Dz 15,36-16,10: Duch Święty – wskazuje Apostołom drogę i daje uczniów zdolnych do głoszenia Ewangelii 

Tekst w przekładzie Biblii Tysiąclecia (wyd. 5).

15,36 Po pewnym czasie powiedział Paweł do Barnaby: «Wróćmy już i zobaczmy, jak się mają bracia we wszystkich miastach, w których głosiliśmy słowo Pańskie». 37 Barnaba chciał również zabrać Jana, zwanego Markiem; 38 ale Paweł prosił, aby nie zabierał z sobą tego, który odszedł od nich w Pamfilii i nie brał udziału w ich pracy. 39 Doszło do ostrego starcia, tak że się rozdzielili: Barnaba zabrał Marka i popłynął na Cypr, 40 a Paweł dobrał sobie za towarzysza Sylasa i wyszedł polecony przez braci łasce Pana. 41 Przechodził przez Syrię i Cylicję umacniając miejscowe Kościoły.

16,1 Przybył także do Derbe i Listry. Był tam pewien uczeń imieniem Tymoteusz, syn Żydówki, która przyjęła wiarę, i ojca Greka. 2 Bracia z Listry dawali o nim dobre świadectwo. 3 Paweł postanowił zabrać go z sobą w podróż. Obrzezał go jednak ze względu za Żydów, którzy mieszkali w tamtejszych stronach. Wszyscy bowiem wiedzieli, że ojciec jego był Grekiem. 4 Kiedy przechodzili przez miasta, nakazywali im przestrzegać postanowień powziętych w Jerozolimie przez Apostołów i starszych. 5 Tak więc utwierdzały się Kościoły w wierze i z dnia na dzień rosły w liczbę. 6 Przeszli Frygię i krainę galacką, ponieważ Duch Święty zabronił im głosić słowo w Azji. 7 Przybywszy do Myzji, próbowali przejść do Bitynii, ale Duch Jezusa nie pozwolił im, 8 przeszli więc Myzję i zeszli do Troady. 9 W nocy miał Paweł widzenie: jakiś Macedończyk stanął [przed nim] i błagał go: «Przepraw się do Macedonii i pomóż nam!» 10 Zaraz po tym widzeniu staraliśmy się wyruszyć do Macedonii w przekonaniu, że Bóg nas wezwał, abyśmy głosili im Ewangelię.

Krytyka literacka

W Dz 15,36 rozpoczyna się dłuższa sekcja, która kończy się w 28,31, a jej tematem jest dawanie świadectwa o Chrystusie całemu światu. Tzw. sobór jerozolimski jest momentem zwrotnym w księdze, ponieważ po tym wydarzeniu znikają ze sceny Piotr i inni apostołowie, a w centrum zostaje ukazany św. Paweł, który, kierowany przez Ducha Świętego, zaniesie Dobrą Nowinę aż do centrum starożytnego świata, czyli do Rzymu.

Dz 15,36 – 16,10 to początek drugiej podróży misyjnej (zakończy się w 18,22), która obejmuje Europę i ma na celu krzewienie i umacnianie wiary uczniów. Podróż jest kluczowa w misji Pawłowej, bo Dobra Nowina zaczyna być szerzona nie tylko na wschodzie, ale również w Europie i kluczowych dla tego rejonu miastach: Atenach, Koryncie i Efezie. W ten sposób Kościół otwiera się na misję wśród pogan. Paweł nie zabiera na tę wyprawę Barnaby z powodu konfliktu pomiędzy nimi, który zrodził się w Antiochii Syryjskiej (opisuje to Ga 2). Jego towarzyszem zostaje Sylas, a w Listrze dołącza do nich także Tymoteusz.

W analizowanym fragmencie można wyodrębnić trzy perykopy:

1. Konflikt pomiędzy Pawłem i Barnabą oraz rozdzielenie się apostołów
2. Pozyskanie do posługi apostolskiej Tymoteusza
3. Podróż z Troady do Filippi

Orędzie teologiczne perykopy

Pierwsza perykopa (15,36-41) opisuje opuszczenie Antiochii oraz oddzielenie się Pawła od Barnaby. Powodem podróży, która będzie określana potem jako druga wyprawa misyjna, jest umocnienie w wierze tych, którzy zostali zdobyci dla Chrystusa podczas pierwszej wyprawy. Wyprawa obejmuje najpierw Syrię i Cylicję, potem Galację, a także Macedonię i Grecję.

Między Pawłem a Barnabą rodzi się konflikt. Powodem wydaje się być fakt, że Barnaba chce zabrać ze sobą swego kuzyna Marka, który wcześniej opuścił apostołów podczas pierwszej podróży misyjnej. Być może jest też w tle sytuacja z Antiochii Syryjskiej, która rozpoczęła ten konflikt. Św. Piotr w pewnym momencie zaczął unikać pogan ze względu na żydów, a Barnaba zaakceptował tę postawę i sam też tak czynił (Ga 2,13). To ukazało różnice w traktowaniu pogan między Pawłem i apostołami. Tzw. sobór jerozolimski ukazuje, że droga Pawła jest słuszna, bo potwierdzona przez działanie Ducha Świętego. Mimo wielkich zasług Barnaby dla Pawła i Kościoła (to on przecież sprowadził Pawła do Antiochii i owocnie z nim współpracował) ich drogi się rozchodzą po dosyć ostrej wymianie zdań, którą wspomina św. Łukasz (jest tutaj użyte słowo paroksysmos, które w tym kontekście oznacza „ostrą dysputę, kłótnię).

W. 41 podkreśla, że Paweł poprzez swoją obecność chciał umocnić wiarę i skorygować ewentualne błędy, które mogły się narodzić we wspólnotach. Wiara rodzi się po krótkich pobytach Pawła w poszczególnych miastach, stąd konieczne jest nieustanne czuwanie nad ortodoksją, co Paweł będzie robił przez listy oraz osobiste wizyty.

W 16,1-5 opisuje się pierwszy etap podróży, podczas którego Paweł spotyka w Listrze Tymoteusza i czyni go swoim apostołem. Problemy wzbudza akt obrzezania, który zgodnie z logiką Pawłowej ewangelii nie był konieczny. Sam Paweł podkreśli, że nie liczy się obrzezanie czy jego brak, ale nowe stworzenie (Ga 6,15), które ma swoje źródło w Chrystusie. Tymoteusz był synem Żydówki i Greka. Jego matka Eunice stała się chrześcijanką. Tymoteusz stał się wiernym towarzyszem Pawła, często wspominanym w jego listach i wysłanym w różnych misjach do kościołów. Jego szczególną cechą, ukazaną na karatach Pisma, jest walka z herezjami oraz bycie wzorowym pasterzem dla wspólnoty Kościoła.

Ostatnia perykopa (16,6-10) przestawia etapy podróży w kierunku Filippi. Podkreśla się szczególną rolę Ducha, który w aktywny sposób uczestniczy w misji i kieruje Apostołami. Uch jest więc tym, który dba o kierunki rozwoju i nic nie dziej się bez jego wiedzy i inicjatywy. Przykładem tego jest wizja nocna, którą Paweł miał w Dz 16,9. Sen oznacza tu bierność, brak możliwości działania i podkreśla, że wizja była autentycznym spotkaniem z Bogiem-Duchem. W ten sposób czasy kościoła apostolskiego po śmierci Jezusa są pełne Bożej obecności.

Komentarz Ojców Kościoła

Nie uważa tego (kłótni) za grzech. W istocie nie jest złym poróżnić się, ale uczynić to w sposób nieracjonalny i bez żadnej słusznej przyczyny, która by wymagała takiej reakcji.

Beda Czcigodny

Święty Paweł, który sam otrzymał znak obrzezania, przed wysłaniem Tymoteusza do żydów, obrzezał go, aby mógł zostać zaakceptowany jako nauczyciel przez swoich słuchaczy. W ten sposób Paweł posłużył się obrzezaniem, aby je usunąć.

Jan Chryzostom

Wpływ komentowanego tekstu na literaturę, poezję, malarstwo, muzykę

Nicolaes Pieterszoon Berchem „Paweł i Barnaba w Listrze”/Wikipedia

Aktualizacja orędzia teologicznego perykopy w życiu świętych, współczesnych chrześcijan, w życiu i nauczaniu Kościoła

Duch Święty jest rzeczywiście nadrzędnym podmiotem całej misji kościelnej: Jego dzieło rozbłyska zamienicie w działalności misyjnej wśród narodów, jak to ujawnia się w Kościele pierwotnym w związku z nawróceniem Korneliusza (por. Dz 10), z decyzjami dotyczącymi wyłaniających się potrzeb (por. Dz 15), z wyborem terenów i ludów (por. Dz 16, 6 nn.). Duch działa za pośrednictwem Apostołów, ale równocześnie działa także w słuchaczach: „Przez Jego oddziaływanie Dobra Nowina przyobleka się w ciało Ludzkich serc i sumień i rozszerza się w historii. We wszystkich tych wymiarach Duch Święty daje życie”.

Jan Paweł II, Redmptoris missio, 21.

Kilka pytań bądź tematów do refleksji; sugestia krótkiej modlitwy

Wiara chrześcijan wymaga nieustannego wzmacniania – jak czynić ją żywą i zgodną z Bożym nauczaniem?

Życie chrześcijańskie może się łączyć ze sporami teologicznymi – jak dyskutować i „spierać się” w Kościele, aby ostatecznie osiągnięte zostało największe dobro?

Ewangelizacja to otwarcie na głos Ducha Świętego – jak modlić się i czytać Słowo, aby zostać otwartym na głos Boży?

Boże, spraw, aby moja obecność i świadectwo było dla innych ludzi umocnieniem w wierze. Uczyń mnie znakiem Twojej obecności i mocnym głosem przekazującym Twoje nauczanie i wolę. Przez Chrystusa, Pana naszego.

Zdjęcie – przybliżające świat Biblii albo życie współczesnego człowieka (nawiązujące do treści komentowanego fragmentu)

Fot. Marcin Zieliński

Widok na współczesną Antiochię Syryjską, z której św. Paweł rozpoczął swoją drugą wyprawę misyjną