Chałupki: Msza św. za świętokrzyskich garncarzy rozpoczęła „Chałupkowe Garncynki”

Od Mszy św. polowej celebrowanej przez 11 kapłanów przy Ośrodku Tradycji i Garncarstwa w Chałupkach w gminie Morawica – w najstarszym w Polsce zagłębiu wypalania gliny, rozpoczęły się „Chałupkowe Garncynki” – festyn nawiązujący do kilkusetletniej tradycji garncarstwa w okolicy, podtrzymywanego w kilku rodzinnych manufakturach.

„Nasi garncarze są związani z Kościołem i od dawna ich święto ma charakter dziękczynienia Bogu za pomyślność” – mówi KAI ks. Stanisław Durek, proboszcz w parafii Obice, w obrębie której znajdują się Chałupki.

Elżbieta Klimczak to ostatnia reprezentantka słynnego rodu Sowińskich – jej ojciec Stefan był znanym rzeźbiarzem – ceramikiem. E. Klimczak odziedziczyła po nim prowadzony tradycyjną metodą warsztat. Specjalizuje się w wykonywaniu naczyń glinianych, sprzętów codziennego użytku, pamiątek i ceramiki figuralnej o charakterze sakralnym, za którą otrzymała wiele nagród na konkursach i przeglądach ogólnopolskich. Surowiec czerpie z okolicznych pól. Prowadzi warsztaty zajęciowe dla szkół i dla osób niepełnosprawnych. Rokrocznie prezentuje swój dorobek m.in. podczas lipcowych „Garncynek”.

Podczas festynu garncarze demonstrowali, w jaki sposób powstają garnki i naczynia, a każdy mógł sam spróbować sił w pracy na kole. Zaprezentowały się także okoliczne zespoły folklorystyczne: Młodzieżowa Orkiestra Dęta z Morawicy, zespół Brzezinianki w obrzędzie „Garncynki”, Chór Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Morawickiej i Rodzinna Kapela Korbanów.

Można było zwiedzić utworzony w 1989 r. Muzealny Ośrodek Tradycji Garncarstwa – unikatową placówkę w skali kraju. Stała ekspozycja prezentuje mistrzowski kunszt rodzimych wyrobów glinianych, są także archiwalne fotografie i warsztat garncarski zaaranżowany na bazie autentycznego pieca dwukomorowego – wyjątkowego eksponatu w skali kraju.

Początki rodzimego garncarstwa to połowa XVI w. – z tego okresu pochodzą znaleziska archeologiczne. W XIX w. w Chałupkach powstała pierwsza manufaktura, produkująca nie tylko naczynia użytkowe, ale fajans i kamionkę, a wyroby garncarzy otrzymały prawo eksportu za granicę. W 1899 r. garncarstwem w Chałupkach zajmowało się 200 mężczyzn i 30 kobiet. W 1922 r. 50 garncarzy z trudem mogło sprostać zapotrzebowaniu rynku. Po kryzysie, spowodowanym II wojną światową do produkcji włączyło się już nowe pokolenie starych garncarskich rodów. Jednakże stopniowe wyczerpywanie się zasobów gliny, konkurencja wyrobów syntetycznych i śmierć dawnych mistrzów powodowały stopniowy zanik tradycji – ostatni wypał naczyń glinianych miał miejsce w 1983 r. Wyroby z Chałupek znajdują się w polskich i europejskich muzeach.

Obecnie zaledwie w kilku rodzinnych warsztatach podtrzymywana jest produkcja naczyń i ceramiki figuralnej, w tym postaci świętych, aniołów, szopek bożonarodzeniowych, scen Ukrzyżowania, kropielnic i krzyży domowych.