Diecezja płocka: projekt patriotyczny w 100. rocznicę Bitwy Warszawskiej

„Obrona Płocka 1920” – to tytuł projektu, jaki w parafiach diecezji płockiej realizują dwie Fundacje: „Cokolwiek uczyniliście” i „Tak dla Rodziny”. W programie są warsztaty historyczne i artystyczne. Projekt jest realizowany w 100. rocznicę tzw. Cudu nad Wisłą w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku. Płock i okolice zasłynęły wtedy z bohaterskiej obrony przed najeźdźcą.

W trzech parafiach diecezji płockiej: Biała, Brwilno i Proboszczewice koło Płocka realizowany jest projekt historyczno-patriotyczny „Obrona Płocka 1920”. Jest to przedsięwzięcie angażujące lokalną społeczność: dzieci, młodzież, dorosłych, wielopokoleniowe rodziny oraz Kluby Seniora.

W czasie warsztatów historycznych i artystycznych dowiadują się oni o bohaterskiej obronie Płocka i okolic w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. Spotkania te wpisują się w obchody 100. rocznicy Bitwy Warszawskiej, nazywanej „Cudem nad Wisłą”. W czasie odkrywania historii lokalnej jest przygotowywana wystawa planszowa pt. „Obrona Płocka 1920”, która pozwoli przybliżyć wydarzenia tamtego okresu. Warsztaty trwają przez całe wakacje. Podsumowaniem projektu będzie jesienny „Koncert Patriotyczny”.

„Realizując tego typu zajęcia podtrzymujemy tradycje narodowe, służące pielęgnowaniu polskości oraz rozwojowi świadomości historycznej. Edukacja patriotyczna i artystyczna ma miejsce między innymi w wielopokoleniowych rodzinach. To rodzina jest miejscem, gdzie rodzi się patriotyzm” – podkreśla Aldona Wiśniewska, koordynator przedsięwzięcia z Fundacji „Tak dla Rodziny”.

Natomiast Witold Wybult, prezes Fundacji „Cokolwiek uczyniliście” podkreśla, że projekt można realizować w trudnych warunkach pandemii koronawirusa dzięki współpracy z lokalnymi władzami: gminą Stara Biała, Gminnym Ośrodkiem Kultury i Sztuki, instytucjami oświatowymi oraz parafiami: św. Andrzeja Apostoła w Brwilnie, św. św. Jadwigi Śląskiej w Starej Białej, św. Floriana w Proboszczewicach.

Patriotyczny projekt został dofinansowany ze środków Wieloletniego Programu „Niepodległa” na lata 2017-2022.

Atak bolszewicki na Płock nastąpił 18 sierpnia 1920 r. około godziny 14.00. Załoga wojskowa Płocka wykonywała w tym czasie natarcie na pozycje bolszewickie na przedpolu miasta w rejonie Boryszewa i Trzepowa. Szczególnie silne uderzenie spadło na batalion zapasowy 6 pułku piechoty Legionów kpt. Mieczysława Głogowieckiego i spieszony szwadron Tatarskiego pułku ułanów rtm. Włodzimierza Rychtera, atakujących w kierunku Trzepowa. Oba pododdziały zostały rozbite, co otworzyło oddziałom rosyjskim drogę do miasta. Żołnierze polscy i mieszkańcy na widok galopujących kawalerzystów w popłochu uciekali w kierunku mostu i dalej – za Wisłę.

Panikę opanowało kilku oficerów: dowódca przedmościa mjr Janusz Mościcki, kpt. Albert de Buré, rtm. Romuald Borycki, por. Iskander Achmatowicz oraz sanitariuszka Janina Landsberg- Śmieciuszewska, którzy powstrzymywali uciekających żołnierzy i organizowali punkty oporu. W pierwszej fazie walk dużą rolę odegrał oddział żandarmerii wojskowej por. Edwarda Czuruka, który swoimi żandarmami obsadził kluczowe punkty w mieście. Niemal od początku do walki włączyła się 9 kompania telegraficzna jazdy por. Zbigniewa Brodzińskiego. Stopniowo zza Wisły docierały posiłki, stabilizując sytuację w mieście.

Po wtargnięciu do miasta żołnierze bolszewiccy rozbiegli się po domach, rabując i demolując mieszkania, gwałcąc kobiety oraz żądając jedzenia i alkoholu. Ich ofiarą padli mieszkańcy ze wszystkich grup społecznych, narodowościowych i wyznaniowych: bogaci i biedni, Polacy i Żydzi, księża katoliccy i mariawiccy.

W nocy do miasta nadeszły kolejne posiłki, co pozwoliło na podjęcie 19 sierpnia 1920 r. rano działań zaczepnych i stopniowe wypieranie nieprzyjaciela z Płocka. Równocześnie z polskim natarciem dowódca III Korpusu Konnego Gaj Bżyszkian otrzymał rozkaz porzucenia Płocka i natychmiastowego włączenia się do bitwy w rejonie Płońska. W rezultacie ok. godz. 11.00 19 sierpnia oddziały polskie wyparły bolszewików z miasta.

W czasie walk miasta nie opuścił abp Antoni J. Nowowiejski (1858-1941), ówczesny biskup płocki. Gdy hordy bolszewickie zbliżały się do granic jego diecezji, nakazał podległym sobie duszpasterzom, by trwali na swych posterunkach. Sam także nie opuścił powierzonej sobie owczarni: „W takich razach trzeba być bohaterem” – pisał do wiernych.

Za ofiarną obronę przed bolszewikami Płock otrzymał od marszałka Józefa Piłsudskiego odznaczenie – Krzyż Walecznych. Płock jest jednym z dwóch miast, które zostały wyróżnione odznaczeniem po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej (drugim był Lwów, odznaczony Krzyżem Virtuti Militari). Płock jest także jednym z dwóch miast obdarzonych przez Piłsudskiego tytułem „miasta bohatera”.

W 2018 roku, w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, w Płocku odsłonięto pomnik – 10-metrową kolumnę zwieńczoną orłem w koronie – upamiętniający obrońców miasta przed armią bolszewicką w 1920 r. Kolumna stanęła na Placu Gabriela Narutowicza, w miejscu, gdzie mieszkańcy miasta wraz z żołnierzami powstrzymywali natarcie bolszewików. Pomnik zaprojektował Gustaw Zemła. Dzieło powstało z inicjatywy Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Obrońców Płocka 1920 r.