Częstochowa: zmarł ks. prof. Jan Kowalski – wybitny teolog moralista

W 88. roku życia, 14 lutego zmarł w Częstochowie zmarł ks. inf. prof. dr hab. Jan Kowalski, czołowy polski teolog moralista.

Ks. prof. dr hab. Jan Kowalski urodził się 4 czerwca 1930 r. we wsi Krępa k. Miechowa, w parafii Gołcza. Edukację podstawową zdobywał w rodzinnej miejscowości oraz w Gołczy. Szkołę średnią ukończył w Miechowie. Wstąpił do Częstochowskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Jako alumn seminarium był zarazem studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Formację teologiczną uwieńczył magisterium z teologii, uzyskanym na podstawie pracy nt. „Bp Teodor Kubina o kapitalizmie”, napisanej pod kierunkiem ks. prof. Władysława Wichra. Święcenia kapłańskie przyjął 27 czerwca 1954 r. z rąk bp. Zdzisława Golińskiego. Jako motto swojej posługi kapłańskiej wybrał słowa: „Pan moim przeznaczeniem i dziedzictwem. On mój los zabezpiecza… niczego się nie boję” (Ps. 16).

Po święceniach pracował kolejno w dwóch parafiach: w Mierzycach (1954-56) i w Konopiskach (1956-57). W latach 1957-59 odbył studia specjalistyczne na KUL w zakresie teologii moralnej, uwieńczone najpierw licencjatem nt. „Główne problemy moralno-społeczne w pismach bp. Teodora Kubiny” (1959 r.), napisanym pod kierunkiem ks. doc. dr hab. Władysława Poplatka, a następnie w 1967 r. doktoratem nt. „Nauka Mikołaja z Mościsk o modlitwie wewnętrznej”. Promotorem rozprawy był również ks. doc. dr hab. Władysław Poplatek, w tym czasie dziekan Wydziału Teologicznego KUL. Recenzentami pracy byli: ks. prof. dr hab. Władysław Wicher, profesor b. Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego i ks. prof. dr hab. Wincenty Granat, późniejszy rektor KUL (1965-70).

W roku 1959 zaczął wykładać teologię moralną i nauki pokrewne w Częstochowskim Seminarium Duchownym w Krakowie. Z czasem podjął także zajęcia w innych wyższych seminariach duchownych w Krakowie: paulinów (1961-66) i w Śląskim (1966-68) oraz w Wyższym Seminarium Misyjnym Księży Sercanów w Stadnikach (1967-68). Po doktoracie, w latach 1968-71 przebywał na stypendium naukowym we Fryburgu Szwajcarskim, gdzie miał sposobność zapoznać się z ówczesnymi nurtami posoborowej teologii moralnej, a także pogłębić znajomość języków francuskiego i niemieckiego, co dla pracy naukowej miało duże znaczenie. Studiował tam również w Instytucie Dziennikarstwa przy miejscowym Uniwersytecie.

Po powrocie do kraju ks. dr Jan Kowalski wznowił wykłady z teologii moralnej w Częstochowskim Seminarium Duchownym, zaś w 1978 r. zaangażowano go z wykładami z teologii moralnej ogólnej na studium podstawowym w Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie. Stał się tu następcą kard. Karola Wojtyły na Katedrze Teologii Moralnej. W 1984 uzyskał tam stopień doktora habilitowanego na swojej macierzystej uczelni. 8 maja 1986 r. otrzymał nominację na docenta, w 5 lat później został profesorem nadzwyczajnym i w 1997 – profesorem zwyczajnym.

Był zastępcą profesora na Papieskich Wydziałach Teologicznych w Krakowie i we Wrocławiu (od 1971), ojcem duchownym (1962-63), wicerektorem, prefektem studiów (1974-78) i rektorem Wyższego Częstochowskiego Seminarium Duchownego (1978). Był dyrektorem Archidiecezjalnego Wydawnictwa „Regina Poloniae” w Częstochowie. W latach 1985–2002 ks. prof. Kowalski był krajowym duszpasterzem nauczycieli i wychowawców i w tym czasie co roku organizował pielgrzymkę tego środowiska na Jasną Górę. Był sekretarzem Polskiego Towarzystwa Teologicznego (1965-77), zastępca redaktora naczelnego „Ruchu Biblijnego i Liturgicznego” (od 1967), cenzorem pism i programów katolickich w archidiecezji częstochowskiej, członkiem Archidiecezjalnej Rady Kapłańskiej i Kolegium Konsultorów.

W 1976 został kapelanem honorowym Jego Świątobliwości, w 1995 – kanonikie4m gremialnym (teologiem) Kapituły Bazyliki Archikatedry w Częstochowie i w rok później – kanonikiem honorowym Metropolitalnej Kapituły Wrocławskiej. W 2010 r. został podniesiony do godności protonotariusza apostolskiego.

W 2002 r. otrzymał doktorat honoris causa Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, w 2007 z rąk prezydenta Lecha Kaczyńskiego – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w kształtowaniu etyki, etosu pracy i doskonaleniu umiejętności warsztatu pracy nauczycieli i wychowawców.

Od początku swojej drogi naukowej ks. prof. Kowalski przejawiał żywe zainteresowanie europejską myślą moralną, mając do niej jednak krytyczny stosunek. Aktywnie uczestniczył w licznych kongresach międzynarodowych etyków i teologów, zwłaszcza obszaru języka francuskiego i niemieckiego. Nie tylko sam korzystał z ich przemyśleń i dorobku, ale też przekazywał teologom zachodnim dorobek polskiej teologii moralnej. Stąd polskie środowisko teologiczne nazywało go „teologiem europejczykiem”. Kierunkami poszukiwań naukowych ks. prof. Jana Kowalskiego były m.in.: współczesne wyzwania, chrystocentryzm we współczesnej teologii moralnej, sprawiedliwość społeczna, sytuacja dzisiejszego człowieka, etyka rynku, etyka życia, kapłaństwo i formacja kapłanów. Najwięcej uwagi poświęcił współczesnym kwestiom etycznym, takim jak: problemy wojny i zbrojeń, inżynieria genetyczna, kara śmierci, eutanazja, moralne aspekty kultury i mediów, AIDS, zagrożenia ze strony sekt i gnozy.

Zawsze również chciał, aby klerycy i jego studenci byli ludźmi dobrze wykształconymi. Dbał o stypendia zagraniczne dla nich, szczególnie do Niemiec i Szwajcarii.

Ks. profesor był autorem ponad 300 publikacji teologicznych, m.in. książek: „Wyzwania stawiane współczesnej teologii moralnej” (1996), „Źrenica oka diecezji. Siedemdziesięciopięciolecie Wyższego Seminarium Duchownego Kościoła Częstochowskiego (1926-2001) (2001).

Uroczystości pogrzebowe ks. prof. Jana Kowalskiego odbędą się kolejno: 16 lutego – w kościele seminaryjnym pw. Jezusa Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana w Częstochowie, gdzie Mszy św. o godz. 19.00 będzie przewodniczył biskup pomocniczy archidiecezji częstochowskiej Andrzej Przybylski, 17 bm. – w archikatedrze Świętej Rodziny w Częstochowie Mszy św. o godz. 11.00 będzie przewodniczył metropolita abp Wacław Depo, który będzie również przewodniczył Mszy św. 19 bm. w kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia NMP w Gołczy k. Miechowa (o godz. 11), po czym nastąpi złożenie ciała zmarłego na cmentarzu parafialnym.