Cieszyn: unikatowa „Biblia wrześniowa Lutra” do zobaczenia na Nocy Muzeów

Pochodzące z września 1522 r. pierwsze wydanie Nowego Testamentu w przekładzie Marcina Lutra z całostronicowymi drzeworytami Łukasza Cranacha starszego będzie można zobaczyć 23 maja w Książnicy Cieszyńskiej podczas Nocy Muzeów. Unikatowy 217-stronicowy egzemplarz o wymiarach 31×21 cm, z gotycką czcionką i drzeworytowymi inicjałami, został niedawno odkryty w zbiorach biblioteki w Cieszynie.

Jak podkreśla kierownik działu Zbiorów Specjalnych Książnicy Cieszyńskiej Jolanta Sztuchlik, która odnalazła cenną księgę podczas inwentaryzacji księgozbioru ks. Leopolda Jana Szersznika, wydanie to w zbiorach polskich należy do rzadkości i poza cieszyńską mają je tylko trzy inne placówki – Biblioteka Główna UMK w Toruniu, Książnica Miejska w Toruniu oraz Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu.

Odnaleziony w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej wolumin to pierwsze wydanie Nowego Testamentu w tłumaczeniu Marcina Lutra, wydane w 1522 r. w Wittenberdze staraniem Lucasa Cranacha starszego i Christiana Döringa, w drukarni Melchiora Lottera starszego, ozdobione drzeworytowymi ilustracjami autorstwa Lucasa Cranacha starszego.

Zastanawiając się, dlaczego to cenne dzieło pozostawało dotąd niezauważone, Sztuchlik zwraca uwagę, że egzemplarz, który ks. Szersznik nabył dla swojej biblioteki w 1808 r. za cenę 45 krajcarów, nie posiadało karty tytułowej, i mogło niezidentyfikowane. Zauważa także, ze nie rozpoznali go także późniejsi kustosze zbiorów.

Sztuchlik przypomina, że Marcin Luter, który po tym jak spalił bullę papieską i został obłożony ekskomuniką, podjął się najambitniejszego swego dzieła tłumaczenia na język niemiecki Nowego Testamentu. „Przekład Lutra okazał się prawdziwym bestsellerem. Został wydany w bardzo wysokim na owe czasy nakładzie 3 tys. egzemplarzy i od daty wydania we wrześniu 1522 r. nazywany jest Septemberbibel lub Septembertestament (Biblia wrześniowa lub Testament wrześniowy). Pomimo pokaźnej ceny 1,5 guldena nakład pierwszego wydania został rozprzedany w ciągu trzech miesięcy i w grudniu tego samego roku ukazała się druga edycja z ulepszonym tekstem i poprawionymi ilustracjami, nazywana Dezemberbibel lub Dezembertestament (Biblia grudniowa, Testament grudniowy)” – informuje Sztuchlik.

Pracownica Książnicy zaznacza, że Luter tłumaczył na podstawie tekstu Nowego Testamentu w języku greckim opracowanego krytycznie przez Erazma z Rotterdamu i wydanego wraz z łacińskim tłumaczeniem w 1516 r.
Według Sztuchlik, przyczyną powodzenia nowego przekładu był zastosowany przez reformatora język. „Był to język mówiony, a nie książkowy. Celem Lutra było przybliżenie niemieckiemu ludowi treści zawartych w Biblii, dlatego dążył do oddania sensu oryginalnego tekstu, bardziej dbając o jego naturalność niż o znaczenie poszczególnych słów” – zaznacza.

Odnaleziony w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej egzemplarz jest foliałem o wymiarach 31 x 21 cm, o łącznej objętości 217 kart w formacie folio, oprawionym w nieusztywniony pergamin koloru brązowego. Tekst wydrukowany gotycką czcionką został ozdobiony przy użyciu czerwonego rubrykowania. Każdą księgę rozpoczyna drzeworytowy inicjał o charakterze figuralnym. Księgę Apokalipsy św. Jana zdobi 21 całostronicowych drzeworytowych ilustracji autorstwa Lucasa Cranacha starszego.

„Biblię wrześniową” będzie można zobaczyć 23 maja 2014 r. podczas Nocy Muzeów w Książnicy Cieszyńskiej.

Zbiory Książnicy Cieszyńskiej obejmują kilka kolekcji książkowych, które powstały lub były przechowywane na terenie Cieszyna w okresie ostatnich ponad 200 lat. Liczą ponad 130 tys. woluminów dzieł drukowanych, w tym 18,5 starych druków (51 inkunabułów), a ponadto ok. 17 tys. jednostek ewidencyjnych rękopisów.

Najcenniejszą częścią jest księgozbiór ks. Leopolda Jana Szersznika, katolickiego kapłana, naukowca, edukatora i ekonomisty urodzonego w połowie XVIII wieku w Cieszynie. W testamencie swój niezwykle cenny księgozbiór duchowny zapisał rodzinnemu miastu.