Europejski Szlak Dziedzictwa Kulturowego Paulinów również w Małopolsce

Województwo Małopolskie i Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika będą współpracować na rzecz utworzenia w Małopolsce kolejnego fragmentu Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Kulturowego Paulinów.

Na krakowskiej Skałce list intencyjny w tej sprawie podpisali w piątek marszałek Witold Kozłowski, wicemarszałek Tomasz Urynowicz i o. Arnold Chrapkowski – generał paulinów.

Nowo tworzony Szlak Dziedzictwa Kulturowego Paulinów zainicjowany został przez Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika. Pierwszy fragment szlaku powstaje na terenie województwa śląskiego. Kolejny powstanie w Małopolsce. Na terenie Polski paulini obecni są od 1382 r. Pierwszy klasztor pauliński powstał w Częstochowie na wzgórzu jasnogórskim. Aktualnie w Polsce istnieją 23 klasztory i domy zakonne, z 70. na całym świecie. Zlokalizowane są one prawie we wszystkich województwach, ale najwięcej znajduje się ich w województwie śląskim i małopolskim.

Tematem przewodnim działań szlakowych będzie „duchowość w drodze”. Inicjatorzy przedsięwzięcia chcą też ukazać rolę zakonu paulinów w historii Polski i społeczności lokalnych, a także zaprezentować duchowość paulińską oraz dziedzictwo kulturowe i architekturę zakonu. Założeniem jest, by szlak jako turystyczno-kulturowy, oprócz elementów poznawczych zawierał również aspekt edukacyjny. Szlak zainicjowano z myślą o różnych grupach docelowych, których motywacje są rozpięte pomiędzy duchowością, wiedzą i aktywnością.

Szlak obejmował będzie trasy piesze, rowerowe i samochodowe z opisami obiektów i miejsc, kwerendą historyczną oraz praktyczną platformą informacyjną. Najważniejszym miejscem na mapie szlaku na terenie województwa małopolskiego będzie klasztor z 1472 roku i nieco późniejsza bazylika św. Michała Archanioła i Sanktuarium Męczeństwa św. Stanisława na Skałce wraz z Kryptą Zasłużonych Polaków, a także zabudowania klasztorne z kościołem pw. Matki Bożej Częstochowskiej na Bachledówce w Czerwiennem.

– Szlak Paulinów stanowić będzie nową ofertę turystyczną, która doskonale wpisuje się w obecne trendy turystyczne. W wyniku pandemii Covid-19 uległy one znaczącej zmianie. Wzrosło zapotrzebowanie na aktywne formy wypoczynku, takie jak wędrowanie, czy rower, autentyczność, slow, eko, czas by pobyć samemu ze sobą, kontemplację na łonie natury – mówi Tomasz Urynowicz, wicemarszałek województwa małopolskiego.

Dodaje, że pierwszym elementem prac będzie opracowanie koncepcji przebiegu Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Kulturowego Paulinów na terenie województwa małopolskiego, ale docelowo szlak, oprócz Polski, ma objąć liczne miejsca Europy, gdzie zakon paulinów „strzeże” obiektów i zabytków związanych z europejską historią i tradycją kultu św. Pawła Pustelnika, w tym Węgry – kolebkę zakonu, klasztory w Chorwacji, Słowacji, a także we Włoszech, Niemczech oraz w Czechach.

– Dzięki temu przedsięwzięciu, to wyjątkowe dziedzictwo stanie się z pewnością bardziej przystępne zarówno dla turystów zainteresowanych historią i poszukiwaniem wiedzy, jak i osób, dla których obecność w takich miejscach ma przede wszystkim wymiar duchowy – podkreśla Iwona Gibas z zarządu województwa.

Kulturowe dziedzictwo paulinów sięga XIII wieku. Charyzmat zakonu łączy życia kontemplacyjne z działalnością apostolską. Patronem zakonu jest św. Paweł z Teb żyjący na przełomie III i IV wieku. Wraz z rozwojem zakonu i wzrastającą liczbą klasztorów i kościołów paulini wytworzyli swój styl założeń architektonicznych oraz wystrojów wznoszonych przez siebie siedzib oraz miejsc kultu.

O wysokiej kulturze materialnej paulinów świadczą liczne zabytki ruchome stanowiące spuściznę pokoleń mnichów zakonu. Należą do nich archiwalia, rękopisy, starodruki, malarstwo, rzeźba, meble, paramenty liturgiczne (złotnictwo i tkaniny). Osobną dziedziną, w której kultura paulińska posiada szczególne osiągnięcia jest muzyka kościelna, a jej materialnym śladem są liczne archiwalia muzyczne zachowane do dziś, w tym zabytkowe księgi liturgiczne oraz dawne instrumenty muzyczne.

Centralnym punktem Szlaku Paulinów będzie sanktuarium na Jasnej Górze zlokalizowane w województwie śląskim. W województwie małopolskim najważniejszym miejscem będzie klasztor i bazylika św. Michała Archanioła i św. Stanisława na Skałce. Oprócz bezcennych zabytków kultury i sztuki, klasztor skałeczny założony przez Jana Długosza w 1472 roku, posiada dobrze zachowane archiwum – bibliotekę, która swoje początki ma już w akcie fundacyjnym, w której znajdziemy wiele bezcennych dokumentów, ksiąg i inkunabułów.

Małopolski odcinek Szlaku Paulinów stanowić będzie naturalną kontynuację fragmentu szlaku zlokalizowanego na terenie województwa śląskiego, co oznacza, iż jego początek będzie przedłużeniem szlaku przebiegającego przez teren województwa śląskiego. W województwie małopolskim wytyczonych jest wiele szlaków turystyczno-kulturowych, które stanowić będą ofertę komplementarną dla Szlaku Paulinów – np. Szlak Orlich Gniazd, Szlak Architektury Drewnianej, Szlak maryjny.