Chęciny zadbają o cmentarz żydowski

Nie tylko realizowane właśnie prace przy zabytkowej synagodze w Chęcinach, także oznakowanie i uporządkowanie cmentarza żydowskiego pozwoli lepiej upamiętnić żydowskich mieszkańców Chęcin. Będzie to także dodatkowe ważne miejsce na turystycznej i edukacyjnej mapie miasta.

Prace związane z ratowaniem kirkutu zapowiada w rozmowie z KAI Robert Jaworski, burmistrz Miasta i Gminy Chęciny.

– Planujemy zaawansowaną pielęgnację tego, co zachowało się na cmentarzu, wykonanie dojścia, z oznakowaniem, tablice informacyjne i być może monitorowanie – wylicza burmistrz. Podkreśla, że nie można zostawić cmentarza w stanie zaniedbania, gdy synagoga po remoncie stanie się ważnym centrum edukacyjnym, popularyzującym wiedzę o kulturze, historii i religii Żydów. – Jest to tym istotniejsze, że kilka miesięcy temu uregulowaliśmy stan prawny. Działka jest skomunalizowana, jest własnością gminy Chęciny – tłumaczy burmistrz Jaworski.

Gmina na ten cel aplikuje o środki do Polskiego Ładu, z przeznaczeniem na ochronę zabytków. Istotnym zadaniem które zrealizuje gmina Chęciny, jest też inwentaryzacja nagrobków, z których część ma unikatowy charakter.

Żydowski cmentarz położony jest poza zwartą zabudową przy ul. Radkowskiej, na północno-wschodnim zboczu Góry Zamkowej. W obrębie nekropolii znajduje się około 150 nagrobków w różnym stanie zachowania.

Najstarsze macewy pochodzą z drugiej połowy XVII w. Zachowały się również grobowce w formie sarkofagu. Całość otoczona jest pozostałościami kamiennego muru. Kirkut jest zaniedbany. Jedynie w południowej, najstarszej części nekropolii widoczne są ślady prac porządkowych. Cmentarz ma powierzchnię ok. 4 hektarów.

O zezwoleniu królewskim „na kierchow” wspominają dokumenty lustracji królewskiej z 1660 r. Kolejną wzmiankę o nekropolii można znaleźć w przywileju starościńskim z 21 marca 1668, w którym starosta chęciński Stefan Bidziński pozwolił Żydom na odbudowę cmentarza zniszczonego podczas potopu szwedzkiego. Sam kirkut istniał prawdopodobnie już na początku XVII w.

Do połowy XIX w. cmentarz służył także kieleckim Żydom. W okresie międzywojennym teren nekropolii ogrodzono oraz wybudowano dom przedpogrzebowy. Obiekt został zamknięty dla celów grzebalnych w 1964 r.

Mimo znacznej dewastacji kirkutu po II wojnie światowej, zachowały się marmurowe pomniki nagrobne, niektóre o unikatowej formie, bogato rzeźbione. Macewy na chęcińskim kirkucie wykonane są przede wszystkim ze zlepieńca cechsztyńskiego, zwanego potocznie marmurem kieleckim i z piaskowca. Najstarsze stelle datowane są na poł. XVII w. Kilka macew ma należące do rzadkości w Świętokrzyskiem trójkątne zwieńczenia.

Wzmianka o pierwszych Żydach obecnych w Chęcinach pochodzi z 1564 r. Możliwość osiedlania się zapewnił im dopiero Stefan Batory w 1581 r.

Gmina żydowska przeżywała swój dobry okres w XIX w. Liczne osadnictwo wynikało m.in. z bliskości Kielc, w których obowiązywał przywilej De non tolerandis Judaeis. W okresie międzywojennym Żydzi stanowili 56 proc. mieszkańców Chęcin (2825 osób). W czasie okupacji Niemcy założyli tu getto dla 4 tys. osób. We wrześniu 1942 r. okupanci dokonali deportacji Żydów z chęcińskiego getta do obozu zagłady w Treblince.