Forum o finansach Kościoła

Forum św. Michała Archanioła dokonało analizy przeprowadzonego przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego sondażu oraz podjęło dyskusję w sprawach podatków Kościoła katolickiego, Funduszu Kościelnego oraz pomysłu przekazywania 1% podatku na rzecz Kościoła.

Kościół a pożytek publiczny

Eksperci Forum zwracali uwagę na możliwe skutki wprowadzenia tzw. 1% na rzecz Kościoła. Do tej pory z mechanizmu 1% korzystają w Polsce organizacje pożytku publicznego. W stosunku do wszystkich zarejestrowanych organizacji (tzw. trzeciego sektora) jest ich jedynie 8-9%, ponieważ jedynie tyle posiada status organizacji pożytku publicznego. Wśród nich są również organizacje Kościoła katolickiego, które Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z 2003 roku zrównuje w prawach z organizacjami pozarządowymi w zakresie prowadzenia działalności pożytku publicznego. W czasie obrad Forum zwrócono jednak uwagę na fakt, że w Polsce (w odróżnieniu od wielu innych krajów) działalność religijna nie jest uznawana za działalność pożytku publicznego.

1% ma krótkie nogi

W czasie prac Forum pojawiło się stwierdzenie, że „1% ma krótkie nogi”. Wprowadzenie w Polsce mechanizmu jednego procenta w 2003 roku w praktyce wiązało się bowiem z ograniczeniem ulg podatkowych dla darczyńców organizacji pozarządowych. Z polityki resortu finansów wynika, że stosowana jest niepisana zasada, że przyznanie organizacjom 1% powinno być „wyrównywane” ograniczeniem ulg podatkowych (transferów pośrednich). Wynika to z ogólnej tendencji do traktowania systemu podatkowego przede wszystkim jako instrumentu polityki fiskalnej państwa, a nie polityki społecznej. Co więcej, jak pokazują dane Ministerstwa Finansów, wspomniany redukcjonizm w polityce fiskalnej tego resortu znajduje odzwierciedlenie po stronie zachowań darczyńców. W rzeczywistości przekazując 1% podatku obywatel dzieli się tym, co do niego faktycznie nie należy. „1%” nie zachęca do „aktywnego dawania” i spowodował spadek darowizn od osób fizycznych dla organizacji pozarządowych z wykorzystaniem prawa do ulgi podatkowej.

Kościół katolicki w Polsce a podatki

Forum poddało analizie również sytuację Kościoła katolickiego w odniesieniu do podatków w Polsce. Wskazano na fakt, że od czasu wprowadzenia w 1994 podatku VAT, podmioty Kościoła katolickiego prowadzące działalność gospodarczą są jego płatnikami oraz prowadzą pełną rachunkowość. Kościół jest również płatnikiem podatków od nieruchomości oraz podatku leśnego. Ponadto Kościół katolicki w Polsce płaci podatki od wiernych w postaci zryczałtowanej.

Dodatkowe opodatkowanie Kościoła katolickiego sprzeciwiałoby się zasadzie zakazu wielokrotnego opodatkowywania. Przypomniano również, że tzw. „taca” nie jest opłatą za usługi, ale darowizną na rzecz wspólnoty Kościoła i dlatego nie powinna podlegać opodatkowaniu.

Fundusz Kościelny

Osobnym zagadnieniem omawianym na Forum był Fundusz Kościelny. Przypomniano, że powstał on w 1950 roku jako forma rekompensaty za zabrane Kościołowi grunty o łącznej powierzchni około 160 000 ha. Jeśli przyjąć stosowany przez Ministerstwo Rolnictwa i GUS wskaźnik przeciętnych przychodów z 1 ha (w przybliżeniu 1 560 PLN rocznie), daje to kwotę 202,8 mln PLN rocznie. Tymczasem w ostatnich latach wydatki Funduszu Kościelnego nie przekraczały 100 mln PLN. Dodatkowo Fundusz Kościelny, zgodnie z wyrażonymi w § 1 Statutu celami, powinien mieć na celu nie tylko pokrywanie wydatków na ubezpieczenie społeczne duchownych, ale również wspomaganie kościelnej działalności charytatywnej, oświatowo-wychowawczej i opiekuńczo-wychowawczej, odbudowę, konserwację i remonty obiektów sakralnych i kościelnych o wartości zabytkowej.

Finanse Kościoła w opinii aktywnych katolików w Polsce

Forum Społeczne Michała Archanioła przeanalizowało również wyniki sondażu ISKK przeprowadzonego wśród osób zaangażowanych w życie społeczności parafialnej na temat finansów Kościoła katolickiego. Sondaż został tak przygotowany, aby jego wyniki reprezentowały opinie osób praktykujących oraz aktywnych katolików w Polsce.
W większości (ponad 65%) aktywni katolicy w Polsce wiedzą, że Fundusz Kościelny jest formą rekompensaty państwa za zabrany majątek. Jednak znaczną grupę (ponad 20’%) stanowią osoby, które nie potrafią odpowiedzieć na pytanie, czym jest Fundusz Kościelny. Niemal połowa badanych odnosi się pozytywnie do pomysłu wprowadzenia możliwości odliczania 1% podatku dochodowego na rzecz Kościoła. Jednak jedynie 5% uważa, że może on zastąpić bezpośrednie ofiary. Ponad połowa badanych informację na temat finansów parafii czerpie z informacji księdza proboszcza, natomiast 25% prawie wyłącznie z mediów.