„Gdzie chrzest tam nadzieja!” – gnieźnieńskie uroczystości 1050-lecia chrztu Polski

Na obchody pierwszego dnia jubileuszu 1050. rocznicy Chrztu Polski złożyły się m. in. specjalne obrady Episkopatu, ekumeniczna modlitwa na Ostrowie Tumskim i uroczysta Msza św. w katedrze gnieźnieńskiej pod przewodnictwem legata papieskiego kard. Pietro Parolina, sekretarza stanu Stolicy Apostolskiej. Uczestniczył w niej m. in. prezydent Andrzej Duda, przedstawiciele rządu i parlamentu oraz liczni reprezentanci konferencji biskupich z Europy.

Jubileuszowe obrady Episkopatu

Chrześcijańska tożsamość Polski, Światowe Dni Młodzieży i problem uchodźców – to główne tematy 372. obrad Zebrania Plenarnego KEP, zorganizowanych z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski, a rozpoczętych w Gnieźnie.

„Przede wszystkim wracamy tu do korzeni, do źródeł i to jest nasza radość i wdzięczność. Dzisiejszy dzień jest podziękowaniem za łaskę chrztu świętego. To jest najważniejsze, co chcemy dzisiaj przeżyć” – powiedział prymas Polski abp Wojciech Polak przed wejściem na salę obrad.

Dodał, że refleksja nad Chrztem Polski dotyczy jednak nie tylko historii tego wydarzenia, ale także odnosi się do przyszłości wszystkich ochrzczonych. – Dlatego, że jeśli myślimy o jakiejkolwiek przyszłości w innych wymiarach, to niech ona będzie najpierw w naszym chrześcijańskim życiu – każdej i każdego z nas.

Przewodniczący Episkopatu abp Stanisław Gądecki wyjaśnił z kolei, że przyjęcie chrztu przez księcia Mieszka I dla całego narodu polskiego było istotne z punktu widzenia cywilizacyjnego. Jego zdaniem „chrzest był takim momentem, który zdeterminował przynajmniej na 1050 lat całą bieżącą historię. Nadał jej pewien impuls, który trwa”.

Przyznał następnie, że jedno z najważniejszych pytań nadzwyczajnego spotkania biskupów z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski, dotyczy sposobu ożywienia wiary młodego pokolenia. Zdaniem metropolity poznańskiego szczególnie ważne jest skłonienie młodego pokolenia do pytań o to, „czy warto zatracić się w sekularyzmie i świecie wartości rozproszonych, relatywnych, zamiast mieć grunt pod nogami”.

Prof. Krzysztof Ożóg z Uniwersytetu Jagielońskiego przypomniał biskupom dzieje chrztu Polski i jego późniejsze konsekwencje. Zdaniem badacza decyzja o przyjęcie chrztu przez Mieszka spowodowana była bezpośrednio zagrożeniem ze strony Wieletów. Zdecydował się na układ z chrześcijańskim władcą Czech Bolesławem I Srogim i małżeństwo z jego córką Dobrawą. Wskazał też, że to jego żona odegrała dużą rolę w nakłonieniu Mieszka do przyjęcia wiary chrześcijańskiej.

– Badacze wnioskują, że Mieszko I i jego najbliższe otoczenie przyjęli chrzest z rąk bp. Jordana w Wielką Sobotę 966 r., która przypadała wtedy na 14 kwietnia – ocenił profesor. Wskazał też, że trudno jednoznacznie wskazać miejsce chrztu. – Tradycja wskazuje, że odbył się on w jednym z trzech miejsc: w Poznaniu, Ostrowie Lednickim.

Profesor wyjaśnił, że chrzest stał się filarem całego porządku społecznego przyszłej Polski. Dzięki przyjętemu chrześcijaństwu Piastowie mogli kształtować zasady życia społecznego w oparciu o dekalog. Według historyka wiara była spoiwem narodu polskiego, a chrzest stał się zaczynem jedności. – Kościelne nauczanie wywarło wpływ na funkcjonowanie porządku społecznego. Tak wyrosła chrześcijańska wspólnota narodowa Polaków, karmiąca się żywą wiarą od dziesięciu i pół wieków. Zdaniem historyka bez fundamentu, jakim był chrzest, nie byłoby Polski i jej wielkiego dziedzictwa.

Podczas obrad zaprezentowano biskupom także jubileuszowy banknot z podobizną Mieszka i Dobrawy. Jego symbolikę omówił wiceprezes Narodowego Banku Polskiego, Piotr Wiesiołek. Na przedniej części rocznicowego banknotu, oprócz podobizny książęcej pary: Mieszka i Dobrawy, przedstawiono wizerunek relikwiarza w kształcie krzyża oraz jelenia z bordiury drzwi gnieźnieńskich, który jest symbolem chrześcijanina odrodzonego mocą chrztu. Na odwrocie umieszczono wizerunek katedry gnieźnieńskiej oraz kielich królewski (zwany również kielichem Dąbrówki), wykonany około 1190 r.

Ekumeniczna modlitwa na Ostrowie Lednickim

Na jednym z prawdopodobnych miejsc, gdzie mógł dokonać się chrzest Mieszka wczesnym popołudniem zgromadzili się polscy biskupi, przedstawiciele innych episkopatów europejskich oraz reprezentanci różnych Kościołów chrześcijańskich. Nabożeństwu ekumenicznemu przewodniczył Prymas Polski abp. Wojciech Polak, a modlącym się towarzyszyły relikwie św. Wojciecha przywiezione z Gniezna.

„Dziś, gdy w 1050. rocznicę Chrztu Polski, sięgamy do wspólnych korzeni naszego życia z wiary, pragniemy jeszcze raz uświadomić sobie, że sakrament chrztu jest znakiem jedności, a zarazem usłyszeć i wspólnie powtórzyć, że chrzest w Chrystusie jest wezwaniem dla Kościołów, aby przezwyciężyły swoje podziały i w widzialny sposób zamanifestowały swoją wspólnotę” – mówił abp Wojciech Polak.

„Wracamy do początku właśnie po to, aby miłosierny Pan każdego dnia stawał się dla nas nowym początkiem. Taką bowiem perspektywę pozostawił nam tutaj święty Jan Paweł II. Ucząc nas ojczystych dziejów, kreśląc przed nami panoramę sięgającą genezy chrześcijaństwa na ziemi Polan, przypominając, że jerozolimski wieczernik otworzył się i tutaj po stuleciach” – dodał.

Biskupi, duchowni z różnych Kościołów, osoby życia konsekrowanego i wierni świeccy wspólnie odmówili Skład Apostolski, a później w modlitwie dziękczynnej dziękowali za „wszelkie dobro, którego na przestrzeni 1050 lat, dzięki wierze w Jezusa Chrystusa, doświadczył naród polski. W modlitwie dziękowano m.in. za apostołów, którzy przynieśli na ziemię polską wiarę chrześcijańską i za męczenników i wszystkich świadków wiary, którzy żyli na polskiej ziemi ukazując wyzwalającą moc Ewangelii.

Kolejne wezwania czytali przedstawiciele Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej: bp Marek Izdebski z Kościoła ewangelicko-reformowanego, ks. Grzegorz Giemza z Kościoła ewangelicko-augsburskiego (luterańskiego), dyrektor Polskiej Rady Ekumenicznej, ks. Sławomir Rodaszyński, zastępca zwierzchnika Kościoła ewengelicko-metodystycznego, ks. Marek Babi, biskup naczelny Kościoła starokatolickiego mariawitów i przedstawiciel Kościoła chrześcijan baptystów.

Następnie Prymas Polski poświęcił odlany specjalnie na 1050. rocznicę Chrztu Polski dzwon „Mieszko i Dobrawa”, którego piękny dźwięk zabrzmiał zaraz potem. Na zakończenie odśpiewano „Bogurodzicę” i hymn narodowy. W tym momencie na niebie pojawiły się myśliwce, które pozostawiły na niebie biało-czerwone smugi.

Apel o pojednanie – jubileuszowa Eucharystia w katedrze gnieźnieńskiej

O odważne sięganie do łaski chrztu świętego i pokonywanie podziałów w Polsce apelował prymas abp Wojciech Polak podczas Mszy św. sprawowanej w katedrze gnieźnieńskiej. Eucharystii, celebrowanej przez biskupów z Polski i zagranicy pod przewodnictwem legata papieskiego kard. Pietro Parolina, uczestniczyli przedstawiciele najwyższych władz państwowych z prezydentem RP Andrzejem Dudą i premier rządu Beatą Szydło.

Dziękczynna liturgia stanowiła centralny punkt uroczystości w Gnieźnie 14 kwietnia – w dniu uznanym powszechnie za rocznicę chrztu Mieszka I. Jego imię – jak przypomniał w homilii abp Polak – zachowało się w dwóch najstarszych zapisach kronikarskich „Dubrouka ad Meskonem venit” i „Mesko dux Polonie baptizatur”. Te proste zdania – mówił – niosą w sobie wartość „pszenicznego ziarna, które wrzucone w ziemię, rodzi plon obfity”.

„Jeśli więc dziś wspominamy z wdzięcznością polskiego księcia i jego poddanych, to także po to, aby we wspólnym dziękczynieniu ogarnąć całe nasze dzieje, aby objąć wszystkich ludzi, którzy, tutaj, na polskiej ziemi otrzymawszy łaskę chrztu świętego, swoim życiem i postępowaniem potwierdzili działanie siły wewnętrznej przynależności do Boga. A jest to siła, która zwycięża zło i grzech. Dzięki łasce chrztu potrafimy dawać samych siebie i służyć, czyli tracić swe życie dla drugich, aby wciąż zyskać je na nowo” – tłumaczył Prymas.

„Czy jako ludzie ochrzczeni urzeczywistniliśmy już w pełni ducha chrześcijańskiego w sobie i w naszym narodzie? – powtórzył pytanie kard. Stefana Wyszyńskiego sprzed półwiecza abp Polak i przywołując dalej słowa Prymasa Tysiąclecia stwierdził, że dziś pytanie to musimy odnieść także do siebie.

„Czy nie potrzeba nam bardziej odważnego sięgania do łaski chrztu świętego, zaczerpnięcia owej siły wewnętrznej przynależności do Boga, aby pokonywać stare zaszłości i nowe podziały, aby przezwyciężać wrogość i niezgodę, aby szukać pojednania i przebaczenia, którego wszyscy jesteśmy tak bardzo spragnieni? Być może w naszym życiu społecznym wyczerpał się już ten wyłącznie ludzki potencjał, który mógłby nas przywieść do upragnionej jedności? 1050. rocznica Chrztu Polski, przeżywana pod hasłem «Gdzie chrzest, tam nadzieja» zachęca nas, abyśmy nie liczyli tylko na własne możliwości” – stwierdził abp Polak.

Na koniec słowami Prymasa Tysiąclecia wołał: „Najmilsi! Bądźcie spokojni i ufni! Wyrzućcie z serca wszelkie smutki, urazy, niechęci, zostawcie to wszystko tutaj, w świątyni. I wyjdźcie tylko ze światłością i ze źródłem wody żywej, wyjdźcie z nadzieją, wiarą i miłością. To są skarby, które rozniesiecie stąd na miasto i archidiecezję, na Polskę całą, bo właśnie stąd szło na Polskę całą światło, miłość, wiara, pokój i jedność”.

Słowo pozdrowień do uczestników liturgii skierował także kard. Pietro Parolin, reprezentujący na uroczystościach papieża Franciszka.

„Właśnie dzisiaj świętujemy 1050. rocznicę chrztu Księcia Mieszka I, który odbył się, zgodnie z tradycją, w dniu 14 kwietnia, w Wielką Sobotę, w roku 966. To wydarzenie, jak mówią nam historycy, przyczyniło się do konsolidacji tożsamości i niepodległości ówczesnego Księstwa Polan oraz dało początek stopniowemu procesowi chrystianizacji ludności” – mówił hierarcha.

„Przywołując te wydarzenia, chcemy podziękować Bogu za przekazany wam dar wiary chrześcijańskiej. Przez ponad tysiąc lat, w czasach dobrych, ale także i w okresach trudnych, wiara chrześcijańska zapłodniła te ziemie, tworząc nowy naród na fundamencie chrztu” – stwierdził legat Ojca Świętego.

Posłanie misjonarzy

Na zakończenie jubileuszowej Eucharystii kard. Parolin pobłogosławił i wręczył krzyże misyjne misjonarzom i i misjonarkom, którzy już niebawem wyjadą na misje.
Krzyże misyjne przyjęło 37 osób: 15 kapłanów, 1 diakon, 1 osoba świecka, 1 franciszkanin i 19 sióstr zakonnych. Będą oni pracować m.in. w Peru, Boliwii, Zambii, Kamerunie, na Syberii, w Ekwadorze, Paragwaju, Tanzanii, na Filipinach, w Korei Południowej i Republice Centralnej Afryki.

Prezydent Duda: Niech Bóg błogosławi Polakom, Ojczyźnie i Kościołowi!

Na zakończenie liturgii zabrał głos prezydent Andrzej Duda. Stwierdził, że to wzruszający moment, kiedy stajemy tu 1050 lat po dniach, kiedy zapewne w uroczystej oprawie książę Mieszko przyjął chrzest. Kronikarz Gall napisał później, że światłość rozświetliła tę ziemię – Polskę. Ten chrzest, początek polskiej historii, miał dwa wymiary – duchowy, bo przyniósł tu nową religię, w której większość Polaków trwa do dzisiaj, a dał także podwaliny do tworzenia nowoczesnego, jak na tamte czasy państwa. Nowoczesnego, bo przyniósł coś zupełnie nowego, nowoczesność, która ma trwały charakter i uniwersalny – powiedział.

Te dwa elementy – duchowy i państwowy, zaplotły się i trwają, choć były w historii momenty, kiedy ten państwowy znikał na skutek gniewu, wojny, agresji, jaka dotykała Polaków – stwierdził.

Podkreślił, że dzięki temu, co przyniósł chrzest, w dusze ludzi, mieszkające tu pokolenia nigdy nie dały sobie wyprzeć polskości, nie pozwoliły sobie odebrać tego, dzięki czemu budowana była tradycja, kultura, wspólnota. I Polska, nawet jeśli znikała z mapy, wracała siłą Polaków i wracała siłą ducha, który dawała im wiara i chrzest i które pomagały im chronić Kościół.

Niech Pan Bóg błogosławi mojej Ojczyźnie, niech Pan Bóg błogosławi Polakom, niech Pan Bóg błogosławi Kościołowi – zakończył przemówienie w gnieźnieńskiej katedrze prezydent Andrzej Duda.

Jubileuszowemu świętowaniu w Gnieźnie przewodniczył legat papieża Franciszka, sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, kard. Pietro Parolin, a przybyli przedstawiciele Kościołów z kilkunastu krajów świata: m.in. kard. Péter Erdő, metropolita Esztergomu, prymas Węgier; kard. Seán Brady, metropolita Armagh, prymas Irlandii i przewodniczący Konferencji Episkopatu Irlandii; abp Światosław Szewczuk, arcybiskup większy kijowsko-halicki i zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego; abp Gintaras Grušas, metropolita Wilna i przewodniczący Konferencji Biskupów Litwy; abp Tadeusz Kondrusiewicz, metropolita mińsko-mohylewski, przewodniczący Konferencji Biskupów Białorusi; abp Tomasz Peta, metropolita Astany w Kazachstanie, abp Zbigniew Stankiewicz, metropolita Rygi; abp Stanislav Zvolenský, metropolita Bratysławy; bp Franjo Komarica, biskup Banja Luki, przewodniczący Konferencji Episkopatu Bośni i Hercegowiny; bp Wolfgang Ipolt, biskup Görlitz w Niemczech oraz bp Czesław Kozon, biskup Kopenhagi i przewodniczący Konferencji Biskupów Skandynawii oraz nuncjusz apostolski w Polsce abp Celestino Migliore.