Franciszek: technologia nie może dominować nad człowieczeństwem

„Co definiuje istotę ludzką? Jest to stare i wciąż nowe pytanie, które jest stawiane w jeszcze bardziej złożonej formie przez zaskakujące możliwości nowych technologii” – Franciszek powiedział to w przemówieniu do zgromadzenia plenarnego Papieskiej Akademii Życia w Watykanie.

W erze sztucznej inteligencji, w której istnieje obawa, że algorytmy staną się wszechobecnym miernikiem ludzkich spraw, istnieje potrzeba ponownego zrozumienia relacji między człowiekiem a maszyną. Aby to zrobić, kluczowe jest zrozumienie „tego, co kwalifikuje człowieka”, jego głębszej natury. Jest to podstawowa refleksja, z której wypływa refleksja Papieskiej Akademii Życia, która od dziś do środy organizuje zgromadzenie ogólne na temat „Człowiek. Znaczenia i wyzwania”.

„Wkład naukowców nieustannie podkreśla, że nie można być a priori za lub przeciw maszynom i technologiom, ponieważ taka alternatywa nie ma sensu w odniesieniu do ludzkiego doświadczenia. I nawet dzisiaj nie jest możliwe rozróżnienie wyłącznie między procesami naturalnymi i sztucznymi, na przykład poprzez kategoryzację tych pierwszych jako autentycznie ludzkich, a tych drugich jako obcych lub nawet sprzecznych z człowiekiem” – mówił papież.

Co to oznacza dla paradygmatu naukowego i technologicznego naszych czasów z perspektywy kościelnej? Według papieża, musi on być wpisany w „szerszy horyzont znaczeniowy”, aby zapobiec zdobyciu przewagi przez technologię i staniu się jedyną miarą.

„Rozważmy na przykład próbę reprodukcji człowieka przy użyciu środków i logiki technologii. Takie podejście sugeruje, że istota ludzka jest zredukowana do agregatu powtarzalnych wykonań języka cyfrowego, który twierdzi, że wyraża wszystkie rodzaje informacji za pomocą kodów numerycznych. Ścisła zgodność z biblijnym opisem wieży Babel (por. Rdz 11:1-11) pokazuje, że pragnienie nadania sobie unikalnego języka jest wpisane w historię ludzkości; a interwencja Boga, która jest pochopnie rozumiana jedynie jako niszczycielska kara, zawiera zamiast tego celowe błogosławieństwo” – mówił Franciszek.

Zaznaczył, że jest to interesujący pomysł z egzegetycznego punktu widzenia. „Rozproszenie i komplikacje, które Bóg narzuca ludzkości po jednolitym zamieszaniu wokół wieży Babel, powinno być interpretowane pozytywnie. W rzeczywistości manifestuje to próbę skorygowania dryfu w kierunku jednolitego myślenia poprzez różnorodność języków. Istoty ludzkie są w ten sposób konfrontowane ze swoimi ograniczeniami i wrażliwością oraz wzywane do poszanowania odmienności i troski o siebie nawzajem” – wyjaśniał papież.

Podkreślił niebezpieczeństwo, że rosnące możliwości nauki i technologii kuszą ludzi, by wierzyli, że są swego rodzaju stwórcami. W obliczu tej pokusy ważne jest, aby ludzie „korzystali ze swojej kreatywności w odpowiedzialny sposób”. To, co jest charakterystycznie ludzkie, nie może być „zniekształcone”, „konstytutywne różnice, które nadają porządek kosmosowi” nie mogą być anulowane.

Zdaniem Franciszka, potrzebny jest rozwój kultury, która, integrując środki nauki i technologii, jest w stanie rozpoznać i promować ludzkość w jej niepowtarzalnej wyjątkowości. „Konieczne jest zbadanie, czy tej wyjątkowości nie można znaleźć jeszcze przed językiem, w sferze uczuć i emocji, pragnień i intencjonalności, które tylko człowiek może rozpoznać, docenić i, z pomocą łaski Stwórcy, przekształcić w sens relacyjny z korzyścią dla innych. Jest to zatem zadanie kulturowe, ponieważ kultura kształtuje i kieruje spontanicznymi siłami życia i praktykami społecznymi” – powiedział Franciszek.