Dzieła zebrane Karla Rahnera już w komplecie

Uroczystą konferencją w Monachium uczczono zakończenie wydania dzieł wszystkich Karla Rahnera (1904-84) – niemieckiego jezuity, jednego z największych teologów katolickich XX wieku, światowej sławy dogmatyka. Uznanie dla jego ogromnego dorobku naukowego wyraził miejscowy metropolita kard. Reinhard Marx. Podkreślił, że jest to „wielka skarbnica i źródło tego, co również w przyszłości będzie podstawą naszych działań teologicznych”.

„Dzieło życia” Rahnera ukazało się nakładem wydawnictwa Herdera, składa się z 32 tomów, liczących łącznie ponad 27 tys. stron.

Zdaniem przewodniczącego Niemieckiej Konferencji Biskupów od tego uczonego można się uczyć myślenia w horyzoncie współczesności. Teologia, która nie mierzy się z filozofią i życiem czasów sobie współczesnych, nie ma wielkiej wartości – zaznaczył kardynał. Zwrócił uwagę, że czasami autorzy tekstów teologicznych cytują jedynie teologów, co praktycznie jest rozmową z samym sobą. „To nie ma przyszłości” – stwierdził hierarcha i wyraził nadzieję, że wielu teologów będzie czerpało inspirację z dzieł Rahnera.

W ramach uroczystości wspominano też zmarłego niedawno biskupa Moguncji kard. Karla Lehmanna, który przewodniczył kuratorium wydawców dzieł wszystkich Karla Rahnera, fundacji noszącej imię tego wielkiego teologa i był bliskim jego współpracownikiem. Podkreślono, że jako budowniczy mostów między teologią klasyczną i współczesną jezuita zaliczany jest do najwybitniejszych naukowców katolickich XX wieku. Jego myśl w sposób miarodajny wpłynęła na Sobór Watykański II (1962-65), w którego przygotowaniach i obradach służył swoimi radami.

Przełożony niemieckiej prowincji jezuitów o. Johannes Siebner w liście do uczestników spotkania podkreślił, że jego zakon jest dumny z Karla Rahnera, którego osoba i działalność są istotne nawet w 37 lat po śmierci. Są tacy, którzy uważają go za „ojca Kościoła XX wieku”, podczas gdy jego krytycy wydają mu „mało pochlebne etykietki”. Ale jego dzieło, utrwalone w obecnej edycji Herdera, „przeżyje i tych, którzy go chwalą, i tych, którzy nim gardzą” – stwierdził w swoim liście prowincjał niemieckich jezuitów.

Według Alberta Raffelta, teologa z Fryburga, zbiór obejmuje wszystkie pisma ogłoszone przez samego Rahnera: od artykułów do leksykonów i monografii oraz wywiady z nim i kilka niepublikowanych dotychczas rękopisów. Jednym z nich jest wypracowanie szkolne Rahnera, w którym „napawał się on widokiem” sztuki sprzątania, jaką pokazali nauczyciele podczas klasowej wycieczki. Spis treści zawiera 1900 własnych publikacji autora, a ich tematyka dotyczy historii Kościoła, duchowej tradycji zakonu jezuitów i spraw, jakie przedstawiali mu czytelnicy i słuchacze. Jego rozważania nt. ekumenizmu, struktury Kościoła czy celibatu księży są aktualne także dziś.

Karl Rahner urodził się 5 marca 1904 r. we Fryburgu Bryzgowijskim. Po maturze w 1922 r. wstąpił do zakonu jezuitów. Już w nowicjacie całkowicie poświęcił się duchowości i jako 20-latek ogłosił artykuł zatytułowany „Dlaczego modlitwa sprawia nam kłopoty?”. Późniejszy plan przełożonych zakonu, aby ks. Rahner został wykładowcą akademickim filozofii, nie powiódł się, gdyż student nie obronił doktoratu u profesora Martina Honeckera. Ten „przykry przypadek” otworzył młodemu jezuicie drogę do obfitującego w niezwykłe sukcesy życia teologa.

Po święceniach kapłańskich w 1932 obronił doktorat w Innsbrucku, tam też habilitował się w 1937 r. i – z przerwami – był profesorem zwyczajnym do 1964 r. W 1937 również w Innsbrucku rozpoczął cykl wykładów poświęconych łasce. Wtedy to zarysowały się jego główne koncepcje teologiczne.

W kwietniu 1964 – jako następca Romano Guardiniego – objął katedrę chrześcijańskiej wizji świata i filozofii religii w Monachium. Aż do przejścia na emeryturę w 1971 wykładał też dogmatykę i historię dogmatów na uniwersytecie w Münster. W 1971 w nagrodę za osiągnięcia w zakresie badań z pogranicza teologii i filozofii został profesorem honorowym Wyższej Szkoły Filozoficznej w Monachium.

W 1963 Jan XXIII włączył ks. Rahnera do grona teologów Vaticanum II, w którego przygotowaniu odegrał on istotną rolę. Był również osobistym ekspertem kard. Franza Königa z Wiednia. W tym charakterze wywarł znaczny wpływ na wydarzenia soborowe.

Jezuita, którego celem życia było „ludzkie oblicze Kościoła”, jako emeryt powrócił w 1981 do Innsbrucka i tam zmarł 30 marca 1984. Pochowano go w krypcie miejscowego kościoła jezuitów. W ostatnich latach życia nie krył rozczarowania wewnętrzną sytuacją Kościoła i brakiem woli reform.

Kobiety będą doradzać Kongregacji Nauki Wiary

Za swój dorobek naukowy otrzymał 15 doktoratów honoris causa. W 1985, w rok po jego śmierci, całe jego archiwum znalazło się w Innsbrucku i było przechowywane na wydziale dogmatyki. Niedawno przeniesiono je do Monachium i tam opiekują się nim miejscowi jezuici. Zarządza nim obecnie ks. Andreas Batlogg.

Ks. Karl Rahner był uniwersalnym teologiem, często mówi się o nim jako o współczesnym „doktorze Kościoła„. Jego publikacje obejmują ok. 4 tys. tytułów i zawierają liczne wypowiedzi, dotyczące również bieżących zagadnień kościelnych i społecznych. Wolność myśli była dla niego sprawą oczywistą. Jezuita przekonywał argumentami i nie dopuszczał do wyniszczającej krytyki. Jego dzieło było i jest różnie interpretowane. On sam zawsze twierdził, że jest „teologiem katolickim, który stara się na nowo przemyśleć nauczanie katolickie w absolutnej wierności wobec urzędu nauczycielskiego”. Jego krytycy, pragnący okryć go złą sławą jako „potomka Lutra”, podważają nie tylko jego teologię, lecz także jego osobiste poglądy na wiarę Kościoła.

Jego niezależny sposób myślenia, również w tak „gorących” sprawach, jak celibat czy hierarchiczny ustrój Kościoła, wywoływał niekiedy napięcia z Rzymem. Do ostatniego takiego konfliktu doszło na krótko przed rozpoczęciem II Soboru Watykańskiego, a spowodował go wykład Rahnera pod hasłem „Nie gaście Ducha”, wygłoszony na austriackim Katholikentagu – zjeździe katolików – w Salzburgu w 1962 roku. Swego rodzaju karą był zakaz wystawiania jego książek w rzymskich księgarniach. Po licznych interwencjach w sprawę włączył się ówczesny kanclerz Niemiec Konrad Adenauer i po rozmowie z nim Jan XXIII zniósł to ograniczenie.

Z wielkim uznaniem wspominał ks. Karla Rahnera Franciszek. Podczas audiencji w czerwcu 2013 roku dla zespołu redakcyjnego dwutygodnika włoskich jezuitów „La Civiltà Cattolica” papież podkreślił, że ks. Rahner sformułował ważne kryteria dla „rozróżniania duchów” i rozpoznawania głosu Bożego.

W Argentynie dzieło i myśl niemieckiego jezuity propagował jego współbrat zakonny ks. Juan Carlos Scannone, jeden z twórców „teologii ludu” zbliżonej do teologii wyzwolenia. Ten 82-letni obecnie teolog i zakonny współbrat papieża przeniósł się niedawno do Rzymu, gdzie prowadzi działalność publicystyczną, m.in. na łamach „La Civiltà Cattolica”. Ks. Scannone, student Rahnera w Innsbrucku i Monachium, był wykładowcą w seminarium duchownym w Buenos Aires. Ks. Jorge Maria Bergoglio pobierał u niego naukę greki i literatury. W późniejszych latach, już jako prowincjał jezuitów. ks. Bergoglio był spowiednikiem swego współbrata.

Przez wiele lat ks. Karl Rahner współpracował ściśle z wydawnictwem Herdera, w którym wydał wiele swoich książek. Wraz z ks. prałatem Josefem Höferem z Rzymu rozpoczęli oni w 1957 r. pracę nad drugim wydaniem 11-tomowego „Leksykonu teologii i Kościoła”, którego ostatni tom ukazał się w 1967 r. Herder wydał też liczne dzieła ks. Rahnera w łącznym nakładzie ponad miliona egzemplarzy. Obecną edycję dzieł wszystkich tego wielkiego teologa wydawnictwo rozpoczęło w 25. rocznicę śmierci ich autora.