Centralne obchody XXVI Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce

Wspólna modlitwa w miejscu, gdzie stała synagoga spalona przez Niemców w 1939 r., przy pomniku upamiętniającym zagładę 17 tys. siedleckich Żydów w czasie II wojny światowej, sesja naukowa oraz wspólna modlitwa chrześcijan i Żydów w katedrze, to najważniejsze punkty centralnych obchodów XXVI Dnia Judaizmu, jakie miały miejsce w tym roku w Siedlcach na Podlasiu. Hasłem były słowa z Księgi Wyjścia: „Przejście Pana: Dziś wychodzicie” (Wj 13,14).

Poranne modlitewne spotkanie rozpoczęło się od zapalenia zniczy przy pomniku upamiętniającym zagładę 17 tysięcy siedleckich Żydów w czasie II wojny światowej. Uczynili to: rabin Michael Schudrich oraz biskup siedlecki Kazimierz Gurda. W wydarzeniu udział wzięli przedstawicieli społeczności żydowskiej z Naczelnym Rabinem Polski Michaelem Schudrichem oraz gościem specjalnym rabinem Boazem Pashem. Obecna była młodzież ze szkół i uczelni siedleckich wraz z opiekunami, a także przedstawiciele władz samorządowych.

Istotnym punktem, była modlitwa psalmami. Modlitewną pamięcią ogarniano wszystkich członków narodu żydowskiego, którzy zginęli w czasie II wojny światowej, szczególnie tych, którzy zginęli w Siedlcach w czasie niemieckiej i rosyjskiej okupacji. Modlono się także w intencji wszystkich katolików, którzy nieśli pomoc i udzielali schronienia prześladowanym. W imieniu społeczności żydowskiej Psalm 130 i modlitwę po hebrajsku odśpiewał Naczelny Rabin Polski – Michael Schudrich. Następnie Psalm 130 po polsku, w tonie gregoriańskim odśpiewała schola „Gaudete”, działająca przy parafii katedralnej w Siedlcach.

Konferencja naukowa

Konferencja naukowa poświęcona historii Żydów i judaizmu na ziemi siedleckiej stanowiła drugi punkt programu. Na wstępie słowa powitania wygłosił biskup siedlecki Kazimierz Gurda.

Słowo do zebranych wygłosił także Ambasador Izraela w Polsce Yacov Livne. – Przyjaźń i dialog pomiędzy religiami, pomiędzy judaizmem a katolicyzmem są bardzo ważne; i ja w to wierzę. […] Ten kontakt pomiędzy katolikami a Żydami jest nie tylko wspólnym zamieszkaniem ale i relacją duchową – wskazał Yacov Livne. Wyraził radość z licznej obecności młodych ludzi podkreślając, że oni są odpowiedzialni za przyszłość. Tu zaznaczył też istotną rolę liderów politycznych i religijnych. „Jest to ważne, abyśmy razem rozumieli naszą przyszłość i razem pracowali dla naszej lepszej przyszłości” – powiedział. Nawiązując do wojny w Ukrainie, przywołał po hebrajsku fragment z Pisma Świętego, prosząc Boga o pokój.

Pierwszym prelegentem był ks. dr Paweł Rytel-Andrianik – dyrektor Biura ds. Komunikacji Zagranicznej w Sekretariacie KEP, wicedyrektor Centrum Heschela na KUL. Wygłosił on referat: „Chasydzi w Siedlcach i Kocku”. Wskazał on, że Podlasie i Wschodnie Mazowsze była terenami rozkwitu chasydyzmu oraz największej tragedii niemieckich nazistowskich obozów zagłady: Treblinka, Sobibór.

– Podobnie jak w początku ruchu franciszkańskiego, chasydyzm cechowała radość i życzliwość wobec wszelkiego stworzenia – przypomniał ks. dr Paweł Rytel-Andrianik, omawiając historię i rozwój ruchu chasydzkiego na terenach obecnej diecezji siedleckiej. – Wniosek ze wspólnej historii: Modlimy się do tego samego Boga, ale nie znamy się – mówił prelegent, który wskazywał na potrzebę i możliwości poznawania obecnie wspólnej historii.

Referat pt. „Zagłada Żydów w Treblince” zaprezentował dr Edward Kopówka, dyrektor Muzeum Treblinka. Omówił krótko życie siedleckich Żydów, wskazał na njważniejsze miejsca takie jak synagoga, cmentarz czy szpital. Zarysował powstanie wciąż istniejącego ruchu mesjanistycznego, z którego Żydzi wyemigrowali jeszcze przed wojną do Jerozolimy. Tam, w pobliżu Ściany Płaczu, powstała synagoga Hurva.

Historyk omówił dramat nazistowskiej okupacji – powstanie tymczasowego, otoczonego ogrodzeniem z kolczastego drutu getta, brutalne deportacje do obozów zagłady z zachowanej do dziś towarowej rampy kolejowej. Zarysował stan aktualnej wiedzy o obozie zagłady w Treblince, omawiając perfidne psychologiczne mechanizmy wykorzystywane przez Niemców, podjąć dane statystyczne i wspominając o powstaniu z 1943 r., a także próbach zacierania śladów zbrodni przez nazistów.

Zaapelował także o pomoc w zlokalizowaniu miejsca pochówku rabina Aszera Rojblata, założyciela wspólnoty chasydzkiej, zwłaszcza w postaci udostępniania archiwalnych zdjęć cmentarza żydowskiego. Prelekcja ilustrowana była rzadkimi archiwalnymi zdjęciami.

Z kolei Tomasz Oleksy-Zborowski, Kierownik Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze, wygłosił referat „Martyrologia Żydów – współczesne formy pielęgnowania pamięci”. Zarysował znaczenie i funkcjonowanie nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze, wskazując, że w ciągu 18 miesięcy jego funkcjonowania, zamordowano tam 180 tys. Żydów. Wskazał, że tu również wybuchło zbrojne powstanie, dzięki któremu uciekło ok. 300 Żydów, jednak wojnę zdołało przeżyć ok. 30 z nich. Przypomniał, że naziści próbowali zatrzeć wszelkie ślady swojej zbrodniczej działalności, cały teren obozu zaorana i posadzono las. Historyk omówił dostępne źródła, prezentował archiwalne zdjęcia i zarysował etapy powojennego upamiętniania miejsca zagłady – którego pierwsze formy pojawiły się dopiero w latach 60. XX w., jednak za czasów PRL zniekształcany historię. W latach 90. powstało muzeum, w roku 2000 rozpoczęto archeologiczne badania. Pozyskano kilkanaście tysięcy artefaktów i przedmiotów osobistych należących do ofiar, cześć z nich z imienia i nazwiska identyfikuje ofiary, w tym tabliczki i zabawki należące do dzieci, a także klucze w większości należące do Żydów holenderskich. Odkryto także fundamenty komór gazowych.

Rabin Boaz Pash do katolickich katechetów: nasz Ojciec tylko o to prosi, żebyśmy się kochali

„Nasz Ojciec w niebie tylko o to prosi, żebyśmy się nawzajem kochali i przyjaźnili” – mówił rabin Boaz Pash z Jerozolimy, gość specjalny centralnych obchodów XXVI Dnia Judaizmu. Wykład rabina skierowany był zwłaszcza do katechetów i liderów wspólnot. Rabin poprowadził wykład na temat interpretacji Starego Testamentu: „Abyśmy osiągnęli mądrość serca. Kto jest lepszy mędrzec czy prorok? Biblia, Talmud i to co my myślimy aktualnie”.

W wydarzeniu wzięli udział liczni katecheci, przedstawiciele wspólnot i ruchów, osoby prowadzące parafialne kręgi biblijne oraz Lectio Divina, a także klerycy, duszpasterze i kilku biskupów.

Boaz Pash rozpoczął od podkreślenia, że „nasz Ojciec w niebie tylko o to prosi, żebyśmy się nawzajem kochali i przyjaźnili. On patrzy na nas i mówi: wy wszyscy – chrześcijanie, Żydzi, muzułmanie – jesteście moimi dziećmi. Dla mnie, waszego Taty, największą przykrością jest niezgoda między wami”. Przywołał słowa Psalmu 133: Jak dobrze i miło, gdy bracia mieszkają razem.

Podczas bogatego w typowo żydowskie poczucie humoru, żarty i anegdoty wykładu, omówił rolę proroków i mędrców, odwołując się do żydowskich tradycji – zwłaszcza Talmudu i Kabały – i Tory. Podzielił się także, że sam czyta Nowy Testament i wskazał na pewne tropy żydowskiej perspektywy w interpretacji Ewangelii.

Modlitwa chrześcijan i Żydów w katedrze

Celebracja Słowa Bożego, która odbyła się wieczorem w katedrze siedleckiej, była ostatnim punktem centralnych obchodów XXVI Dnia Judaizmu. Przewodniczył jej abp Grzegorz Ryś – Przewodniczący Komitetu Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem, a komentarz wygłosił Rabin Boaz Pash. W przygotowanie części modlitewnej zaangażowane były wspólnoty Drogi Neokatechumenalnej.

– Zaczęliśmy nasz dzień od modlitwy i kończymy go modlitwą. W te nawiasy jest wpisane wszystko co czyniliśmy dzisiaj. Chcemy jeszcze raz odnaleźć sens całej naszej refleksji; ale w żywym spotkaniu z Bogiem i jego słowem – wskazał na początku abp Grzegorz Ryś – metropolita łódzki.

Rozważane teksty z Pisma Świętego nawiązywały do hasła tegorocznego Dnia Judaizmu: „Przejście Pana: Dziś wychodzicie” (Wj 13,4). Pierwsze czytanie z 18 rozdziału Księgi Rodzaju i opisywało scenę Aniołów odwiedzających Abrahama. Komentarz do tego fragmentu wygłosił Rabin Boaz Pash.

– Ważniejsze od wielkich filozofii są stosunki międzyludzkie; żyć we wzajemnej przyjaźni i miłości. Żyjąc tak, możemy oczekiwać tego samego ze strony Pana Boga – wskazał Rabin Boaz Pash.

W słowie do wiernych, abp Ryś rozważając odczytaną Ewangelię o powołaniu Zacheusza wskazał, że imię bohatera tego fragmentu oznacza, że w tej historii powołania może odnaleźć się każdy z nas. Los Zacheusza = podkreślił – polegał na tym, że żył z grzechu. W jego zawód było wpisane zło. Zacheusz jest tym, który jako bogaty przeszedł przez „ucho igielne”. Jezus był jedynym, który mógł dostrzec w nim jego czystość, prawdziwość, niewinność. On widział także czym jego wielka godność została przysłonięta. Ten fragment Ewangelii pokazuje, że Bóg potrzebuje grzesznika.

– Bóg objawiony w Jezusie pokazuje, że potrzebuje grzesznika. I to jest paradoks Ewangelii – akcentował metropolita łódzki.

– „Dzisiaj” jest jednym z najważniejszych słów Biblii. Wszystko co ważne dokonuje się „dzisiaj”. To „dzisiaj” które daje nam Bóg, które jest jednocześnie Jego nawiedzeniem i zaproszeniem do wyjścia, zmiany, ruchu i porzucenia tego czym żyłem jeszcze wczoraj i co wydawało mi się jedyną słuszną formą funkcjonowania. […] „Dziś” wyzwala mnie od lęku od tego co będzie jutro. – mówił abp Ryś.

Dzień 17 stycznia w Kościele katolickim od 1998 r. obchodzony jest jako Dzień Judaizmu. To okazja do wspólnej modlitwy oraz refleksji nt. dialogu katolicko-judaistycznego, a także poznania historii Żydów, która jest częścią naszej historii.

Organizatorami XXVI Dnia Judaizmu są: Komitet Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem na czele z przewodniczącym – abp. Grzegorzem Rysiem, metropolitą łódzkim oraz diecezja siedlecka z biskupem ordynariuszem Kazimierzem Gurdą.

Współorganizatorami obchodów są Urząd Miasta Siedlce, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach. Wydarzenie patronatem honorowym objęli Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki oraz Biskup Siedlecki Kazimierz Gurda.