Dr Grajewski: Jeśli odrzucić Chrystusa – to w imię jakich wartości?

– „Jeśli odrzucić Chrystusa – to w imię jakich wartości?” -to pytanie, które zadawał Jan Paweł II podczas pamiętnej pielgrzymki do Polski w czerwcu 1979 r. jest jednym z najważniejszych pytań i powinno zdominować naszą debatę o dziedzictwie tej pielgrzymki. Jest ono bowiem bardziej aktualne dziś niż było wówczas – twierdzi dr Andrzej Grajewski. Podczas spotkania edukacyjnego „Jan Paweł II: Fundamenty demokracji”, które odbyło się dziś w sekretariacie KEP w Warszawie, historyk wygłosił wykład „Impuls wielkiej zmiany. Co papież chciał w Polsce przekazać nam i światu”.

Dr Andrzej Grajewski, historyk i zastępca redaktora naczelnego „Gościa Niedzielnego” podkreślił,że pierwsza pielgrzymka do Polski miała najbardziej globalny wymiar ze wszystkich pielgrzymek, jakie odbył Jan Paweł II. Papież zakładał, że nie będzie mówił tylko do Polaków, ale że jego słowa będą analizowane daleko poza granicami Polski a nawet Europy. Dlatego, jak tłumaczył podczas spotkania z Radą Główną Episkopatu 5 czerwca 1979 r. na Jasnej Górze – wszystkie wystąpienia, od „A” do „Z” przygotował sam i to w dodatku po polsku. Dr Grajewski zaznaczył, że być może Jan Paweł II czuł pewien opór w samej Kurii Rzymskiej – kard. Casaroli odpowiadając na pretensje władz PRL, podkreślał, że przemówienia są po polsku i on sam nie zna ich treści…

Historyk przytoczył też słowa kard. Wyszyńskiego, które padły podczas tego samego spotkania na Jasnej Górze: – Ojcze Święty, Twój powrót to przekroczenie żelaznej kurtyny. Andrzej Grajewski podkreślił, że wszyscy mieli tego świadomość. Analitycy KGB opisywali pielgrzymkę jako „wrogie wtargnięcie w przestrzeń Europy Wschodniej”. Z ich raportów wynika, że transmisje z pielgrzymki były masowo oglądane na Litwie, Białorusi i Ukrainie. Docierały też do Czechosłowacji i NRD. – Było to 9 dni, które zmieniło świat, stając się brzaskiem dla krajów Europy Środkowo Wschodniej, tak jak „10 dni, które wstrząsnęło światem” zapoczątkowując rewolucję bolszewicką było początkiem ich ciemności – mówił badacz.

Dr Grajewski zwrócił następnie uwagę na najważniejsze wątki papieskiego przesłania, w tym zasadniczy topos: to Chrystus jest kluczem do zrozumienia życia ludzkiego i dziejów narodu a Polska jest ziemią szczególnej za to odpowiedzialności. – Papież okazał Polakom zaufanie. Mówił, że to, co dzieje się w Polsce ma wymiar globalny, że Polacy są powołani, by zmieniać świat i iść do niego z Chrystusem – mówił dr Grajewski podkreślając aktualność tego przesłania.

Jak zaznaczył historyk, Jan Paweł II mówił też o prawach człowieka. Prawdopodobnie ten fragment jego przemówienia nagrodzony niemilknącymi oklaskami wpłynął na zmianę rozumienia znaczenia tego, co dzieje się w Polsce u prezydenta USA Ronalda Reagana. – Wątek prawa do samostanowienia narodów oraz pojednania między narodami opartego na prawdzie, naprawieniu historycznych krzywd i zdradzieckich sojuszy – były słowami skierowanymi do całego kontynentu ponad granicami wyznaczonymi przez Jałtę – mówił Grajewski.

Szczególnym wymiarem papieskiej pielgrzymki był wymiar słowiański. Jak przypomniał Grajewski, Jan Paweł II kilkakrotnie podkreślał, że jest papieżem-Słowianinem, bezpośrednio zwracał się do pielgrzymów z „narodów pobratymczych”, prosząc o ich pozdrowienie. Mówił o wspólnej historii i tradycji. Upominał się o ich prawa. Dr Grajewski zaznaczył, że podczas spotkania z Rada Główną Episkopatu padły słowa, że ważnym celem tej pielgrzymki jest przypomnienie o istnieniu Słowiańszczyzny.

Zwrócił też uwagę, nawiązując do niedawnej rozmowy z b. premierem Słowacji Janem Čarnogurskim, że pielgrzymka z 1979 r. była nie tylko momentem, w którym „policzyli się” Polacy. „Policzyły się” wówczas również inne narody Europy Środkowo – Wschodniej.

Zdaniem Andrzeja Grajewskiego, wątki, które poruszał wówczas papież i pytania, które stawiał – są stawiane do dziś. Jednym z najważniejszych jest to, które zadał podczas swojej pożegnalnej homilii na Błoniach: Można odrzucić Chrystusa, ale w imię jakich wartości? – Odpowiedź, która zakładałaby możliwość odrzucenia Chrystusa, nie była wówczas masowa; dziś ma taki charakter w o wiele większym stopniu. Dlatego to pytanie powinno zdominować naszą debatę o dziedzictwie pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Jest ono bowiem bardziej aktualne dziś, niż było w tamtym czasie – powiedział historyk.