„Cicha noc” ciągle najpopularniejsza

Okres Świąt Bożego Narodzenia i związanego z nim kolędowania nierozerwalnie łączy się ze starą, ale zawsze chętnie śpiewaną kolędą „Cicha noc, święta noc”.

Mimo iż jej autorami nie były osoby popularne, kolęda przetrwała ponad półtora wieku i jest śpiewana w 175 językach, nawet w najodleglejszych zakątkach świata.
Kolęda, rozpisana na sopran i alt, została wykonana po raz pierwszy z akompaniamentem gitary podczas pasterki w 1818 r. w kościele św. Mikołaja w Oberndorf koło Salzburga. Autorem tekstu był wikariusz miejscowej parafii Joseph Mohr, natomiast melodię skomponował tamtejszy organista Franz Xaver Gruber.
Pierwsze wykonanie zakłóciły nieoczekiwane okoliczności – powiedział KAI Manfred Fischer, kierujący muzeum etnograficznym w Oberndorf, gdzie znajduje się bogata dokumentacja związana z kolędą i jej autorami oraz kaplica wspominająca to wydarzenie. W ostatniej chwili odmówiły posłuszeństwa wysłużone organy kościoła św. Mikołaja. Pozostawała więc jedynie możliwość „zastępczego” zaśpiewania kolędy przez jej autorów (bas i baryton) z towarzyszeniem gitary.
Wkrótce obaj opuścili Oberndorf i los utworu był długo nieznany. Dopiero w 1822 r. usłyszał ją cesarz Franciszek Józef i goszczony przez niego na zamku Fügen car Aleksander I, natomiast 15 grudnia 1832 r. wykonano ją podczas koncertu w Lipsku. W 1839 r. „Cicha noc” została zaśpiewana po raz pierwszy w Nowym Jorku przed spalonym kościołem Świętej Trójcy.
Kościół św. Mikołaja, w którym po raz pierwszy kolędę „Cicha noc! Święta noc!” zaśpiewali jej autorzy, został rozebrany na przełomie wieków po wielkich powodziach, jakie nawiedziły region Salzburga. Na tym miejscu w latach trzydziestych wybudowano kaplicę upamiętniającą wydarzenie sprzed 183 lat. Autorom kolędy poświęcone są dwa witraże kaplicy. Rokrocznie 24 grudnia o godz. 17.00 zebrani wokół kaplicy wierni oraz turyści odśpiewują dostojną kolędę. W okresie Bożego Narodzenia jest ona śpiewana w czasie komunii św. na każdej Mszy św. we wszystkich kościołach Austrii.
„Cicha noc” została przełożona na 175 języków; zarejestrowano już ponad tysiąc jej wersji (w jęz. angielskimi i włoskim jest ich co najmniej 8, we francuskim 11). Najczęściej śpiewane są trzy spośród sześciu zwrotek kolędy. „Stille Nacht, heilige Nacht!”, znana jest po angielsku jako „Silent night, holy night”, po francusku: „Douce nuit, sainte nuit!”, „Santo Natal! Notte d’opal!” – po włosku, „Noche de paz! Noche de luz!” – po hiszpańsku, „Stilla natt, heliga natt!” – po szwedzku, „Ákamot mét, Ákamot mét!” – w języku Indian z brazylijskiego dorzecza Amazonki, „Shizukeki mayonaka Maki no misora” – po japońsku, czy też „Tichaja nocz, diwnaja nocz!” – po rosyjsku. Tekst został też przełożony na łacinę i zaczyna się od słów: „Alma nox, tacita nox!”
W Arndorf nieopodal Oberndorf zachowany jest pokój, w którym mieszkał Franz Gruber, kompozytor kolędy i w którym ona powstała. Natomiast w muzeum w Hallein koło Salzburga znajduje się wyposażenie pokoju Grubera, m.in. meble, fortepian, a także gitara Mohra i zachowane rękopisy kolędy. W położonym naprzeciwko muzeum kościele parafialnym Gruber był organistą i kierował miejscowym chórem. Przy jego grobie na miejscowym cmentarzu również jest śpiewana „Cicha noc” w wigilię Bożego Narodzenia.