Człowiek istotą duchową – ogólnopolska konferencja naukowa dedykowana ks. prof. Michałowi Hellerowi

„Człowiek istotą duchową” – to temat ogólnopolskiej konferencji naukowej, która odbyła się w tarnowskim seminarium. Została dedykowana ks. prof. Michałowi Hellerowi z okazji 85. rocznicy urodzin, które światowej sławy naukowiec obchodził w marcu. Konferencja była okazją, aby spojrzeć na człowieka jako istotę duchową z perspektywy różnych nauk. Była także transmitowana w Internecie.

„Prawdę o człowieku we Wszechświecie od lat zgłębia i propaguje ks. prof. Michał Heller, wieloletni wykładowca Wydziału Teologicznego Sekcja w Tarnowie UPJPII w Krakowie, światowej sławy filozof, budowniczy pomostów między wiedzą a wiarą, nauką a religią” – powiedział ks. dr hab. Marek Kluz, prof. UPJPII, dziekan Wydziału Teologicznego Sekcja w Tarnowie.

Urodziny naukowca miały miejsce w marcu, ale pandemia sprawiła, że trudno było wcześniej zorganizować ogólnopolską konferencję.

„Życzeniem księdza profesora Michała Hellera było, aby – jeżeli już w jakiś sposób zaznaczyć 85. rocznicę Jego urodzin – to, aby uczynić to poprzez zorganizowanie konferencji naukowej, która będzie z pożytkiem dla wszystkich. Spełniamy to życzenia Księdza Profesora, który pomimo przybywających mu lat nadal stara się aktywnie i twórczo uczestniczyć w życiu naukowym” – powiedział biskup tarnowski Andrzej Jeż.

Ks. prof. Michał Heller podkreślił, że przeżywanie kolejnych urodzin to ciekawe doświadczenie. „Im te urodziny charakteryzują się większą liczbą, tym to doświadczenie jest większe. Zawsze stawiam tezę, że czas nie przemija tylko narasta, jest go coraz więcej w naszym życiu, coraz więcej doświadczeń, człowiek mam nadzieję jest coraz bogatszy” – powiedział naukowiec.

Ks. Heller wygłosił także wykład „Czy materia istnieje?”

„Często mówi się, że fizyka jest nauką o materii. Jeżeli zgodzić się, że pojęcia fizyczne to takie pojęcia, które odnoszą się do czegoś, co da się zmierzyć, to pojęcie materii nie jest pojęciem fizycznym (nie ma jednostek materii). Chociaż prawdą jest, że fizycy często posługują się terminem „materia”, podobnie jak wielu innymi terminami zaczerpniętymi z języka potocznego. Jednakże pojęcie materii ma także genezę filozoficzną, obrosło ono wieloma odniesieniami do filozofii. Prześledzenie tej genezy i tych odniesień jest wielce pouczające” – mówił w swoim wykładzie ks. Heller.

Czy psychiatra leczy duszę? Taki wykład wygłosiła dr hab. med. Dominika Dudek z Katedry Psychiatrii, Collegium Medicum, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

„Nie odpowiem na to pytanie, ale powiem że psychiatra leczy coś innego niż sam mózg, coś bardziej skomplikowanego. Czy nazwiemy to duszą, umysłem, tego już nie wiem”- powiedziała.

Lekarka przypomniała, że we wszystkich systemach filozoficznych i religijnych to dusza odpowiada za naszą osobowość i za nasze zachowanie. „Jeśli mielibyśmy za tym podążać to zaburzenia zachowania mogłyby być spowodowane chorobami duszy. To wszystko nie jest takie jednoznaczne, w historii pojawiały się próby zrozumienia zaburzeń psychicznych” – podkreśliła.

Lekarka przypomniała poglądy, które pojawiały się w przeszłości.

„Święty Tomasz z Akwinu uważał, że dusza nie może być chora, zatem choroby psychiczne mają podłoże fizyczne. Natomiast pogląd Kartezjusza, że dusza jest niezależna od mózgu, działającego jak automat, do dzisiaj dominuje myślenie części medyków. Kartezjusz uważał, że dusza nie ma biologii, a więc nauka o jej chorobach nie może być nauką biologiczną”.

Gość konferencji mówiła także o tym jak zmienia się zachowanie człowieka, kiedy pewne struktury w mózgu są uszkodzone. Wskazywała, że postęp nauki niesie za sobą ryzyko hegemonii podejścia biologicznego i „redukcjonizmu biologicznego”, który zakładałby, że wszystkie stany psychologiczne są tylko stanami mózgu. „W takim ujęciu zaburzenia psychiczne są niczym więcej jak zaburzeniami równowagi chemicznej w mózgu, a psychiatrzy mają leczyć mózg, a nie indywidualnego człowieka. Jednak jako psychiatrzy czujemy, że mózg jest bezwzględnie konieczny, ale nie wystarczający dla wyjaśnienia wszystkich fizjologicznych i psychologicznych właściwości, które czynią z nas niepowtarzalne jednostki” – dodała prelegentka.

Wykład „Duchowy wymiar człowieka w perspektywie neuronauk” wygłosił ks. dr Tomasz Maziarka z Katedry Filozofii, Wydziału Teologicznego Sekcja w Tarnowie, Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.

„Większość religii utrzymuje, że istnieje pewien rodzaj ducha, który trwa nadal po śmierci ciała i w jakimś stopniu jest on samą istotą człowieka. Takiej wizji sprzeciwiają się niektórzy neurobiologowie, jak na przykład Francis Crick, który twierdzi, że to, co uznajemy za przejaw duszy jest w rzeczywistości jedynie przejawem pracy neuronów w mózgu. W jego opinii „Nie jesteś niczym więcej niż pęczkiem neuronów”.

Jak podkreślił ks. Maziarka na taką koncepcję człowieka nie zgadza się wielu innych uczonych i filozofów.
„Słynny filozof nauki Karl Popper twierdzi, że umysłu i świadomości nie można zredukować do mózgu, gdyż należy ona do innego świata aniżeli materia. Podobnie, David Chalmers uznaje, że świadomość jest własnością podstawową, nieredukowalną do niczego prostszego, ponadto wiemy tylko, że umysł wchodzi w relację z mózgiem, natomiast na jakiej zasadzie mózg miałby wytwarzać świadomość pozostaje tajemnicą. Wiele argumentów przemawia również za tym, że konsekwentne stanowisko materialistyczne jest trudne do utrzymania. Stąd też za konieczne uznaje się przyjęcie, że w człowieku obok pierwiastka materialnego istnieje pierwiastek duchowy” – dodał.

Ks. Maziarka powiedział, że noblista John Eccles zarzuca Crickowi, że usuwa z człowieka pierwiastek duchowy nie dając satysfakcjonującego rozwiązania. – Sam wygłasza następującą opinię: „Jestem zmuszony przyjąć, że istnieje coś, co moglibyśmy nazwać nadprzyrodzonym początkiem mojego jedynego, samoświadomego umysłu, mojego jedynego «ja», mojej duszy, która następnie łączy się z mózgiem sprawiając, że staje się on moim mózgiem. W ten sposób «ja» działa jako samoświadomy umysł – posługując się mózgiem”.

Ogólnopolską konferencję naukową „Człowiek istotą duchową” zorganizowali Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie UPJPII w Krakowie, Katedra Filozofii, Wyższe Seminarium Duchowne w Tarnowie.