Chmielnik: w dawnej synagodze o żydowskich organizacjach skautowych i poezji sztetla

Panel historyczny o dziejach skautingu żydowskiego w II RP, promocja wierszy z tomiku „Jak w Arce Noego” oraz miejski rajd po śladach żydowskiego sztetla z czasów odzyskiwania niepodległości sto lat temu, złożyły się na całodzienne wydarzenie pn. „Niepodległa dla wszystkich”. Spotkanie zorganizował Ośrodek Edukacyjno – Muzealny „Świętokrzyski Sztetl” w dawnej chmielnickiej synagodze.

Kilkadziesiąt osób, głównie młodzież i harcerze, wyruszyli pod opieką opiekunów po śladach przedwojennego Chmielnika, którego 80 proc. mieszkańców przed II wojną światową stanowili Żydzi. Za pomocą aparatów rejestrowali stare podwórka, oryginalne bramy i drzwi, miejsca po zakładach i warsztatach żydowskich czy związane z kultem religijnym jak mykwa lub rzeźna rytualna. Wyprawę, która zaowocuje wystawą, poprowadził plastyk Wojciech Książek.

Z kolei w synagodze o różnorodności ruchów skautowych w II RP mówił Leszek Gorycki – historyk, politolog, pedagog, związany z pracownią Historii i Kultury Mniejszości Narodowych i Etnicznych przy Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie.

Podczas panelu z udziałem kilkudziesięciu osób omówił „przebudzenie narodów” na przełomie XIX i XX wieku, pokazując na tym tle miejsce Żydów w Europie i ich rozbudzone nadzieje na własne państwo. Zarysował dzieje Drużyn Berka Joselewicza, organizacji Betar oraz Haszomer hacair, wskazując na cele i różnice żydowskich organizacji skautowych oraz odnosząc je do Kielecczyzny.

W godzinach popołudniowych w dawnym babińcu synagogi odbyło się także spotkanie z poetką Zuzanną Ferenc – Warchałowską, która zaprezentowała swoje wiersze zainspirowane, jak mówi – „pierwszym kontaktem ze sztetlem w Chmielniku, opowiadaniami ludzi o dawnych mieszkańcach, wspomnieniami kielczan”. Wiersze są zwiastunem tomiku „Jak w Arce Noego”, który przywołuje wielokulturowość dawnej Kielecczyzny. Autorka opowiadała także o swoich musicalach inspirowanych Biblią, m.in. Księgą Rut i Ozeasza. – To wartościowe spotkanie, które zasiało ziarno zainteresowania tym tematem – skomentowała Anna Piekarska.

Wydarzenie w synagodze odbywało się w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa.

Chmielnik był zasiedlany przez Żydów od XVII wieku, odkąd właściciel miasta wydał przywilej zezwalający im na zamieszkanie, budowę bożnicy, szkoły i prowadzenie handlu. Synagogę zbudowano prawdopodobnie w II połowie XVIII wieku – była trzecią pod względem wielkości na Kielecczyźnie. Do 1939 r. ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła 80 procent całej populacji Chmielnika. W 1941 r. od budowy przez Niemców getta, rozpoczęła się zagłada chmielnickich Żydów, deportowanych do obozów zagłady od 1942 do 1943 roku.

Na bazie XVIII-wiecznej synagogi powstało kilka lat temu nowoczesne, wyposażone w multimedia muzeum z jedyną na świecie szklaną bimą, Domem Cienia i ścieżkami edukacyjnymi.