Ewangelizacja wyzwaniem dla mediów

Ewangelizacja jest priorytetowym wyzwaniem dla mediów katolickich, a sprawdzianem ich wartości jest opiniotwórcza rola – to jedna z wielu konkluzji spotkania Rady Episkopatu ds. Środków Społecznego Przekazu.

Abp Głódź, przewodniczył obradom Rady Episkopatu ds. Środków Społecznego Przekazu. Spotkanie które odbyło się 24 i 25 marca w Straszynie pod Gdańskiem. Arcybiskup otwierając obrady stwierdził, że polskie media katolickie winny podjąć pogłębioną refleksję nad nowymi wyzwaniami jakie stawia przed nimi obecny czas w kontekście nowej ewangelizacji.

Nowa ewangelizacja jako priorytet

Wprowadzeniem do dyskusji był referat redaktora naczelnego KAI Marcina Przeciszewskiego, ukazujący, że dla Ojca Świętego Benedykta XVI temat nowej ewangelizacji – podobnie jak dla Jana Pawła II – staje się jednym z „haseł kluczowych” pontyfikatu. Świadczy o ty m. in. fakt powołania jesienią ub.r. nowej dykasterii: Rady ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji jak i zwołanie na październik 2012 r. Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów, który będzie poświęcony właśnie temu zagadnieniu.

Prelegent zauważył jak wielką rolę Ojciec Święty przywiązuje w procesie nowej ewangelizacji do cyfrowych środków przekazu, z internetem na czele. Trzy ostatnie orędzia na Światowy Dzień Środków Przekazu Benedykt XVI poświęcił wyzwaniom jakie stawia internet oraz przekaz cyfrowy.

Jak podkreślił Przeciszewski, sytuacja Kościoła staje się w Polsce coraz trudniejsza i w najbliższych latach można spodziewać się silniejszej ofensywy ideologicznej przeciwko niemu. Związane jest to m. in. z powstaniem nowej dynamicznej lewicy oraz brakiem Jana Pawła II, który był uniwersalnym autorytetem dla wszystkich Polaków, niezależnie od ich opcji ideowej.

Poczynając od analizy sytuacji prasy katolickiej w Polsce, przyznał, że tygodniki katolickie stały się realną konkurencją dla grupy tygodników świeckich. Postulował jednak ich większe sprofilowanie oraz rezygnację z odgórnych decyzji o obecności tylko wybranych tytułów w poszczególnych diecezjach. Odnosząc się do katolickich portali internetowych zauważył, że brak im jest w dużej mierze „contentu” typowego dla internetu, jakim są nowoczesne materiały audiowizualne. Tego samego zdania był rzecznik Episkopatu ks. dr Józef Kloch.

Zdaniem Przeciszewskiego istnieje także pilna potrzeba reanimowania kościelnej radiofonii w Polsce, gdyż – mimo, że dysponuje kapitałem w postaci częstotliwości diecezjalnych – to poza Radiem Maryja, praktycznie nie liczy się na tym rynku. Postulował rozważenie możliwości rezygnacji z dotychczasowych sieci powiązanych ze świeckimi grupami kapitałowymi, na rzecz stworzenia kilku silnych katolickich rozgłośni regionalnych. Ks. Marek Gancarczyk, redaktor naczelny „Gościa Niedzielnego” zauważył, że najlepszym rozwiązaniem mogłaby być jedna ogólnopolska rozgłośnia katolicka.

Zadania mediów katolickich

W wykładzie „mediów katolickich misja specjalna” bp Adam Lepa zarysował stojące dziś przed mediami katolickimi zadania. Do najważniejszych zaliczył pogłębianie wiary u odbiorców, podnoszenie ich wiedzy religijnej oraz obalanie mitów, jakie są fabrykowane wokół życia Kościoła. Członek Rady ds. Środków Społecznego Przekazu wziął udział w obradach tego gremium, które odbywa się w Straszynie pod Gdańskiem.

Najważniejszą funkcją mediów katolickich jest ich funkcja ewangelizacyjna – podkreślił biskup. Jednak by ewangelizacja była skuteczna, media te muszą być same – jak zaznaczył – miejscem autentycznego ewangelizowania. „Nie możemy tylko mówić o Ewangelii, ale sami dawać jej świadectwo” – podkreślił bp Lepa.

Ponadto, sprawdzianem wartości danego katolickiego środka przekazu, jest jego opiniotwórcza rola. Medium nie kształtujące opinii publicznej nie liczy się, tym bardziej, że żyjemy obecnie w społeczeństwie, które jest nazywane społeczeństwem opinii.

Ponadto, wśród specjalnych zadań mediów katolickich wyliczył po pierwsze skuteczne i szybkie reagowanie na negatywny wpływ innych mediów na społeczeństwo. Jest to istotne szczególnie wobec faktu, że 80 proc. polskich mediów jest we władaniu środowisk liberalnych i lewicowych. Ich wpływ nazwał krótko celowym „ogłupianiem” społeczeństwa czy wręcz jego „jełopizacją”. W procesie tym szczególne „zasługi” przypisać można tabloidom, co skutkuje mniejszą lub większą tabloidyzacją wszystkich mediów.

Bp Lepa wskazał też na metodę, obecną szeroko w dzisiejszych polskich mediach, która polega na tworzeniu określonych iluzji, na zasadzie, że nieprawda, która wielokrotnie zostanie powtórzona, w końcu zapadnie w świadomość społeczeństwa. Do tego zaliczyć należy także „czarny PR”, który jest uprawiany celem dezawuacji w oczach opinii publicznej określonych osób i środowisk, co w końcu prowadzi do ich wykluczenia. Wszystko to służy utrwaleniu tzw. poprawności politycznej. Kształtowanie postaw poprawności politycznej nazwał najbardziej skuteczną formą dzisiejszej cenzury.

Zdaniem bp Lepy, rolą mediów katolickich jest uświadamianie społeczeństwu tych wszystkich metod manipulacji medialnej, której jest bardzo szeroko poddawane. Podkreślił przy tym olbrzymią rolę przekazywania, a nawet „multiplikacji pozytywnego świadectwa” na co media katolickie winny zwrócić szczególną uwagę.

Co warto zmienić?

Dr Andrzej Drzycimski wykazał, że internet jest niemal jedynym środkiem przekazu, z którego czerpie informacje dzisiejsza młodzież. Z tego powodu podstawowe wysiłki Kościoła – w sferze mediów – winny skoncentrować się wokół internetu. Media tradycyjne, do których zaliczył prasę, radio i telewizję, mają znaczenie w formowaniu elit, natomiast masowe oddziaływanie osiągnąć można za pomocą internetu.

Sylwia Sułkowska z Polskiego Radia mówiła o potrzebie nowych form opisywania pontyfikatu Jana Pawła II – za pomocą środków przemawiających do młodych. Podkreśliła potrzebę ukazywania przede wszystkim człowieczeństwa Jana Pawła II i jego autentycznego świadectwa. Proponowała uwypuklanie jego wkładu w rozwiązywanie palących problemów społecznych oraz o roli papieża w przemianie oblicza współczesnego świata.

Adam Hlebowicz, dyrektor gdańskiego Radia Plus ostrzegał przed zbyt „cukierkową” prezentacją tego pontyfikatu. Podkreślał, że o wiele bardziej przemawiać będzie do młodych sylwetka Jana Pawła II wiodącego spór ze światem i jego patologiami, spór pełen trudów i cierpienia.

Potrzeba szerokich kampanii medialnych

Uczestnicy spotkania postulowali organizację profesjonalnych, ogólnopolskich kampanii informacyjnych w kwestiach mających podstawową wagę z punktu widzenia Kościoła. Dobrym przykładem takiego działania było wydanie wspólnej wkładki na tematy bioetyczne przez siedem tygodników katolickich. Podkreślano, że istnieje pilna konieczność dalszych takich kampanii o wiele szerszym zakresie. Z włączeniem m. in. mediów publicznych za pośrednictwem redakcji katolickich oraz organizacji ulicznych akcji bilboardowych.
Postulowano także intensywniejszy dialog z mediami świeckimi, tak aby świat wartości ewangelicznych mógł być za ich pośrednictwem bardziej przekazywany. Mówiono też o wspólnym poszukiwaniu reklamodawców.

Niebezpieczne podziały

O zjawisku narastania w Polsce podziałów społecznych mówił ks. Henryk Zieliński, redaktor naczelny tygodnika „Idziemy”. Wskazał, że ich osią nie są istotne różnice ideologiczne, gdyż mają one miejsce w łonie dawnego obozu „Solidarności”. Dlatego towarzyszy im silna agresja, gdyż ułatwia odcięcie się od przeciwnika. Podziały te wspierają media, gdyż – ze względu na poziom emocji – stają się one towarem, który najłatwiej się sprzedaje. Dodatkowy problemem jest niedopuszczanie do głosu w przestrzeni publicznej pewnych grup społecznych, co prowadzi do ich wykluczenia. Przykładem tego są tzw. moherowe berety.

Zdaniem ks. Zielińskiego podziały te przenoszone są w obręb wspólnoty katolickiej w Polsce. Dodatkowym problemem jest chęć instrumentalnego posługiwania się Kościołem przez polityków. Kościół musi się bronić, co jednak nie może prowadzić do wyeliminowania dyskusji na tematy polityczne z mediów katolickich. Prelegent wskazywał na potrzebę dialogu, ale rozumianego nie jako kompromis relatywizujący różnice, lecz opartego na prawdzie, tak jak uczy Kościół.

Jak nas widzą?

Ks. Marek Gancarczyk wraz z Adamem Hlebowiczem dokonali typologii polskich mediów, pod kątem ich sposobu patrzenia na Kościół i jego prezentacji. Pierwsza grupa mediów, z „Gazetą Wyborczą” na czele dostrzega tematykę kościelną, ale z zasady kwestionuje nauczanie Kościoła i usiłuje podważyć jego autorytet. Ponadto w swej publicystyce stara się niejako „poprawić Kościół” wedle swego sposobu myślenia. Przy tym daje do zrozumienia, że taki model Kościoła, chętnie by zaakceptowali, a ten, który istnieje, poddawać będzie zdecydowanej krytyce.

Do drugiej grupy prelegenci zaliczyli sposób opisywania Kościoła, jaki wypracował dziennik „Rzeczpospolita”. Jest on zasadniczo rzetelny i wiarygodny, jednak pewne strony życia Kościoła są oceniane negatywnie, i nieraz w przesadny sposób nagłaśniane. Wśród tych ostatnich znajdują się kwestie lustracji czy sprawa komisji majątkowej. Ponadto część członków redakcji wykazuje wyraźną fascynację Kościołem tradycjonalistycznym, co skutkuje nieraz krytyką Ojca Świętego i Stolicy Apostolskiej, np. w zakresie ekumenizmu i dialogu międzyreligijnego, czego wyrazem była ostatnio ostra krytyka przez redaktora naczelnego zapowiedzianego na październik spotkania przedstawicieli religii w Asyżu.

Trzecia grupa mediów, której reprezentantem był np. do niedawna „Dziennik” a dziś „Dziennik – Gazeta Prawna” wychodzi z pozycji ateistycznych i dostrzega działalność Kościoła, ale wyłącznie w jego wymiarze horyzontalnym, jako instytucję życia publicznego, lecz w oderwaniu od głoszonych przezeń treści religijnych i przesłania moralnego. To ostatnie najczęściej zresztą jest podważane.

Adam Hlebowicz podkreślił, że chorobą niemal wszystkich świeckich mediów (narastającą w ostatnich latach) jest „naskórkowe” patrzenie na Kościół, szukanie w nim taniej sensacji oraz nagłośnienie wszelkich spraw kontrowersyjnych. Natomiast tematyka religijna – choć w wybiórczy sposób – jest jednak obecna, czego powodem jest autorytet jakim cieszy się Kościół w Polsce, więc wszystkie media, chcąc nie chcąc, muszą to brać pod uwagę.

Przewodniczącym Rady Konferencji Episkopatu ds. Środków Społecznego Przekazu jest abp Sławoj Leszek Głódź, metropolita gdański. W dzisiejszym spotkaniu w Straszynie pod Gdańskiem uczestniczyli także: bp Adam Lepa, bp Józef Szamocki, Andrzej Drzycimski, ks. Marek Gancarczyk, Adam Hlebowicz, ks. Józef Kloch, ks. Wojciech Mikulski SJ, Marcin Przeciszewski, Sylwia Sułkowska, ks. Maciej Szczepaniak i ks. Henryk Zieliński.