Cmentarz Rakowicki – najstarsza nekropolia Krakowa

Cmentarz Rakowicki to najstarsza nekropolia Krakowa, założona w latach 1801-1802 a otwarta rok później. Miejscem najczęściej na niej odwiedzanym jest grób rodziców papieża Jana Pawła II, ale pochowani są tam także m.in. Jan Matejko, Wisława Szymborska czy Marek Grechuta.

Cmentarz Rakowicki został założony na terenie podmiejskiego wówczas folwarku Bosackiego, w związku z wydanym zakazem pochówków na dotychczas istniejących cmentarzach przykościelnych w obrębie miasta. Teren wykupiły od zakonu Karmelitów Bosych władze austriackie, a koszt urządzenia cmentarza pokryło miasto Kraków i okoliczne gminy.

Nazwa cmentarza pochodzi od nazwy drogi (obecnie ulicy Rakowickiej) wiodącej do odległej o 2 km wsi Rakowice. Nekropolia była kilkakrotnie powiększana (w 1863, 1885 i 1933 r.), a w jej obręb włączono także założony w pobliżu w 1920 r. cmentarz wojskowy.

Najstarsza część Cmentarza Rakowickiego została rozplanowana w 1839 r. przez znanego architekta Karola Kremera, jako charakterystyczny plan bramy – symbol przejścia od doczesności do wieczności. W centralnym punkcie tego właśnie założenia wzniesiono w latach 1861-62 r. kaplicę (na miejscu wówczas istniejącej drewnianej) pw. Zmartwychwstania Chrystusa Pana, ufundowaną, a później ofiarowaną miastu przez rodzinę bankierów krakowskich – Ludwika i Annę Helclów.

Nekropolia jest miejscem pochówku krakowian, zarówno zwykłych obywateli miasta, jak i tych zasłużonych: twórców kultury, naukowców, przedstawicieli znanych rodów, działaczy niepodległościowych, politycznych i społecznych, uczestników ruchów niepodległościowych, powstań, obu wojen światowych.

Cmentarz Rakowicki jako pomnik kultury narodowej, miejsce spoczynku wielu zasłużonych osób, a także wartościowy zespół zabytków sztuki nagrobnej, został w 1976 r. decyzją Urzędu Miasta Krakowa wpisany do rejestru zabytków.

Część nagrobków jest dziełem znanych architektów, m.in. Teofila Żebrawskiego, Feliksa Księżarskiego, Sławomira Odrzywolskiego, Jakuba Szczepkowskiego, a także rzeźbiarzy: Tadeusza Błotnickiego, Wacława Szymanowskiego i Karola Hukana.

Cmentarz zajmuje powierzchnię prawie 42,18 ha, której znajduje się ok. 75 tys. grobów. Wojskowa część cmentarza przy ul. Prandoty została utworzona w 1920 r. na terenie dawnego placu ćwiczeń saperów jako prostokąt podzielony na 10 kwater. Pierwszymi chowanymi tu osobami byli zmarli w wyniku ran lub chorób żołnierze i oficerowie Wojska Polskiego i członkowie ich rodzin.

Znajduje się tam m.in. pomnik żołnierzy Armii Kraków tu pochowanych. Pomnik odsłonięto w 1990 r., trzy lata później złożono przy nim 52 urny z ziemią z pól bitewnych Armii Kraków oraz z Katynia, Ostaszkowa i Miednoje. Odrębne kwatery mają tutaj żołnierze niemieccy. Krakowską młodzież, poległą w latach 1914-1920 upamiętnia pomnik wystawiony w 1926 r. Własną kwaterę mają także żołnierze Armii Czerwonej. Przeniesiono do niej w 1997 r. groby spod Barbakanu. Prostotą założenia wyróżnia się tutaj kwatera lotników brytyjskich.

Miejscem najczęściej odwiedzanym na Cmentarzu Rakowickim jest grób rodziców papieża Jana Pawła II – Emilii z Kaczorowskich i Karola Wojtyły oraz brata papieża – Edmunda Wojtyły. Pobyty Jana Pawła II na tym cmentarzu i jego modlitwę przy grobie najbliższych upamiętnia odsłonięty w dniu 9 kwietnia 2005 r. pomnik autorstwa prof. Czesława Dźwigaja. Pomnik odlany w brązie, przedstawia Jana Pawła II z dłońmi trzymającymi różaniec wspartymi na klęczniku.

Na Cmentarzu Rakowickim spoczywają także m.in. Jan Matejko, Marek Grechuta, Lucjan Rydel, Jerzy Bińczycki, Wisława Szymborska czy Helena Modrzejewska.

Procesja za zmarłych – Cmentarz Rakowicki w Krakowie, 2023

Galeria zdjęć (17 zdjęć)