Czy można odmówić chrztu dziecka?

Zgoda przynajmniej jednego z rodziców i uzasadniona nadzieja, że dziecko będzie wychowane po katolicku, to jedyne warunki wymagane przez Kodeks Prawa Kanonicznego do godziwego ochrzczenia dziecka.

Dlaczego Kościół katolicki chrzci dzieci

„Praktyka chrztu dzieci od niepamiętnych czasów należy do tradycji Kościoła; wyraźne jej świadectwa pochodzą z II wieku. Jest jednak bardzo możliwe, że od początku przepowiadania apostolskiego, gdy całe „domy” przyjmowały chrzest, chrzczono także dzieci” – przypomina Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK 1252) przywołując wydaną w roku 1980 instrukcję Kongregacji Nauki Wiary „Pastoralis actio”.

Katechizm odwołuje się też do Soboru Trydenckiego, podkreślając, że „dzieci, rodząc się z upadłą i skażoną grzechem pierworodnym naturą, również potrzebują nowego narodzenia w chrzcie”. Według Katechizmu gdyby Kościół i rodzice nie dopuszczali dziecka do chrztu zaraz po urodzeniu, pozbawialiby je bezcennej łaski stania się dzieckiem Bożym. Dlatego Kodeks Prawa Kanonicznego nakazuje „Rodzice mają obowiązek troszczyć się, ażeby ich dzieci zostały ochrzczone w pierwszych tygodniach; możliwie najszybciej po urodzeniu, a nawet jeszcze przed nim powinni się udać do proboszcza, by prosić o sakrament dla dziecka i odpowiednio do niego się przygotować” (KPK 867).

Ks. Tadeusz Pawluk, autor komentarza do Kodeksu Prawa Kanonicznego promulgowanego w roku 1983 komentuje tę dyspozycję KPK następująco: „Chrzest dziecka jest ważny przed jego dojściem do wieku rozeznania. Wiarę i intencję przyjęcia chrztu w jego imieniu wyrażają rodzice oraz wspólnota Kościoła. Tak jak państwo swoimi ustawami zapewnia dziecku, niezależnie od jego woli, prawo do posiadania dóbr doczesnych, tak Kościół zapewnia mu dobra duchowe. Jak naturalne narodzenie dziecka leży poza zasięgiem jego decyzji, a jego życie rozwija się dzięki wspólnocie, tak jego narodziny duchowe i rozwój nadprzyrodzony są uzależnione od wspólnoty ludu Bożego”.

Aby ochrzcić dziecko godziwie

Prawo kościelne formułuje też warunki niezbędne do godziwego ochrzczenia dziecka. Trzeba:

1° aby zgodzili się rodzice lub przynajmniej jedno z nich, lub ci, którzy prawnie ich zastępują;

2° aby istniała uzasadniona nadzieja, że dziecko będzie wychowane po katolicku; jeśli jej zupełnie nie ma, chrzest należy odłożyć zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego, powiadamiając rodziców o przyczynie (KPK 868).

„Wprowadzenie teologiczne i pastoralne” do „Obrzędów chrztu dzieci” zwraca uwagę, że „Jest rzeczą doniosłą, aby rodzice dziecka przed chrztem przygotowali się do świadomego udziału w nim, albo kierując się własną znajomością wiary, albo przy pomocy przyjaciół i innych członków wspólnoty, posługując się odpowiednimi środkami, którymi są książki, listy i katechizmy przeznaczone dla rodzin. Proboszcz zaś niechaj się stara osobiście lub przez współpracowników złożyć im wizytę, a nawet zebrać większą liczbą rodzin, by przygotować je do zbliżającego się obrzędu przez duszpasterskie pouczenie i wspólną modlitwę”. W tym samym dokumencie czytamy, że po udzieleniu chrztu rodzice dziecka, wdzięczni Bogu i wierni podjętym zadaniom, mają obowiązek doprowadzić dziecko do poznania Boga, którego przybranym synem się stało, oraz przygotować do przyjęcia bierzmowania i uczestnictwa w Eucharystii. „Proboszcz niech im pomaga w spełnieniu tego zadania, posługując się odpowiednimi środkami” – dodaje „Wprowadzenie”.

Precyzując czas, w którym dziecko powinno być ochrzczone „Wprowadzenie” stwierdza, że udzielenie chrztu powinno nastąpić w pierwszych tygodniach po narodzeniu dziecka. Podaje jednak zastrzeżenie: „Jeśli brak jakiejkolwiek uzasadnionej nadziei, że dziecko będzie wychowane po katolicku, chrzest należy odłożyć zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego, powiadamiając rodziców o przyczynie”. O terminie chrztu dzieci, gdy nie są spełnione warunki godziwości, decyduje proboszcz „uwzględniając zarządzenia Konferencji Episkopatu”.

Ja wielką wagę Kościół katolicki przywiązuje do chrztu, który jest konieczny do zbawienia, świadczy dyspozycja Kodeksu Prawa Kanonicznego: „Dziecko rodziców katolickich, a nawet i niekatolickich, znajdujące się w niebezpieczeństwie śmierci, jest godziwie chrzczone, nawet wbrew woli rodziców” (KPK 686 § 2).

Gdy rodzice żyją bez ślubu

Wydana w roku 1975 „Instrukcja duszpasterska Episkopatu Polski o udzielaniu sakramentu chrztu świętego dzieciom” w kwestii dopuszczania dzieci do sakramentu chrztu stwierdza:

„Należy dopuszczać do chrztu wszystkie dzieci zgłoszone przez rodziców lub prawnych opiekunów, jeśli osoby te są wierzące i zobowiążą się, że dzieci będą wychowywane w wierze, w której zostaną ochrzczone (Chrzest nr 2 i 3).

Wychowanie w wierze oznacza: doprowadzenie dziecka do świadomej przyjaźni z Chrystusem, a to dokonuje się przez: przekazanie dziecku podstawowych prawd wiary i zasad moralności głoszonych przez Kościół katolicki, a przede wszystkim nauczenie dziecka modlitwy, włączenie go w życie wspólnoty katolickiej (Msza św. niedzielna), posyłanie na naukę religii, doprowadzenie do pełnego udziału w Eucharystii i do przyjęcia sakramentu bierzmowania oraz wprowadzenie w dojrzałe i odpowiedzialne życie chrześcijanina.

W związku z możliwością zaistnienia różnych sytuacji duszpasterskich ustala się:

a) Nie udzielać sakramentu chrztu św. małym dzieciom bez faktycznej wiedzy rodziców (opiekunów), lub wbrew ich woli.

b) Jeśli rodzice dziecka poprzestają na małżeństwie cywilnym, duszpasterz powinien starać się o doprowadzenie ich do zawarcia małżeństwa sakramentalnego przed chrztem dziecka. W przypadku wyraźnej odmowy, należy żądać na piśmie oświadczenia od rodziców dziecka i chrzestnych, że zobowiązują się wychować dziecko w wierze katolickiej. Również w wypadku, gdy rodzice żyją bez ślubu kościelnego z powodu przeszkód kanonicznych, należy żądać takiego oświadczenia.

c) Jeśli jedno z rodziców dziecka jest wierzące, a drugie nie, dziecku należy udzielić chrztu.

d) W zetknięciu się z trudnymi lub zawikłanymi problemami z zakresu chrztu, duszpasterz, w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem za owoce łaski tego sakramentu, powinien w poszczególne wypadki dokładnie wnikać, rozpatrzyć je, a następnie podjąć odpowiednią decyzję, lub w razie potrzeby zwrócić się do Ordynariusza”.

Dzieci zmarłe bez chrztu

Jakie jest stanowisko Kościoła katolickiego w sprawie dzieci zmarłych bez chrztu? Odpowiedź przynosi Katechizm Kościoła Katolickiego:

„Jeśli chodzi o dzieci zmarłe bez chrztu, Kościół może tylko polecać je miłosierdziu Bożemu, jak czyni to podczas przeznaczonego dla nich obrzędu pogrzebu. Istotnie, wielkie miłosierdzie Boga, który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni, i miłość Jezusa do dzieci, która kazała Mu powiedzieć: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im” (Mk 10,14), pozwalają nam mieć nadzieję, że istnieje jakaś droga zbawienia dla dzieci zmarłych bez chrztu. Tym bardziej naglące jest wezwanie Kościoła, by nie przeszkadzać małym dzieciom przyjść do Chrystusa przez dar chrztu świętego” (KKK 1261).