Dialog katolicko-żydowski wymaga cierpliwości

Dialog katolicko-żydowski to wspaniałe doświadczenie, ale wymaga cierpliwości – stwierdził Zbigniew Nosowski w czasie drugiego dnia konferencji „Chrześcijaństwo, judaizm, islam – sztuka dialogu w koncepcji Jana Pawła II”. Wydarzenie w ramach projektu „Oblicza dialogu” odbywało się 17 i 18 czerwca w Krakowie.

Ks. prof. Łukasz Kamykowski w referacie „Przed dialogiem kultur – kultura dialogu” przypomniał podstawy podejścia do dialogu w Kościele katolickim. Pierwsze zarysował Paweł VI w encyklice Ecclesiam suam. Wg dokumentu prawzorem dialogu jest relacja religijna – Bóg-człowiek. Ale model ten zakłada istnienie dwóch oddzielnych podmiotów stojących naprzeciw siebie – Kościoła i świata.

To konfrontacyjne rozumienie zmienia się w czasie Soboru Watykańskiego II. W konstytucji „Gaudium et spes” podkreśla się, że świat jest stworzony przez Boga i przez to jest dobry; został odkupiony przez Jezusa Chrystusa i dlatego trzeba mu pomóc odnaleźć pierwotne oblicze. W samym Bogu zawarta jest tajemnica partnerstwa – Chrystus utożsamił się z każdym człowiekiem.

Ks. prof. Kamykowski nakreślił za listem „Novo millennio ineunte” obszary dialogu, które powinny być dziś realizowane. Pierwszym są relacje między duchownymi a świeckimi. Drugim – dialog społeczności, w tym dialog międzyreligijny. „Budowania kultury dialogu powinno rozpoczynać się wewnątrz wspólnoty w oparciu o duchowość komunii” – mówił krakowski teolog.

O spotkaniach Jana Pawła II z Żydami w Polsce mówił prof. Stanisław Krajewski, współprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów ze strony żydowskiej. Do pierwszego takiego spotkania doszło w 1979 r. „Atmosfera tego spotkania może zostać opisana tylko językiem biblijnym – byliśmy świadkami spotkania w jakimś sensie o charakterze mesjańskim” – mówił prelegent podkreślając, że ma na uwadze żydowskie rozumienie słowa „mesjański”, czyli poczucie zbliżania się do wydarzenia przełomowego, które wywoła zmiany na lepsze w życiu społecznym.

Zarówno w 1987 r., jak i w 1991 r. Jan Paweł II użył sformułowania: „Wasze zagrożenie było i naszym zagrożeniem”. Prof. Krajewski uważał je za nieodpowiednie, chociażby ze względu na różnicę losów chrześcijan i Żydów w czasie drugiej wojny światowej. Inne papieskie sformułowania, które raziły prof. Krajewskiego to „oczyszczająca moc cierpienia” i „wspólnota izraelska”.

Zgodne z oczekiwaniami prof. Krajewskiego były słowa modlitwy w intencji narodu żydowskiego na Umschlagplatzu w 1999 r. W tym kontekście krytyczne uwagi wobec papieskich wystąpień skierowanych do Żydów w Polsce tracą moc. „Zaiste był to papież Żydów” – zakończył prof. Krajewski.

Obecny stan dialogu katolicko-żydowskiego w Polsce przedstawił red. Zbigniew Nosowski. Zaprezentował szereg prowadzonych inicjatyw. W ramach „dialogu życia” do szkół są zapraszani przedstawiciele społeczności żydowskiej czy organizowane są międzyreligijne spotkania młodzieży. Nosowski zauważył, że najczęściej spotkania młodzieży polskiej z izraelską organizują nauczyciela języka polskiego i historii, a nie katecheci.

W ramach „dialogu teologicznego” red. Nosowski wskazał m.in. na współpracę we Wrocławiu ks. Mariusza Rosika z rabinem Icchakiem Rapaportem, krakowski cykl wykładów „ABC relacji chrześcijańsko-żydowskich” czy działalność oświęcimskiego Centrum Dialogu i Modlitwy oraz szereg publikacji książkowych i specjalnych dodatków do katolickich czasopism.

Z kolei coroczny Dzień Judaizmu i kielecka działalność Bogdana Białka to przykłady dialogu na płaszczyźnie duchowej. W Polsce najbardziej zaniedbaną, wg red. Nosowskiego, wydaje się natomiast płaszczyzna „dialogu czynów”, czyli międzyreligijnej współpracy przyczyniającej się do zmiany świata na lepsze.

Jest jednak druga strona medalu. „Obok dziesiątków entuzjastów dialogu są setki i tysiące polskich katolików, których ta tematyka nie interesuje” – mówił Nosowski zaznaczając, że grupa zainteresowana dialogiem, niezależnie od religii, zawsze jest w mniejszości. Podkreślił, że odnajdywanie zagubionego braterstwa jest trudne i proces ten trzeba wciąż zaczynać na nowo. „Dialog katolicko-żydowski to wspaniałe doświadczenie, ale coraz bardziej się przekonuję, że cnotą, której on najbardziej wymaga, jest cierpliwość” – zakończył red. Nosowski.

Konferencja „Chrześcijaństwo, judaizm, islam – sztuka dialogu w koncepcji Jana Pawła II” była pomyślana jako podsumowanie pontyfikatu Jana Pawła II z perspektywy działań na rzecz dialogu międzyreligijnego. Zorganizował ją Instytut Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II w Krakowie.