Cmentarz Centralny – największa nekropolia w Polsce

Powstały w 1900 roku Cmentarz Centralny w Szczecinie to największa nekropolia w Polsce, a trzecia w Europie – po Hamburgu i Wiedniu. Zajmuje powierzchnię 172 ha. Uznawana jest dziś za wybitne dzieło architektury krajobrazu.

Cmentarz Centralny w Szczecinie założono na bazie niewielkiego cmentarza wojskowego z okresu wojny francusko-pruskiej w 1870-1871 r. Cmentarz wojskowy zlokalizowany był w okolicy obecnej drugiej bramy przy ul. Ku Słońcu. Reliktem tamtych czasów jest żelazny krzyż z 1873 r.

Decyzję o budowie cmentarza podjęto w listopadzie 1899 r. Na realizację przedsięwzięcia wytyczono tereny na skrzyżowaniu dróg do Berlina i Neubrandenburga. Budowę nekropolii rozpoczęto w lutym 1900 r. i w tym samym okresie podjęto pierwsze nasadzenia drzew i krzewów. Autorem planu generalnego rozplanowania cmentarza i budowli był architekt miejski Wilhelm Meyer-Schwartau.

Otwarcia cmentarza dokonano 6 grudnia 1900 r. Pierwszym dyrektorem nekropolii został Georg Hannig, projektant rozbudowy nekropolii w latach 20 XX w. Hannig miał ambicję stworzenia nie tylko cmentarza, ale i miejsca przyciągającego swoją architekturą i bogactwem zieleni. W pierwszych latach funkcjonowania wysokość nagrobków była ściśle regulowana, istniał zakaz ich przyozdabiania gipsowymi i metalowymi elementami. Groby, którymi przez dwa lata nikt się nie opiekował – likwidowano. Rozbudowę cmentarza kontynuował następny dyrektor Franz Herbert.

W 1925 r. do kaplicy głównej dobudowano krematorium, choć już wcześniej – po uchwalonej w Prusach w 1911 r. ustawy zezwalającej na kremację – zaczęły się pojawiać groby urnowe. Działające do 1944 r. krematorium uruchomiono ponownie w 2004 r.

Na cmentarzu spotkać można kilka wyjątkowych dla mieszkańców miasta miejsc pamięci. Jest m.in. pomnik „Tym, którzy nie wrócili z morza” w kształcie pokładu okrętu zalewanego wodą, 241 tabliczkami z nazwiskami zaginionych marynarzy i nazwami statków.

Na cmentarzu pochowano wielu znakomitych mieszkańców Szczecina żyjących w pierwszej połowie XX w., m.in. wieloletniego burmistrza z lat 1878-1907 Hermanna Hakena z małżonką, twórcę świetności portowego Szczecina z przełomu stulecia i badacza dziejów Szczecina i Pomorza Hugo Lemckego, którego grób zachował się do dziś. Znajdują się tu także grobowce znanych szczecińskich rodzin kupieckich i przemysłowców: Kisslingów, Papenbroków i Meisnerów.

Cmentarz Centralny w Szczecinie to trzecia co do wielkości po założonej w 1877 r. Ohlsdorfer Friedhof w Hamburgu (200 ha) i Wiener Zentralfriedhof we Wiedniu (198 ha) nekropolia w Europie. Ma powierzchnię 172,2 ha. Długość alei parkowych wynosi 12 km, bocznych – 60 km. Na cmentarzu rośnie 360 gatunków drzew i krzewów, w tym 54 rzadkie.

Od otwarcia do pierwszych lat XXI wieku na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie pochowano ponad 300 tys. zmarłych. Cmentarz wyposażony jest w wirtualną wyszukiwarkę miejsc pochówku od roku 1945.