Czym się zajmuje Komisja Episkopatów Wspólnoty Europejskiej?

Rozszerzanie Unii Europejskiej, protesty rolników, aborcja, migracja i prawo azylowe, kryzys energetyczny, wojna w Ukrainie i na Bliskim Wchodzie, wolność religijna, pandemia COVID-19 i odbudowa po niej – to niektóre ze spraw, którymi w ostatnim czasie zajmowała się Komisja Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE).

Zasadniczym celem tego forum współpracy konferencji biskupich państw członkowskich UE jest przedstawianie w strukturach UE głosu Kościoła katolickiego na aktualne tematy, którymi się one akurat zajmują. Komisja nieustannie przypomina też o duchowym wymiarze jednoczącej się Europy, który był istotny dla jej katolickich ojców-założycieli: Roberta Schumana, Alcide De Gasperiego i Konrada Adenauera.

Kościół katolicki od początku towarzyszy integracji europejskiej, uznając ją za proces mający na celu połączenie narodów Europy we wspólnotę, zapewniającą pokój, wolność, demokrację, państwo prawa, poszanowanie praw człowieka i dobrobyt. Integracja ta oparta jest na wartościach chrześcijańskich, takich jak: uznanie godności osoby ludzkiej, pomocniczość, solidarność i szukanie dobra wspólnego, zaznacza COMECE.

Skupia ona biskupów – delegatów konferencji episkopatu państw członkowskich Unii Europejskiej. Obecnie jest ich 27. Episkopat Polski reprezentuje tam bp Janusz Stepnowski z Łomży. Stały Komitet COMECE, czyli najwyższą władzę Komisji, tworzą: przewodniczący, bp Mariano Crociata z Włoch, pierwszy wiceprzewodniczący, abp Antoine Hérouard z Francji, oraz trzech wiceprzewodniczących: bp Nuno Brás da Silva Martins z Portugalii, bp Czesław Kozon z Danii i bp Rimantas Norvila z Litwy. Sekretarzem generalnym COMECE jest ks. Manuel Barrios Prieto z Hiszpanii.

Oprócz biskupów w pracach Komisji biorą udział świeccy eksperci, którzy służą europejskim hierarchom swą specjalistyczną wiedzą i w pomagają im w wypracowywaniu stanowiska przedstawianego w strukturach unijnych.

Dwa razy w roku, wiosną i jesienią, odbywają się zgromadzenia plenarne COMECE. Ostatnie zorganizowano w dniach 17-19 kwietnia br. w Łomży. Oprócz tego przewodniczący Komisji uczestniczy w dorocznych spotkaniach władz unijnych instytucji z przedstawicielami religii. Władze COMECE spotykają się też z reprezentantami kolejnych prezydencji w Radzie UE, zmieniających się co pół roku. Rozmówcami biskupów bywają wtedy premierzy lub ministrowie rządu państwa, przewodzącego pracom UE, a niekiedy jedynie ich ambasadorowie przy UE. Mowa jest wówczas o priorytetach danej prezydencji i oczekiwaniach, jakie wiąże z nią Kościół katolicki.

Spotkania te są częścią wieloletniej tradycji, wspieranej przez artykuł 17 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który przewiduje otwarty, przejrzysty i regularny dialog między UE a Kościołami, stowarzyszeniami lub wspólnotami religijnymi. „Czasem dialog ten jest owocny, innym razem grozi mu, że stanie się formalnością. Ważne jest, aby został wzmocniony razem z nowym Parlamentem i nową Komisją, które wyłonią się z czerwcowych wyborów” – stwierdził niedawno bp Crociata.

Rozszerzanie Unii Europejskiej

COMECE wspiera perspektywę dalszego rozszerzania Unii Europejskiej o Ukrainę, Mołdawię i państwa Bałkanów Zachodnich (Albanie, Macedonię Północną). W kwietniowym oświadczeniu, zatytułowanym „Kontynuujmy wspólne budowanie Europy”, delegaci konferencji biskupich państw UE wskazali, że „jest to nie tylko geopolityczna konieczność dla stabilności naszego kontynentu, ale także mocne przesłanie nadziei dla obywateli, którzy pragną żyć w pokoju i sprawiedliwości”.

Poszerzenie UE przed 20 laty o 10 nowych państw członkowskich było ważnym etapem w realizacji wizji zjednoczonej Europy, oddychającej – jak podkreślał Jan Paweł II – swymi „dwoma płucami”, łącząc Europę Wschodnią i Zachodnią we wspólnotę narodów – różniących się, ale złączonych wspólną historią i przeznaczaniem. Przybliżyło to UE do tego, do czego jest powołana – aby być wielkim świadectwem przezwyciężania konfliktów i podziałów braterską współpracą w dążeniu do pokoju, będąc zakorzenioną we wspólnych wartościach.

COMECE uważa, że przyjęcie nowych członków stanowi dla UE okazję do „aktualizacji idei zjednoczonej Europy, zakorzenionej w konkretnej solidarności i ponownego odkrycia z twórczą wiernością wielkich ideałów, które inspirowały jej powstanie”. Rozszerzona Unia „będzie musiała także ponownie przemyśleć swoje sposoby zarządzania”, aby umożliwić swoim członkom i instytucjom skuteczne działanie w odpowiednim czasie. Ponadto „wszelkie dostosowania ram budżetowych, polityk lub obszarów współpracy powinny uwzględniać jej wpływ na ludzi, w szczególności na najbardziej bezbronnych członków społeczeństw obecnych i przyszłych państw członkowskich”. „Jako Kościół katolicki jesteśmy gotowi wnieść swój wkład w te wysiłki” – zadeklarowali europejscy biskupi.

Aborcja i sprzeciw sumienia

Wielokrotnie w ostatnich latach COMECE występowała przeciwko próbom uznania aborcji za prawo człowieka w UE. W kwietniu biskupi wyrazili zdecydowany sprzeciw wobec decyzji Parlamentu Europejskiego, który opowiedział się za wpisaniem aborcji do Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Przypomnieli, że prawo do życia jest podstawowym filarem wszystkich innych praw człowieka, zaś „istota ludzka jest zawsze święta i nienaruszalna, w każdej sytuacji i na każdym etapie rozwoju”.

Zacytowali watykańską deklarację „Dignitas infinita” o godności człowieka: „Istota ludzka jest celem samym i nigdy nie jest środkiem do rozwiązania innych trudności. Jeśli obalimy to przekonanie, nie ma solidnych i trwałych fundamentów do obrony praw człowieka, które byłyby zawsze uzależnione od korzyści zmieniających się rządów”.

Jednocześnie wezwali więc UE do „poszanowania różnych kultur i tradycji państw członkowskich oraz ich kompetencji narodowych”, a nie do narzucania innym, w jej granicach i poza nimi, ideologicznych stanowisk w sprawie osoby ludzkiej, seksualności i płci, małżeństwa i rodziny itp.

„Karta Praw Podstawowych UE – czytamy w dokumencie – nie może zawierać praw, które nie są uznawane przez wszystkich i powodują podziały. Nie ma uznanego prawa do aborcji w prawie europejskim lub międzynarodowym, a sposób, w jaki kwestia ta jest traktowana w konstytucjach i prawie państw członkowskich, jest bardzo zróżnicowany”. Przypomniano, że Karta Praw Podstawowych w swojej preambule wzywa do poszanowania „różnorodności kultur i tradycji narodów Europy”, a także „tradycji konstytucyjnych i zobowiązań międzynarodowych wspólnych dla państw członkowskich”.

Jeszcze w 2022 roku ks. Manuel Barrios Prieto złożył w imieniu biskupów deklarację, że „z prawnego punktu widzenia, w prawie europejskim i międzynarodowym nie istnieje prawo do aborcji. Dlatego żadne państwo nie może być zobowiązane do zalegalizowania aborcji, ułatwienia jej lub instrumentalnego jej wykonywania”.

COMECE podkreśla także, że „próba wprowadzenia rzekomego prawa do aborcji do Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej byłaby prawem pozbawionym podstaw etycznych i skazanym na bycie przyczyną wiecznych konfliktów wśród obywateli UE”. Zauważono także, że jest ona w sprzeczności z prawem sprzeciwu sumienia, zawartego w Karcie i uznanego przez ONZ. COMECE wyraziła zaniepokojenie, że „prawo instytucji zdrowotnych do odmowy świadczenia pewnych usług, w tym aborcji, jest osłabiane, a nawet negowane”, choć zostało ono przyjęte w rezolucji w 2010 roku.

Protesty rolników

W związku z niedawnymi wielkimi protestami rolników w wielu państwach UE, COMECE wydała oświadczenie, w którym przyznała, że zostały one wywołane spodziewanymi cięciami dotacji lub ulg podatkowych, a także powszechnym niezadowoleniem w sektorze rolnym z polityki przeciwdziałania zmianom klimatycznym i kryzysom środowiskowym.

„Wzywamy decydentów, aby postawili osobę ludzką w centrum swoich rozważań politycznych, zapewniając większą przejrzystość procesów decyzyjnych, biorąc pod uwagę potencjalne konsekwencje dla osób, których to dotyczy, i wreszcie umożliwiając większe zaangażowanie wszystkich kluczowych aktorów” – napisali europejscy hierarchowie.

Ich zdaniem „zrównoważona przyszłość naszego systemu żywnościowego oraz bezpieczna i kwitnąca przyszłość rolników mogą współistnieć i nie wykluczają się wzajemnie”. „Musimy znaleźć rozwiązania, które zagwarantują jedno i drugie i przezwyciężą podziały partyjne: będzie to możliwe tylko wtedy, gdy w centrum tych rozważań znajdą się rolnicy” – wskazali biskupi z COMECE. Wezwali do dialogu, który umożliwi lepsze poznanie „rzeczywistości rolników w UE, większe uznanie dla ich ciężkiej pracy i zrozumienie ich obaw”.

Pakt migracyjny i azylowy

W 2021 roku COMECE przyłączyła się do apelu papieża Franciszka do władz państw członkowskich UE o relokację i przyjęcie uchodźców w geście konkretnej solidarności. Wezwała też UE i jej państwa członkowskie do wsparcia Polski w rozwiązywaniu wyzwań humanitarnych na granicy z Białorusią, jak również innych państw UE w tym regionie, które mogą stanąć w obliczu podobnego scenariusza. Wykorzystywanie i instrumentalizowanie rozpaczy migrantów i osób ubiegających się o azyl mają poważne i szkodliwe konsekwencje humanitarne i należy im zapobiegać – napisali biskupi.

Ówczesny przewodniczący COMECE kard. Jean-Claude Hollerich wezwał wiernych oraz polityków do większej otwartości na przybywających do Europy imigrantów. Wskazał, że w dalszym ciągu na granicach Unii Europejskich funkcjonuje duża liczba ośrodków dla uchodźców. Arcybiskup Luksemburga nazwał to zjawisko „sprzecznym z wartościami europejskimi” oraz „trudnym do zaakceptowania”. „Osoby te żyją w tych ośrodkach w nieludzkich warunkach. (…) My zamykamy oczy, jesteśmy bierni, płacimy, aby ludzie nie wkraczali na terytorium UE, a jednocześnie mówimy o wartościach europejskich” – stwierdził hierarcha.

Przyznał, że czuje się „bardzo zaniepokojony łamaniem traktatów międzynarodowych” dotyczących ochrony imigrantów. Jego zdaniem, władze unijne naruszają Konwencję Genewską, odmawiając imigrantom prawa do azylu i odsyłając ich do ośrodków poza terytorium UE.

W związku z wypracowywanym w ostatnich miesiącach paktem migracyjnym i azylowym COMECE przedstawiła zbiór podstawowych zasad, jakimi powinna się kierować UE. Chodzi o przyjęcie praw i mechanizmów, które zapewniłyby równe, sprawiedliwe i humanitarne traktowanie każdego migranta i osoby starającej się o azyl we wszystkich fazach procedury.

Podkreśliła, że migranci i ubiegający się o azyl nie są liczbami, ale osobami, które zasługują na naszą wielkoduszność, solidarność i wsparcie. Zachęciła politycznych decydentów w Unii Europejskiej do wypracowania w tej dziedzinie polityki wspólnotowej, która stawiałaby w centrum człowieka, zgodnie z czterema wskazaniami papieża Franciszka: przyjąć, chronić, wspierać i integrować.

Aby wcielić w życie tę wizję, COMECE przedstawiła następujące rekomendacje polityczne:

– w pełni zachować dostęp do azylu jako podstawowe prawo człowieka dla każdego, kto potrzebuje ochrony międzynarodowej, i traktować w sposób humanitarny każdego, kto przybywa na nasze granice;

– zapewnić bezpieczne miejsce osobom uciekającym ze swojego kraju z powodu prześladowań lub wojen;

– okazywać praktyczną solidarność między państwami członkowskimi w celu lepszego zarządzania przepływem osób ubiegających się o azyl i migrantów na zewnętrznych granicach UE;

– zapewnić, że identyfikacja obywateli państw trzecich na granicach UE, stanowiąca uzasadnione prawo każdego państwa do ochrony swoich społeczności i obywateli przed wszelkimi potencjalnymi zagrożeniami i niebezpieczeństwami, będzie prowadzona zgodnie z podejściem, które stawia godność każdej osoby w centrum uwagi;

– wdrożyć większą liczbę bezpiecznych i regularnych kanałów, które nie tylko poprawiłyby zarządzanie przepływami migracyjnymi, ale także zmniejszyłyby nielegalną migrację i nadmierne obciążenie kontroli granicznej;

– zagwarantować prawo dostępu do azylu na sprawiedliwych warunkach, w tym: poradę prawną, prawo do odwołania, wystarczający czas na odpowiednie rozpatrzenie każdego indywidualnego wniosku, ograniczone i proporcjonalne stosowanie aresztowania, poszanowanie jedności rodzin migrantów i uchodźców, zindywidualizowane środki, wprowadzenie kontroli granicznych dla osób i rodzin znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, zwrócenie szczególnej uwagi na rodziny z dziećmi i małoletnich bez opieki, ułatwienie im ponownego połączenia z rodzinami oraz mechanizm monitorowania praw podstawowych na granicach zewnętrznych;

– zapewnić bezpieczne i godne zakwaterowanie na czas trwania postępowania sądowego.

Uznając ograniczenia krajów przyjmujących w zakresie przyjmowania migrantów, COMECE nalegała również, aby unikały one rozwiązań, które mogłyby prowadzić do tworzenia obozów o niebezpiecznych warunkach. Zauważyła, że ukraiński kryzys uchodźczy ustanowił wysokie standardy przyjmowania uchodźców w Unii Europejskiej, dając przykład szczodrych możliwości państw i społeczeństw w Europie w zakresie ochrony osób poszukujących azylu i ich rodzin.

Dyplomacja pokojowa

W listopadzie ub.r. COMECE stwierdziła, że UE powinna przewodzić budowaniu globalnej architektury pokoju. „Zdecydowanie zachęcamy politycznych przedstawicieli naszej Unii do odgrywania aktywnej roli w kształtowaniu i oferowaniu kontynentowi i światu nowej wizji stabilności, sprawiedliwości i pokoju. UE, nie poddając się logice wojny, powinna otworzyć nowe procesy dialogu i rozwinąć konsekwentną dyplomację pokojową” – napisali hierarchowie. Wskazali, że „aby stać się prawdziwym budowniczym mostów i pokoju w swoim sąsiedztwie i na całym świecie, UE powinna również wykazać się przywództwem w odbudowie globalnej architektury pokojowej”.

„Konsekwentne wdrażanie globalnych porozumień w sprawie kontroli zbrojeń, ich nierozprzestrzeniania i rozbrojenia powinno mieć taki sam priorytet w promowaniu wzajemnego zaufania jako filaru międzynarodowej stabilności” – wskazali europejscy biskupi. Zauważyli, że „świat wydaje się popadać w niebezpieczną dynamikę, przypominającą niektóre z najciemniejszych godzin ludzkości, które powinny pozostać w podręcznikach historii”. Dali wyraz zaniepokojeniu możliwością „niekontrolowanej eskalacji”, która miałaby „katastrofalne skutki dla całej ludzkości”. „W wielu krajach europejskich pojawiają się niebezpieczne zjawiska, takie jak antysemityzm, radykalizacja i ksenofobia, często podsycane przez systematyczne rozpowszechnianie dezinformacji, które prowadzą do ekstremistycznej przemocy i terroryzmu, które stanowczo potępiamy we wszystkich ich formach i przejawach” – podkreślili hierarchowie.

„Marzymy o Europie, która w pełni wykorzystuje swój potencjał do rozwiązywania konfliktów i zapalania świateł nadziei, działając jako zjednoczona, pełna zaufania i integracyjna siła, wspierająca zasady demokratyczne i rządy prawa, zarówno wewnątrz, jak i poza jej granicami. Pragniemy podkreślić, że pokój to coś więcej niż brak wojny i przemocy. Budowanie pokoju wymaga również konsekwentnych wysiłków na rzecz poszanowania godności człowieka, sprawiedliwości, integralnego rozwoju ludzkiego i troski o stworzenie” – napisali członkowie COMECE.

Agresja Rosji na Ukrainę

Od początku agresji Rosji na Ukrainę biskupi wzywali UE, by „nie zaprzestawała swych wysiłków na rzecz zakończenia wojny” i na rzecz „wolnej, bezpiecznej i niepodległej Ukrainy w swych uznanych na arenie międzynarodowej granicach”.

Kard. Jean-Claude Hollerich wprost wezwał Rosję do natychmiastowego zakończenia walk na Ukrainie. „Moskwa powinna wycofać swoje siły w pełnym poszanowaniu prawa międzynarodowego i integralności terytorialnej Ukrainy” – oświadczył. Wyraził nadzieję na „wielostronne wysiłki dyplomatyczne, które mogłyby zostać przyspieszone przez światowy szczyt pokojowy”. Zapewnił, że biskupi europejscy opowiadają się za udokumentowaniem zbrodni wojennych, za które sprawcy muszą zostać pociągnięci do odpowiedzialności.

Zaapelował też do zwierzchnika Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, patriarchy Cyryla o wystosowanie pilnego apelu do władz rosyjskich, aby „okazały dobrą wolę dla poszukiwania dyplomatycznego rozwiązania konfliktu, opartego na dialogu, zdrowym rozsądku i poszanowaniu prawa międzynarodowego”.

W październiku 2022 roku COMECE wezwała „odpowiedzialnych za agresję, aby natychmiast wstrzymali działania wojenne”, a wszystkie strony – do otwartości na „poważne propozycje” zaprowadzenia sprawiedliwego pokoju, zmierzające do trwałego rozwiązania konfliktu „z pełnym poszanowaniem prawa międzynarodowego i integralności terytorialnej Ukrainy”.

Biskupi przyznali przy tym, że szczególnie w chwilach kryzysów, takich jak ten, „po raz kolejny zdajemy sobie sprawę z tego, jak cenną rzeczywistością jest Unia Europejska, zgodnie ze swą pierwotną inspiracją”.

Prześladowania religijne

COMECE naciska również UE w sprawie obrony prześladowanych chrześcijan. W 2022 roku biskupi zaapelowali o „odpowiednie środki i dobrze zdefiniowany mandat” dla specjalnego pełnomocnika ds. wolności religii i przekonań poza granicami Unii Europejskiej. Jego zadaniem jest ukazywanie naruszeń wolności religijnej w różnych regionach świata i przyczynienie się do poprawy sytuacji mniejszości religijnych.

COMECE protestowała przeciwko prześladowaniom Kościoła np. w Nikaragui i w Nigerii, wzywając UE do „podjęcia zdecydowanych działań zgodnych ze swoim prawodawstwem oraz do wykorzystania kanałów dyplomatycznych”.

Ekologia

COMECE zadeklarowała swoje poparcie dla celu UE, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku, stwierdzając, że zrównoważona Europa jest „kluczowym zadaniem” dla długoterminowej przyszłości kontynentu.

Przed szczytem klimatycznym COP26 w Glasgow kard. Jean-Claude Hollerich skierował list do przywódców instytucji europejskich. Podkreślił, że znalezienie drogi wiodącej do zatrzymania globalnego ocieplenia na poziomie 1,5°C powinno być obowiązkiem moralnym państw Unii Europejskiej.

Zdaniem purpurata niezbędne jest również uzgodnienie nowych celów w zakresie wsparcia w procesie redukcji globalnego ocieplenia państw rozwijających się oraz zatrzymanie rozpowszechniania paliw kopalnych i przekierowanie dotacji na odnawialne źródła energii i rolnictwo agroekologiczne.

COMECE popiera także oenzetowskie cele zrównoważonego rozwoju. W lutym br. wraz z siecią organizacji katolickich działających na rzecz sprawiedliwości społecznej (CIDSE) wsparła unijną dyrektywę w sprawie obowiązku dbania przez przedsiębiorstwa o osiągnięcie tych celów. Określa ona obowiązki dużych firm w zakresie rzeczywistego i potencjalnego niekorzystnego wpływu na prawa człowieka i środowisko w związku z ich działalnością, działalnością ich spółek zależnych oraz działalnością prowadzoną przez ich partnerów biznesowych.

Negatywny wpływ działalności przedsiębiorstw na prawa człowieka i środowisko naturalne nie jest czynnikiem zewnętrznym ani przypadkowym, lecz „często jest konsekwencją systemu gospodarczego, który stawia zysk ponad ludzi i wydobycie bogactw ponad ochronę planety” – głosi wspólne oświadczenie COMECE i CIDSE. Przekonuje ono, że „teraz bardziej niż kiedykolwiek potrzebujemy obowiązkowej troski w łańcuchu dostaw, aby powstrzymać nadużycia ze strony firm i zapewnić globalną solidarność”.

Kryzys energetyczny

W listopadzie 2022 roku COMECE wezwała rządy państw UE do zagwarantowania sprawiedliwego dostępu do energii po przystępnych cenach dla każdego, a zwłaszcza dla najsłabszych, nie tracąc z oczu długoterminowych celów sprawiedliwej i zrównoważonej transformacji energetycznej. Podkreślili, że istnieją wyraźne powiązania między rozwiązaniami politycznymi, za które odpowiedzialne są rządy, a zasadami nauki społecznej Kościoła. Wskazali tutaj na reguły dotyczące powszechnego przeznaczenia dóbr, opcji preferencyjnej na rzecz ubogich oraz równowagi między sprawiedliwością a pokojem. Hierarchowie zauważyli również, że nadmierne uzależnienie od importu ropy i gazu z jednego źródła pozwoliło Rosji na wykorzystanie dostaw jako broni. Wzmocniło to brak bezpieczeństwa energetycznego całej Europy.

„Nasza deklaracja jest wezwaniem do solidarności między krajami europejskimi i do zwrócenia szczególnej na najsłabszych. Wojna na Ukrainie ma bardzo poważne skutki dla dostaw energii. Poziom cen ma niezwykle poważne konsekwencje dla całości społeczeństwa, a szczególnie uderza w najuboższych. Sugerujemy zagwarantowanie dostępu do energii osobom najbardziej poszkodowanym poprzez udzielenie czasowej ulgi ekonomicznej w ramach sprawiedliwego podziału zasobów. Następnie należy nadać priorytet efektywności energetycznej i określić cele, dla których możliwe jest odpowiedzialne zmniejszenie zużycia energii. Biskupi radzą też państwom członkowskim, by kontynuowały dwustronne i wielostronne partnerstwa mające na celu stworzenie podstaw nowego uniwersalnego systemu energetycznego” – powiedział abp Antoine Hérouard.

Etyka finansowa

W 2021 roku COMECE przedstawiła dokument „System finansowy w służbie dobru wspólnemu w okresie systemowych zmian”, zawierający refleksję nad etyką w sektorze finansowym. Zawiera on apel o jego reformę, mającą na celu zmniejszenie napięć społecznych oraz wsparcie zmiany zachowań na poziomie indywidualnym i przedsiębiorstw. Skierowany został do instytucji UE i jej państw członkowskich, jak również do przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych, do uniwersytetów i do obywateli w przekonaniu, że „w perspektywie chrześcijańskiej dobro wspólne jest kryterium oceny działalności finansowej”.

W świetle zasad katolickiej nauki społecznej dokument zajmuje się wybranymi dylematami politycznymi i osobistymi w dziedzinie gospodarki i finansów. Próbuje pomóc dokonać bardziej świadomego wyboru i podjąć decyzję mającą na uwadze dobro wspólne. Wskazuje między innymi, że rynki banków i finansowe powinny zwrócić większą uwagę na najsłabsze podmioty, obejmując je „opieką”. Wymaga to wyjścia poza sprawne transakcje rynkowe oparte na równoważności, aby zatroszczyć się o partnera, klienta, dostawcę, środowisko, wspólnotę lokalną. Dokument porusza również kwestię wykorzystywania oszczędności, czemu towarzyszy apel o pogłębioną edukację finansową.

Pandemia COVID-19

Wraz z Konferencją Kościołów Europejskich (KEK) COMECE wzywała do odpowiedzialności i troski o innych w obliczu pandemii COVID-19 oraz zachęcała do szczepień i przestrzegania norm sanitarnych. Po wysłuchaniu opinii naukowców i ekspertów medycznych biskupi wskazali, że szczepienia są obecnie najskuteczniejszym sposobem walki z pandemią i ratowania życia. Jest to akt miłości i troski, a także odpowiedzialności i sprawiedliwości społecznej. Zwracali się z gorącym apelem do wszystkich osób odpowiedzialnych w społeczeństwie, w tym do polityków i osób zajmujących się komunikacją oraz do członków Kościołów chrześcijańskich, aby przeciwdziałali wszelkim próbom dezinformacji dotyczących szczepień. Zwierzchnicy kościelni apelowali do UE i jej państw członkowskich o dotrzymanie zobowiązań w zakresie dzielenia się szczepionkami oraz o wzmożenie globalnych wysiłków na rzecz zapewnienia wszystkim sprawiedliwego dostępu do szczepionki przeciw COVID-19, w tym również w regionach o słabszych systemach opieki zdrowotnej.

W sprawie popandemicznego Planu Odbudowy COMECE podkreśliła, że jest to „nowy znak solidarności w UE, tak bardzo potrzebny, by pomóc osobom najbardziej poszkodowanym przez kryzys i by stawić czoła problemowi trwającego światowego kryzysu ekologicznego”. Domagając się przejrzystości krajowych planów odbudowy, wezwała UE i jej państwa członkowskie do włączenia organizacji społeczeństwa obywatelskiego, organizacji pozarządowych i instytucji kościelnych we wszystkie fazy projektowania, wprowadzania w życie i monitorowania tych planów. Otwarty i szczery dialog ze wszystkimi zainteresowanymi stronami „przysłuży się dobru wspólnemu”, przekonywali biskupi.

Przedstawili konkretne propozycje dotyczące „sprawiedliwości ekologicznej” (na bazie Europejskiego Zielonego Ładu), „sprawiedliwości społecznej” (Europejski Fundusz Społeczny Plus, który jest głównym narzędziem UE w tworzeniu Europy bardziej inkluzywnej) i „sprawiedliwości kontrybucyjnej”.

COMECE domagała się od UE i jej państw członkowskich, „by wszystkie podmioty gospodarcze, a szczególnie międzynarodowe korporacje, których część skorzystała na kryzysie, uczestniczyły w sposób sprawiedliwy w wysiłku odbudowy, by zwiększyć zaufanie do naszej gospodarki”.

W 2021 roku COMECE opublikowała oświadczenie: „Usłyszeć płacz ubogich w kontekście pandemii COVID-19 i jej zwalczania”, w którym zaproponowano działania i zalecenia dla instytucji UE, w celu wzmocnienia walki z ubóstwem w Europie, w tym z jego nowymi formami. Zalecenia Komisji obejmowały: wzmocnienie pomocy materialnej i żywnościowej w ramach funduszy UE, lepsze, odpowiadające rzeczywistości monitorowanie ubóstwa, ułatwienie dostępu do przystępnych cenowo i przyzwoitych mieszkań, lepsze zapobieganie nadmiernemu zadłużeniu, promowanie godnej pracy, a także wysokiej jakości edukacji i solidarności.

Wspólnota wartości

Wielokrotnie COMECE przypomniała, że UE musi stawać się „prawdziwą wspólnotą wartości”. Dlatego przed zbliżającymi się wyborami do Parlamentu Europejskiego zaapelowała o odpowiedzialne głosowanie, które promuje wartości chrześcijańskie, aby wybrać posłów, którzy będą „pracować na rzecz wspólnego dobra w następnym Parlamencie Europejskim”.

„Ważne jest, aby głosować na ludzi i partie, które wyraźnie popierają projekt europejski i co do których mamy uzasadnione przekonanie, że będą chciały promować nasze wartości i naszą ideę Europy, takie jak poszanowanie i promowanie godności każdej osoby ludzkiej, solidarność, równość, rodzina i świętość życia, demokracja, wolność, pomocniczość i ochrona środowiska naturalnego człowieka” – wskazali biskupi.

Zaznaczają, iż zdają sobie sprawię, że Unia Europejska nie jest doskonała, i że wiele jej propozycji politycznych i legislacyjnych nie jest zgodnych z wartościami chrześcijańskimi i oczekiwaniami wielu jej obywateli, „ale wierzymy, że jesteśmy wezwani do wnoszenia do niej wkładu i ulepszania jej za pomocą instrumentów, które oferuje demokracja!” – podkreśliła COMECE.

„Delegitymizowanie Unii Europejskiej jako takiej, ponieważ nie respektuje całkowicie naszej chrześcijańskiej wizji, byłoby wielkim błędem” – powiedział w podobnym duchu bp Mariano Crociata. Włoski hierarcha wskazał, że „koniec Unii byłby jeszcze większą zdradą, tym razem z naszej strony, historycznego rezultatu, który łączy owoce tradycji chrześcijańskiej i możliwość przyszłości dla naszych krajów i naszych Kościołów”.

Odnosząc się do niedawnych decyzji podjętych w Unii Europejskiej, takich jak rezolucja w sprawie wpisania aborcji do Karty Praw Podstawowych i projekt Paktu Migracyjnego, bp Crociata wskazał, że „może istnieć pokusa, abyśmy się od niej zdystansowali, ostudzili nasze uznanie i zachętę ze względu na pewne wybory, które są wprost sprzeczne z naszym sumieniem ludzkim i religijnym”. Trzeba jednak, także w perspektywie zbliżających się wyborów do Parlamentu Europejskiego, być ostrożnym, gdyż „gdyby Unia Europejska już nie istniała, zniknęłaby również nasza możliwość zabierania głosu i wpływania na dynamikę całego kontynentu”.

Kościół jako autorytet moralny

Pytany, co udało się osiągnąć COMECE w dialogu z instytucjami europejskimi w ostatnich latach, kard. Hollerich dokonał pozytywnego bilansu. Wymienił w szczególności jej wkład w obronę praw człowieka i wolności religijnej. „Jestem całkiem zadowolony. Mamy w Brukseli sekretariat, w którym pracuje wielu specjalistów, którzy śledzą różne akta i projekty UE, a także aktywnie współpracują i składają wnioski. Czasami jesteśmy pytani wprost. Jeśli spojrzeć wstecz na całe pięć lat, myślę o Federice Mogherini [byłej wysokiej przedstawicielce Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa – KAI] i o tym, że poproszono nas o wypracowanie punktów dotyczących poszanowania praw człowieka w polityce zagranicznej, zwłaszcza w zakresie wolności religijnej” – ujawnił były przewodniczący COMECE.

Wyjaśnił, że dialog między UE a przedstawicielami religii odbywa się „na wysokim szczeblu”, ale także składa się z „bardzo wielu małych kontaktów”. „Jesteśmy już słyszalni, ponieważ mówimy jako autorytet moralny. Myślę, że polityka bardzo się cieszy, że jest autorytet moralny, który może mówić rzeczy otwarcie, co czasami jest trudniejsze [do przyjęcia] dla polityków” – stwierdził kard. Hollerich.

Według niego, wielkim poważaniem wśród polityków UE cieszy się papież Franciszek. „Kiedy jestem w Brukseli i rozmawiam z politykami, widzę, że wszyscy oni podziwiają papieża Franciszka, w sposób szczególny ze względu na jego encykliki «Laudato si’» i «Fratelli tutti». Co ważne, podziw dla Ojca Świętego nie ogranicza się jedynie do katolików. A zatem papież daje nam nadzieję, niezbędną, by nadal pracować na rzecz Europy w dialogu ze wszystkimi, a zatem z politykami różnych ugrupowań” – dodał arcybiskup Luksemburga.

Również były wiceprzewodniczący COMECE, bp Franz-Josef Overbeck z Niemiec dostrzega wdzięczność polityków za rozwiązania proponowane przez Kościół. „Wiele z tego, co zainicjowaliśmy w dziedzinie społecznej, aby przezwyciężyć pandemię, ale także, przede wszystkim, podejście do przezwyciężenia kryzysu migracyjnego, spotyka się z dużym uznaniem i szacunkiem”, powiedział hierarcha.