego Oddziału Archiwum Państwowego, przybliżył słuchaczom szczegóły łączenia żydowskich gmin wyznaniowych na pograniczu Wielkopolski i Pałuk.

Prelekcjom towarzyszyła wystawa poświęcona dokumentacji własności gminy żydowskiej przed II wojną światową oraz obrazowi gnieźnieńskiej społeczności żydowskiej w XIX i na początku XX wieku. Wystawa będzie otwarta do 29 lutego. Wstęp wolny.

Centralne obchody 23 Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce zakończyły się wieczorem występem laureatów Ogólnopolskiego Konkursu Piosenki Żydowskiej i Autorów Żydowskich.

Warto wspomnieć, że 15 stycznia, podczas Dnia Judaizmu w Poznaniu, emerytowany metropolita gnieźnieński i Prymas Polski-senior abp Henryk Muszyński odebrał nagrodę „Menora Dialogu” za zbliżanie ludzi, kultur, religii i narodów. Laudacje wygłosił Michael Schudrich, naczelny rabin Polski oraz Walter Homolka, rabin Berlina.

W przyszłym roku ogólnopolskie obchody Dnia Judaizmu odbędą się w archidiecezji warszawsko-praskiej.

***

Ustanowiony przez Episkopat Dzień Judaizmu ma pomóc katolikom w odkrywaniu judaistycznych korzeni chrześcijaństwa i przypominać, że antysemityzm jest grzechem.

Bp Rafał Markowski, przewodniczący Komitetu KEP ds. Dialogu Międzyreligijnego zwracał uwagę, że tegoroczny Dzień Judaizmu przypada w szczególnych okolicznościach, zbiega się bowiem z obchodami 75. rocznicy wyzwolenia obozu zagłady Auschwitz-Birkenau.

Z kolei naczelny rabin Polski Michael Schudrich powiedział KAI, że obchody Dnia Judaizmu w Gnieźnie będą na pewno wyjątkowe, z uwagi na znaczenie tego miasta jako pierwszej polskiej stolicy. Jego zdaniem, dzięki corocznej inicjatywie, udaje się, krok po kroku, wspólnie przybliżać do celu. „To jest zupełnie inny świat niż 20 czy nawet 10 lat temu” – powiedział rabin oceniając stan relacji polsko-żydowskich i chrześcijańsko-judaistycznych.

Zgodnie z założeniami Episkopatu, Dzień Judaizmu ma przybliżać nauczanie Kościoła po II Soborze Watykańskim na temat Żydów i ich religii oraz ukazywać antysemityzm jako grzech. Jest to też okazja do propagowania posoborowego wyjaśniania tekstów Pisma Świętego, które w przeszłości mogły być interpretowane w sposób antyjudaistyczny i antysemicki.

Co roku centralne obchody Dnia Judaizmu organizuje inna polska diecezja wraz z powołanym w 1996 r. Komitetem ds. Dialogu z Judaizmem.

Po raz pierwszy Dzień Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce obchodzono w 1998 r. w Warszawie. Od tego czasu centralne obchody te odbywały się w największych polskich miastach, a równoczesne były obchodzone w wielu innych miejscowościach.

Obecnie do gmin żydowskich w Polsce należy ok. 4 tys. osób, natomiast społeczność Żydów w Polsce szacuje się na ok. 20 tys.