Czy Komisja Wspólna Rządu i Episkopatu spotka się niebawem?

Wkład kościelnych organizacji, głównie Caritas w pomoc migrantom na granicy polsko-białoruskiej, planowane zmiany w sprawie wyboru religii lub etyki w szkole, restrykcje sanitarne związane z pandemią w i sposób ich wprowadzania w stosunku do Kościoła – to niektóre zagadnienia, jakie w ostatnich miesiącach dotyczyły stosunków między Kościołem a państwem. Zwykle sprawy ważne z punktu widzenia tych relacji są podejmowane na cyklicznych posiedzeniach Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu Polski. Jak się dowiedziała KAI, w najbliższym czasie takie posiedzenie nie jest jednak planowane. Ostatnie odbyło się niemal trzy lata temu.

O tym, że nie ma planów zorganizowania, w dającym się określić czasie, posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu, KAI usłyszała od obu stron: kościelnej i państwowej.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, którego szef jest współprzewodniczącym Komisji Wspólnej, przypomniało, że zgodnie z art. 4 ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu RP i Konferencji Episkopatu Polski została powołana w celu rozpatrywania problemów związanych z rozwojem stosunków między Państwem i Kościołem Katolickim oraz w sprawach interpretacji przepisów ustawy. Komisja nie ma ustalonego formalnego regulaminu działania, w związku z czym funkcjonuje na podstawie przyjętej praktyki.

„Ostatnio nie była zgłaszana potrzeba zorganizowania posiedzenia Komisji, w związku z czym nie były ustalane ewentualne tematy obrad. Niemniej, w przypadku otrzymania ze Strony Kościelnej informacji o chęci spotkania, takie posiedzenie zostanie zorganizowane” – poinformowano KAI w wydziale prasowym MSWiA.

Resort zwrócił też uwagę, że „W kontekście zorganizowania posiedzenia Komisji należy mieć także na względzie obecnie obowiązujący stan pandemii i generalne niepreferowanie organizowania spotkań przy tak dużej liczbie uczestników”.

Jak informuje MSWiA, „Strona Kościelna nie występowała z inicjatywą zorganizowania ewentualnego posiedzenia za pomocą środków komunikacji elektronicznej”. Z powodu pandemii nie odbywały się także spotkania z innymi związkami wyznaniowymi.

KAI zapytała też stronę kościelną o ewentualne plany dotyczące spotkania Komisji Wspólnej. – Nie jest planowane spotkanie Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu PR i KEP – poinformowało Biuro Prasowe Konferencji Episkopatu Polski.

Ostatnie posiedzenie Komisji Wspólnej odbyło się 11 grudnia 2018 r. Wśród zagadnień omawianych przez stronę państwową i kościelną były współpraca państwa i Kościoła w zakresie ochrony danych osobowych, ochrona życia człowieka od poczęcia do naturalnej śmierci, ochrona dzieci i młodzieży przed nadużyciami seksualnym oraz zagadnienia dotyczące wyboru przedmiotu religii lub etyki.

Ta ostatnia kwestia powróciła niedawno do debaty publicznej w świetle zapowiedzi ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka. Przy zachowaniu dobrowolności uczestnictwa w lekcjach religii, trwają prace nad wprowadzeniem wyboru: religia lub etyka. Udział w wybranych przez ucznia lub jego rodziców zajęciach byłby wtedy obowiązkowy. Możliwość nieuczęszczania przez uczniów na żaden z tych przedmiotów ma zostać zniesiona, ale termin wprowadzenia tych zmian do systemu oświaty nie jest jeszcze znany.

Zagadnieniem często poruszanym na spotkaniach Komisji Wspólnej w ostatnim dziesięcioleciu były kwestie dotyczące polityki prorodzinnej, czy sytuacji demograficznej w Polsce, a także ochrony prawnej życia ludzkiego. Ta ostatnia kwestia po ubiegłorocznym wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie tzw. aborcji eugenicznej wciąż wzbudza społeczno-polityczne emocje.

Kwestią, która stała się bardzo ważna w ostatnim półtora roku z powodu wybuchu pandemii, był wpływ wprowadzanych obostrzeń sanitarnych na uczestnictwo osób wierzących w niedzielnej Mszy św., dostęp do sakramentów czy problemy finansowe dla parafii, jakie pojawiły się w związku z nieobecnością wiernych w kościołach. W sierpniu br. brak należytej, przewidzianej przez prawo konsultacji z Kościołem w tym temacie zarzucił rządowi przewodniczący Episkopatu abp Stanisław Gądecki.

Innym tematem, który z punktu widzenia bieżących relacji między Kościołem a państwem jest ważny dla obu stron, jest kwestia kryzysu na granicy polsko-białoruskiej. Niedawno Prymas Polski abp Wojciech Polak został poproszony przez grupę Medycy na Granicy o wsparcie prośby dotyczącej możliwości udzielenia pomocy medycznej migrantom koczującym na granicy lub przedostającym się przez nią nielegalnie. Prymas zwrócił się w tej sprawie oficjalnie do ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego. Po kilkunastu dniach minister odpowiedział, że wpuszczenie medyków na teren objęty stanem wyjątkowym nie jest możliwy.

Na razie pomocy migrantom udzielają w porozumieniu i współpracy ze Strażą Graniczną pracownicy i wolontariusze Caritas Polska. Kościelna organizacja charytatywna stworzyła projekt specjalnych pakietów ratunkowych („helps pack”), które trafiają do migrantów za pośrednictwem parafii na terenie stanu wyjątkowego i we współpracy z placówkami Straży Granicznej. Zapowiedziano utworzenie specjalnych punktów pomocy, które mają być umiejscowione przy parafiach.

W sprawę zaangażował się też m.in. abp Józef Guzdek, metropolita białostocki i administrator apostolski ordynariatu polowego, a więc opiekun duchowy żołnierzy, funkcjonariuszy straży granicznej oraz policji. Zorganizował on m.in. kilka spotkań, na których zapadła decyzja o pomocy, jaka jest udzielana migrantom przez duchownych z przygranicznych parafii.

Temat relacji państwo-Kościół pojawił się podczas zakończonej niedawno wizyty ad limina polskich biskupów w Watykanie. Podczas spotkania z sekretarzem stanu Stolicy Apostolskiej kard. Pietro Parolinem i jego współpracownikami, podkreślono m.in., że najlepiej te relacje układają się na poziomie samorządu, natomiast brakuje strukturalnego dialogu między różnymi Kościołami a parlamentem, nie ma bowiem żadnej grupy łączącej parlamentarzystów wszystkich partii, z którymi Kościoły mogłyby prowadzić dialog. Zwrócono też uwagę, że od dłuższego czasu zamarły prace Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu RP i Konferencji Episkopatu Polski.
A referując tę sprawę w Sekretariacie Stanu Stolicy Apostolskiej abp Wiktor Skworc zaznaczył: „że w relacjach z rządem istnieje Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu RP i Konferencji Episkopatu Polski, ale ona nie funkcjonuje. Nie spełnia roli pasa transmisyjnego między Kościołem a władzami państwowymi. Trzeba tę strukturę ożywić, aby sprawnie funkcjonowała. Jej działanie nie może polegać na wymianie korespondencji miedzy przewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski a premierem. To nie wystarcza” – wyjaśnił metropolita katowicki.

Kard. Parolin zachęcał do przemyślenia relacji państwo-Kościół w duchu wzajemnej autonomii i wolności. Jak podkreślił, Kościół nie może oczekiwać żadnych przywilejów, a powinien liczyć przede wszystkim na dobrą współpracę.

Komisja Wspólna początkowo (w latach 1949-56) nosiła nazwę Komisji Mieszanej, później została przemianowana na Komisję Wspólną Przedstawicieli Rządu RP i Konferencji Episkopatu Polski. Została powołana w celu utrzymania stałych kontaktów między rządem i Konferencją Episkopatu Polski dla rozwiązywania problemów dotyczących stosunków między państwem i Kościołem. Od 1999 r. spotkania odbywają się naprzemiennie w gmachu Episkopatu Polski i siedzibach rządowych lub ministerialnych. Wcześniej odbywały się w kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Obecnie w skład Komisji Wspólnej wchodzą: ze strony kościelnej – abp Marek Jędraszewski (współprzewodniczący), kard. Kazimierz Nycz, abp Andrzej Dzięga, abp Wojciech Polak, abp Stanisław Budzik i bp Artur Miziński; ze strony rządowej – minister spraw wewnętrznych i administracji Mariusz Kamiński, Błażej Poboży, podsekretarz stanu w MSWiA, minister kultury i dziedzictwa narodowego, wicepremier Piotr Gliński, minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek, minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg oraz Krzysztof Kubów, sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.