Dominikanie wydali książkę rozmów o dramatach Samuela Becketta

Dwanaście rozmów o dramatach irlandzkiego noblisty Samuela Becketta zawiera książka „Jesteście na Ziemi, na to rady nie ma!”. O twórczości autora „Czekając na Godota” rozmawiają tłumacz i reżyser jego sztuk Antoni Libera i dominikanin o. Janusz Pyda, wykładowca filozofii i teologii dogmatycznej. Zmarłego w 1989 r. dramaturga nazywają oni „ostatnim gigantem literatury i teatru”.

Jak przekonuje wydawca, książka stanowi pasjonujący dialog o sensie życia i świata poprzez interpretację wielkich dzieł literackich, jedyny w swoim rodzaju spór światopoglądowy oraz wyjątkowe świadectwo pasji poznawczej, troski i wzajemnego szacunku.

W rozmowach poświęconych dwunastu najważniejszym dramatom irlandzkiego twórcy, autorzy książki zastanawiają się, czy rzeczywiście żyjemy w epoce postchrześcijańskiej, jak zdawał się to widzieć wątpiący Samuel Beckett, jeden z największych, a zarazem najbardziej radykalnych pisarzy XX wieku.

Tłumacz i reżyser sztuk Irlandczyka oraz dominikanin zafascynowany jego twórczością zastanawiają się także, czy – jak zdaje się sugerować Beckett – człowiek jest rzeczywiście istotą porzuconą, zapomnianą, wyklęta, nad którą nikt nie czuwa i nikt się nie zmiłuje? Pytają także, czy Ziemia to raczej piekło, a nie droga czyśćcowa prowadząca do Nieba.

We wstępie do książki autorzy wyrażają opinię, że ludzkość, a w każdym razie europejski Zachód, znajduje się na bezdrożu. „Pomiędzy dawno wytyczonymi szlakami tradycji judeochrzescijańskiej, na które coraz trudniej powrócić, a terenem nieznanym – ziejącym chłodem i pustką. Ten stan zawieszenia i dezorientacji jest źródłem głębokiego niepokoju, a nawet przygnębienia, choć nie zawsze uświadomionego” – czytamy we wstępie.

„Beckett nie jest kimś kto, jak Nietzsche, triumfalnie i z radością obwieszcza śmierć Boga – mówił podczas warszawskiej promocji książki o. Janusz Pyda. – Jeżeli Beckett mówi o świecie bez Boga, to mówi z jakimś żalem: to nie jest świat lepszy, bo świat utracił coś, co porządkuje, co nadaje sens” – wskazywał dominikanin.

Z kolei zdaniem Antoniego Libery, irlandzki pisarz portretuje dokonującą się na naszych oczach mutację metafizyczną, polegającą na przechodzeniu w świat postchrześcijański. „Wszystko jest: istnieje Kościół i jego struktury, są ludzie, którzy czują się wierzącymi, a jednocześnie ludzkości towarzyszy niejasna samoświadomość, że jesteśmy już gdzie indziej” – interpretował sens dramaturgii Becketta jego polski tłumacz.

W posłowiu do książki o. Jacek Salij OP nazywa irlandzkiego pisarza „duchowym mocarzem”. „Samuel Beckett jest rzetelnym, aż do szpiku kości uczciwym świadkiem tego, czym jest życie ludzkie w świecie tak całkowicie bezreligijnym, że niezdolnym do stawiania sensownych pytań o Boga” – uważa znany dominikański teolog.

Autorzy uważają, że dyskusja nad myślą Becketta może służyć pogłębionej debacie nad stanem kultury i cywilizacji europejskiej oraz, szerzej, nad kondycją duchową współczesnego człowieka.

Uczestnicy dialogu o irlandzkim nobliście zwracają uwagę, że duszną atmosferę jego dzieł rozprasza zawarte w nich piękno, pomimo tego, że jego sztuki przepełnia chaos i zwątpienie.

Dwanaście dialogów wokół dwunastu dramatów Becketta powstało w następstwie seminarium poświęconego twórczości artysty, jakie w latach 2012-2013 prowadziła „Szkoła Czytania”, działająca w ramach Fundacji Dominikańskie Studium Filozofii i Teologii.

Jak mówią sami autorzy, „toczone wówczas dyskusje i rozmowy były na tyle żywe i inspirujące do dalszych analiz i poszukiwań, że uznaliśmy, iż warto utrwalić je na piśmie, rozwinąć i uporządkować – tyleż pod względem formalnym, co merytorycznym. Staraliśmy się, aby dialogi łączyły w sobie pierwiastek edukacyjny, tj. by zawierały w sobie odpowiedni ładunek wiedzy o twórczości i biografii pisarza, z elementem krytycznym, tj. by przedstawiały zarówno rozmaite interpretacje, jak i możliwe stanowiska polemiczne względem proponowanej opcji czy wizji światopoglądowej”.

Antoni Libera (ur. w 1949) jest pisarzem, tłumaczem i reżyserem teatralnym. Przełożył m.in. wszystkie dramaty Samuela Becketta, które również wystawiał, w kraju i za granicą, oraz tragedie Sofoklesa i Szekspira, a także poezje Hölderlina i Kawafisa. jest autorem „Madame” (1998), przełożonej na dwadzieścia języków. W 2009 wydał opowieść autobiograficzną „Godot i jego cień” o swojej fascynacji twórczością i osobą Becketta, a w 2013 nakładem Wydawnictwa Więź – tryptyk nowelistyczny „Niech się panu darzy”.

Janusz Pyda OP (ur. w 1980), dominikanin, wykłada filozofię i teologię dogmatyczną w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Polskiej Prowincji Dominikanów. Jest duszpasterzem akademickim w legendarnej krakowskiej „Beczce”. Wydał „Listy starego anioła do młodego”, „Dzień z życia diabła. Podręcznik kuszenia” i „Listy Kasjela”. Jest współautorem tłumaczenia i redaktorem „Kwestii dyskutowanych o mocy Boga” św. Tomasza z Akwinu.

Książka „Jesteście na Ziemi, na to rady nie ma! Dialogi o teatrze Samuela Becketta” zostały wydane przez Fundację Dominikańskiego Studium Filozofii i Teologii w Krakowie.

Samuel Bekett urodził się w 1906 r. na przedmieściach Dublina w rodzinie protestanckiej. Studiował filologię romańską w Trinity College, gdzie potem przez jakiś czas wykładał. Pisał po angielsku i francusku.

Jego powieści są pozbawiane tradycyjnej narracji, utrzymane w klimacie skrajnego pesymizmu co do sensu ludzkiej egzystencji. Bohaterowie jego dzieł zadają sobie pytania zasadnicze o sens życia oraz o miejsce człowieka na ziemi. Posępna i przytłaczająca jest też atmosfera jego dramatów, z których najsłynniejsze to „Czekając na Godota”, „Końcówka”, „Ostatnia taśma” czy „Katastrofa”.

W 1969 r. przyznano mu literacką Nagrodę Nobla, której nie odebrał osobiście. Zmarł w 1989 r., został pochowany na cmentarzu Montparnasse, żegnany jedynie przez najbliższą rodzinę. O jego śmierci świat dowiedział się dopiero po pogrzebie.