Normy dotyczących przeniesienia kapłana do stanu świeckiego

Rok: 1971
Autor: Kongregacja Nauki Wiary

Antequam causam reductionis

Normy Określające Sposób Przygotowania w Kuriach Diecezjalnych i Zakonnych Spraw Dotyczących Przeniesienia Kapłana do Stanu Świeckiego z Dyspensą od Obowiązków Wynikających ze Święceń Wyższych

I – JAKIE KROKI NALEŻY PODJĄĆ PRZED SKIEROWANIEM DO STOLICY APOSTOLSKIEJ SPRAWY KAPŁANA ZAMIERZAJĄCEGO PORZUCIĆ KAPŁAŃSTWO

1. Przed skierowaniem do Świętej Kongregacji Nauki Wiary sprawy o przeniesie kapłana do stanu świeckiego łącznie z dyspensą od obowiązków wynikających ze święceń wyższych, zainteresowani Ordynariusze diecezjalni, jeśli chodzi o kapłanów diecezjalnych, i Wyżsi Przełożeni, jeśli chodzi o kapłanów zakonnych, powinni w odpowiednim czasie podjąć możliwe środki, by pomóc takiemu kapłanowi w przezwyciężeniu przeżywanych przez niego trudności (PAWEŁ VI, Encykl. Sacerdotalis caelibatus, 87), na przykład przenosząc go z miejsca, w którym był narażony na niebezpieczeństwo. Mogą w tym pomóc – w zależności od poszczególnych przypadków – inni kapłani i przyjaciele zainteresowanego, krewni, lekarze i psychologowie.

2. Jeśli okazałoby się to bezskuteczne, a zainteresowany w dalszym ciągu prosi o dyspensę, wtedy można przystąpić do zebrania potrzebnych w tej sprawie informacji.

II – CHARAKTER DOCHODZENIA INFORMACYJNEGO

1. Sama prośba zaiteresowanego nie stanowi dla Świętej Kongregacji Nauki Wiary wystarczającej podstawy do rozstrzygnięcia, czy można przedstawić Ojcu Świętemu sprawę przeniesienia do stanu świeckiego i dyspensy od obowiązków kapłańskich, lecz jest rzeczą bezwzględnie konieczną uzasadnienie tej prośby informacjami zebranymi przez kompetentną władzę kościelną w podany niżej sposób (III). Tego rodzaju dochodzenie podejmuje się w tym celu, by zgodnie z prawdą zostały ujawnione motywy, na podstawie których zainteresowany prosi o przeniesienie do stanu świeckiego i dyspensę od obowiązków kapłańskich. Chodzi więc o to, by na podstawie przesłuchań, dokumentów, zeznań świadków, opinii biegłych lekarzy, i tym podobnych argumentów, ustalić, czy prośba zainteresowanego jest zgodna ze stanem faktycznym.

2. Dochodzenie takie nie ma jednak charakteru procesu sądowego. Nie zmierza ono do udowodnienia – zgodnie z przepisami Kan. 1993-1998 – nieważności samych święceń wyższych lub wynikających z nich obowiązków, ale ma na uwadze tylko udzielenie dyspensy od przyjętych obowiązków kapłanowi, który jest równocześnie przenoszony do stanu świeckiego. Z tego powodu kompetentna władza nie powinna ustanawiać trybunału w sensie ścisłym, ale ma przeprowadzić – osobiście lub przez delegowanego kapłana – dochodzenie, które łączy się raczej z posługą duszpasterską. Takie dochodzenie powinno być jednak przeprowadzone zgodnie z określonymi zasadami. Trzeba więc postawić odpowiednie pytania, przyjąć określone odpowiedzi oraz przygotować, zgodnie ze stanem faktycznym, końcowy wniosek kompetentnej władzy.

3. Dochodzenie, o którym mowa, obejmuje przede wszystkim następujące zagadnienia:

a) Ogólne dane personalne proszącego o dyspensę: datę i miejsce urodzenia, życiorys, dane dotyczące rodziny, z której pochodzi zainteresowany, opinię o moralności, studia, egzaminy składane przed przyjęciem święceń wyższych, a jeśli chodzi o kapłana zakonnego, także przed złożeniem ślubów, datę i miejsce święceń, opis pełnionej posługi kapłańskiej, jego status prawny tak w odniesieniu do Kościoła, jak również państwa, i tym podobne dane.

b) Przyczyny i okoliczności dotyczące trudności, jakie przeżywa proszący, czyli przyczyny kryzysu: przed święceniami, na przykład choroby, niedojrzałość fizyczna lub psychiczna, upadki w zakresie VI Przykazania Dekalogu w czasie formacji w seminarium, ewentualnie w instytucie zakonnym, nacisk ze strony rodziny, błędy przełożonych czy to w zakresie wewnętrznym (pod warunkiem, że wyrazi na to zgodę zainteresowany), czy zewnętrznym, dotyczące oceny powołania; po święceniach: trudności w przystosowaniu się do pełnienia posługi kapłańskiej, trudności, czyli kryzys w życiu duchowym, lub nawet kryzys wiary, błędne pojęcie celibatu i kapłaństwa, lekkomyślne postępowanie, i tym podobne przyczyny.

c) Wiarygodność proszącego o dyspensę, a więc czy treść jego prośby odpowiada prawdzie.

d) Przesłuchanie – jeśli zachodzi potrzeba – świadków zorientowanych w tej sprawie, a więc rodziców, braci i sióstr, przełożonych i kolegów z seminarium lub nowicjatu, przełożonych i współbraci w pełnieniu posługi.

e) W zależności od poszczególnych wypadków, i gdy może to wnieść coś do sprawy, przesłuchanie wyznaczonych z urzędu biegłych w zakresie medycyny, psychologii i psychiatrii.
Władza, na której spoczywa obowiązek przeprowadzenia dochodzenia może dołączyć wszystko, co uzna za użyteczne do pełniejszego ukazania sprawy. Dane, o których była wyżej mowa, należy przyjmować, w zależności od możliwości, pod przysięgą i z zachowaniem tajemnicy.

4) Od chwili przedstawienia prośby własnemu Ordynariuszowi do chwili otrzymania odpowiedzi od Kongregacji, należy proszącemu roztropnie zabronić wykonywania święceń (por. Kan. 1997).

III – KOMPETENTNA WŁADZA, NA KTÓREJ SPOCZYWA OBOWIĄZEK PRZEPROWADZENIA DOCHODZENIA

1. Obowiązek przedstawienia Ojcu Świętemu, za pośrednictwem Świętej Kongregacji Nauki Wiary, sprawy przeniesienia do stanu świeckiego z dyspensą od obowiązków kapłańskich, spoczywa na Przełożonym proszącego, to znaczy na Ordynariuszu miejsca inkardynacji, jeśli chodzi o kapłanów diecezjalnych, lub na Wyższym Przełożonym, jeśli chodzi o kapłanów zakonnych.

2. Zarówno Ordynariusz inkardynacji, jak i Wyższy Przełożony Zakonny, nie potrzebują wcześniejszego zezwolenia Świętej Kongregacji Nauki Wiary na przeprowadzenie badań zgodnie z niniejszymi Normami. Przeprowadzają je więc na ogół, korzystając z własnego prawa i wypełniając swój obowiązek.
Po zakończeniu badania kompetentna władza prześle dokumenty do Świętej Kongregacji Nauki Wiary. Kongregacja natomiast jak najszybciej rozważy przedstawioną sprawę i – jeśli dojdzie do wniosku, że prośbę należy spełnić – przedstawi ją Ojcu Świętemu. Wyłącznie do niego należy decyzja o przeniesieniu do stanu świeckiego i dyspensie od obowiązków kapłańskich.

3. Jeżeli proszący kapłan mieszka daleko od własnej diecezji lub od siedziby własnego Wyższego Przełożonego:

a) Jeśli zwrócił się do własnego Ordynariusza, diecezjalnego lub zakonnego, wtedy ten Ordynariusz zwróci się do Ordynariusza miejsca stałego zamieszkania proszącego, by on przeprowadził dochodzenie. Poinformuje go również o wszystkim, co wiąże się z tą sprawą.

b) Jeśli natomiast zwróci się do Ordynariusza miejsca, gdzie stale przebywa, wtedy ten Ordynariusz zwraca się do Ordynariusza własnego, diecezjalnego lub zakonnego, proszącego kapłana, by otrzymać wszystkie dane konieczne do przeprowadzenia badania.
W obydwu przypadkach Ordynariusz miejsca, gdzie stale przebywa proszący, prześle dokumenty dochodzenia do Ordynariusza własnego, diecezjalnego lub zakonnego, proszącego kapłana, dołączając swój wniosek w tej sprawie.

4. Na skutek odpowiedniej przyczyny zainteresowany kapłan może prosić Świętą Kongregację Nauki Wiary, by – pomijając określoną wyżej zasadę – sprawa została powierzona nie własnemu Ordynariuszowi diecezjalnemu lub zakonnemu, lecz innej władzy. W takim przypadku Ordynariusz, któremu Kongregacja powierzyła przeprowadzenie badań, powinien jednak zażądać od własnego Ordynariusza, diecezjalnego lub zakonnego, zainteresowanej osoby, przesłania – z zachowaniem tajemnicy – potrzebnych informacji oraz wniosku. Akta sprawy wspomniany Ordynariusz prześle natomiast bezpośrednio do Świętej Kongregacji Nauki Wiary.

5. Jeśli chodzi o kapłana zakonnego lub kapłana diecezjalnego mieszkającego poza terenem własnej diecezji, kompetentna władza zawsze pyta Ordynariusza miejsca zamieszkania, czy nie należy obawiać się zgorszenia z racji udzielenia dyspensy i zawarcia małżeństwa kanonicznego przez danego kapłana.

IV – PRZESŁANIE DOKUMENTÓW DO ŚWIĘTEJ KONGREGACJI NAUKI WIARY

Po zakończeniu dochodzenia, Ordynariusz własny proszącego, diecezjalny lub zakonny, powinien przesłać do Świętej Kongregacji Nauki Wiary następujące dokumenty:

1) pisemną prośbę sporządzoną przez proszącego;

2) wszystkie dokumenty dochodzenia (por. II, 3);

3) własny wniosek, w którym ma również zaznaczyć, jakie podjął starania, by pomóc temu kapłanowi w przezwyciężeniu trudności, oraz co zamierza uczynić, by uniknąć ewentualnego zgorszenia, jakie może powstać wśród wiernych po udzieleniu dyspensy;

4) w wypadkach wyliczonych w III, 5, załącza także opinię Ordynariusza miejsca zamieszkania proszącego, czy nie należy obawiać się zgorszenia w tej miejscowości.
Kompetentne władze powinny zatroszczyć się, by przesyłane dokumenty były kompletne. Jeżeli brakuje jakiegoś koniecznego dokumentu, wtedy przeciąga się załatwienie sprawy.

V – RESKRYPT PRZENOSZĄCY DO STANU ŚWIECKIEGO I UDZIE-LAJĄCY DYSPENSY OD OBOWIĄZKÓW ZWIĄZANYCH ZE ŚWIĘCENIAMI WYŻSZYMI

1. Reskrypt obejmuje równocześnie przeniesienie do stanu świeckiego i dyspensę od obowiązków wypływających ze święceń wyższych. Proszącemu nigdy nie wolno oddzielać tych dwóch elementów, czyli przyjmować jednego, a drugiego nie. Jeżeli proszący jest kapłanem zakonnym, reskrypt zawiera także dyspensę od ślubów.
W razie potrzeby reskrypt zawiera rozgrzeszenie od zaciągniętych cenzur i legitymację potomstwa. Reskrypt nabiera mocy w chwili, gdy zainteresowany zostanie o nim powiadomiony przez kompetentnego Przełożonego.

2. Reskrypt zostaje przesłany do własnego Przełożonego proszącego, a więc do Ordynariusza diecezjalnego w wypadku kapłanów diecezjalnych lub do Wyższego Przełożonego w wypadku kapłanów zakonnych, by powiadomili zainteresowanego. Wyjątek stanowi przypadek, o którym mowa w III, 4.

3. Jeśli proszącym jest kapłan diecezjalny przebywający poza własną diecezją lub kapłan zakonny, wtedy Ordynariusz miejsca inkardynacji, ewentualnie Wyższy Przełożony Zakonny zawiadamia o dyspensie papieskiej Ordynariusza miejsca przebywania. W razie potrzeby proszą oni, by wspomniany Ordynariusz powiadomił zainteresowanego o reskrypcie i udzielił koniecznej delegacji do asystowania przy zawarciu małżeństwa kanonicznego. Gdyby natomiast szczególne okoliczności zalecały coś innego, wtedy Ordynariusz własny powinien zwrócić się do Kongregacji.

4. W księdze ochrzczonych parafii, zarówno zainteresowanego jak i jego żony, dokonuje się adnotacji następującej treści: należy zwrócić się do Ordynariusza miejsca w przypadku podania do wiadomości lub wydania dokumentu.

VI – WARUNKI, JAKIE POWINIEN SPEŁNIĆ DYSPENSOWANY KAPŁAN

1. Kapłan przeniesiony do stanu świeckiego i zwolniony z obowiązków związanych ze święceniami, a tym bardziej kapłan, który zawarł już małżeństwo, powinien z zasady opuścić miejsce, gdzie jest znany jego stan kapłański. Ordynariusz miejsca zamieszkania zainteresowanego, w porozumieniu – jeśli zaszłaby potrzeba – z Ordynariuszem własnym inkardynacji lub z Wyższym Przełożonym Zakonnym, może dyspensować od tej klauzuli zawartej w reskrypcie, jeżeli przewiduje się, że obecność dyspensowanego kapłana nie będzie powodowała zgorszenia.

2. Jeśli chodzi o zawarcie małżeństwa kanonicznego, to Ordynariusz powinien sam czuwać, by powstrzymano się od wszelkiej okazałości i przepychu. Ma być ono zawarte wobec upoważnionego kapłana bez udziału świadków, ewentualnie – jeśli zachodziłaby potrzeba – wobec dwóch świadków. Dowód zawarcia takiego małżeństwa należy przechowywać w tajnym archiwum Kurii.
Do Ordynariusza miejsca zamieszkania wraz z własnym Przełożonym zainteresowanego, diecezjalnym lub zakonnym, należy określenie, w jaki sposób dyspensa, a także sam fakt zawarcia małżeństwa, powinny być otoczone tajemnicą, lub w jaki sposób mogą być ujawnione – z zachowaniem koniecznej ostrożności – bliskim zainteresowanego, przyjaciołom i pracodawcy, by w ten sposób zabezpieczyć dobre imię dyspensowanego kapłana oraz uprawnienia społeczno-ekonomiczne, wynikające z jego nowej sytuacji, a więc człowieka świeckiego i żonatego.

3. Jeżeli natomiast kapłan przeniesiony do stanu świeckiego i zwolniony z obowiązków związanych ze święceniami wyższymi, nie dotrzymuje obietnicy, którą zobowiązał się do unikania zgorszenia, a nawet całą sprawę przedstawia publicznie celem wywołania zgorszenia (korzystając ze słowa pisanego, radia, telewizji i innych środków przekazu), kierowany przy tym złą wolą szydzenia z celibatu, wtedy zainteresowani Ordynariusze, a więc i Przełożony zakonny w przypadku kapłana zakonnego, będą mogli ogłosić, że wspomniany kapłan został przeniesiony do stanu świeckiego i zwolniony z obowiązków kapłańskich, ponieważ Kościół uznał go za niegodnego pełnienia posługi kapłańskiej.

4. Ordynariusz, który ma powiadomić dyspensowanego kapłana o reskrypcie papieskim, powinien zachęcić go, by uczestniczył w życiu Ludu Bożego, zgodnie ze swoim nowym stanem, był dla innych zbudowaniem i w ten sposób stawał się umiłowanym synem Kościoła. Jednocześnie jednak powinien powiadomić go, że każdemu kapłanowi przeniesionemu do stanu świeckiego i zwolnionemu z obowiązków kapłańskich zabrania się:

a) wykonywania jakiejkolwiek funkcji święceń wyższych, zachowując jednak w mocy postanowienia Kan. 882 i 892, § 2;

b) pełnienia jakiejkolwiek czynności liturgicznej w nabożeństwach z udziałem ludu tam, gdzie jest on znany; nigdy też nie może głosić homilii;

c) wykonywania jakiejkolwiek funkcji duszpasterskiej;

d) zajmowania stanowiska Rektora (lub innej funkcji kierowniczej), Ojca duchownego lub Wykładowcy w Seminariach, Fakultetach Teologicznych, i tym podobnych instytutach;

e) pełnienia funkcji Dyrektora szkoły katolickiej lub nauczyciela religii w jakichkolwiek szkołach, zarówno katolickich jak i innych. Ordynariusz miejsca, kierując się roztropnym osądem, może jednak w szczególnych wypadkach zezwolić, by kapłan przeniesiony do stanu świeckiego i zwolniony z obowiązków kapłańskich nauczał religii w szkołach publicznych, a wyjątkowo nawet w szkołach katolickich, byle nie należało obawiać się zgorszenia lub zdziwienia.

5. Zainteresowani Ordynariusze, a więc także Wyższy Przełożony Zakonny, powinni otoczyć ojcowską opieką i pasterską miłością kapłanów przeniesionych do stanu świeckiego i zwolnionych z obowiązków wynikających ze święceń wyższych, pomagając stosownie do możliwości w tym, co jest konieczne do godnego utrzymania.

VII – PRZYPADKI, W KTÓRYCH SPRAWĘ NALEŻY PROWADZIĆ Z URZĘDU

Stosując odpowiednie modyfikacje, podany wyżej sposób postępowania, przewidziany dla przypadków, w których kapłani sami proszą o przeniesienie do stanu świeckiego i dyspensę od obowiązków kapłańskich, powinien mieć zastosowanie także wtedy, gdy jakiś kapłan z racji złego postępowania lub błędnej nauki, ewentualnie innej poważnej przyczyny, powinien być – jak wydaje się po przeprowadzeniu koniecznego dochodzenia – przeniesiony do stanu świeckiego i jednocześnie zwolniony z obowiązków kapłańskich, by nie naraził się na niebezpieczeństwo potępienia wiecznego.