Głos Kościoła w Unii Europejskiej

Działająca od 1980 roku Komisja Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE) składa się z przedstawicieli episkopatów krajów, które wchodzą w skład Unii Europejskiej. Jednym z jej dwóch wiceprzewodniczących jest biskup Piotr Jarecki z Warszawy.

COMECE powstała 3 marca 1980 r. Wcześniej, w latach 1976-1980 jej poprzednikiem była Europejska Katolicka Informacyjna Służba Duszpasterska – SIPECA. Trwające w latach 70. dyskusje na temat utworzenia platformy łączącej konferencje biskupów i Wspólnotę Europejska zaowocowały utworzeniem w 1979 r. COMECE, na krótko przed pierwszymi bezpośrednimi wyborami do Parlamentu Europejskiego.

Od 1970 r. Przy Wspólnocie Europejskiej jest akredytowany nuncjusz apostolski, który do 1999 r. był jednocześnie przedstawicielem Stolicy Apostolskiej przy Królestwie Belgii. Nuncjusz apostolski uczestniczy od 1980 r. we wszystkich sesjach plenarnych i posiedzeniach komitetu wykonawczego. Obecnie jest nim abp André Dupuis. Na posiedzenia COMECE są też zapraszani delegaci Stolicy Apostolskiej przy Radzie Europy.

COMECE utrzymuje regularne kontakty z utworzoną w 1971 r. Radą Konferencji Biskupów Europy (CCEE) mającą siedzibę w szwajcarskim Sankt Gallen i prowadzi z nią ścisłą współpracę przede wszystkim w dziedzinie duszpasterskiej. Przedstawiciel CCEE zawsze uczestniczy w posiedzeniach COMECE i na odwrót. Jedną z takich wspólnych inicjatyw są konferencje przewodniczących episkopatów Europy Południowo-Wschodniej. COMECE utrzymuje tez bliskie kontakty z Radą Konferencji Biskupów Ameryki Łacińskiej (CELAM), z Sympozjum Konferencji Biskupów Afryki (SECAM) oraz z Amerykańską Konferencją Biskupów (USCCB).

Rokrocznie COMECE organizuje tzw. „letnie uniwersytety” konferencji biskupów. Celem tych „uniwersytetów” jest pogłębianie dyskusji na aktualne problemy w Europie oraz wzajemne poznanie się i zrozumienie. Wśród tematów omawianych przez młodzież COMECE były m.in. sprawy globalizacji, pokojowego współistnienia ponad granicami jako wyzwania dla Kościoła katolickiego w Europie, czy też „Kościół a współczesna kultura europejska”. COMECE współpracuje z wieloma organizacjami i instytucjami katolickimi w Europie, m.in. z Caritas, CIDSE, z komisjami „Iustitia et pax” poszczególnych episkopatów, a także z prowadzonymi przez zakony: Europejskie Biuro Informacyjne Zakonu Jezuitów (OCIPE), prowadzone przez zakon dominikanów ESPACES: „Duchowość, Kultury, Społeczeństwo”, (UCESM) oraz: Sieć Współpracy Afroeuropejskiej „Wiara i sprawiedliwość” (AEFJN).

Głównymi organizacjami o zasięgu międzynarodowym, z którymi współpracuje COMECE są: „Pax Christi International”, międzynarodowy ruch na rzecz pokoju oraz „Signis” – Międzynarodowa Organizacja Mediów Katolickich.

Pod koniec kwietnia 2004 r., tuż przed przyjęciem 10 nowych krajów członkowskich do Unii Europejskiej, COMECE zorganizowała międzynarodową pielgrzymkę do Santiago de Compostela pod hasłem „Solidarność jest duszą Unii Europejskiej”. Podczas uroczystego posiedzenia na zakończenie pielgrzymki w Santiago de Compostela zostali przyjęci nowi członkowie COMECE. Pielgrzymka miała charakter ekumeniczny: obok kardynałów i biskupów katolickich uczestniczyli w niej także delegaci Konferencji Kościołów Europejskich (KEK), skupiającej Kościoły anglikańskie, protestanckie i prawosławne; byli też obecni hierarchowie Kościoła prawosławnego.

Komisja Episkopatów Wspólnoty Europejskiej w oficjalnych oświadczeniach zabiera głos w ważnych sprawach politycznych, społecznych i etycznych. Nie sposób wyliczyć dokumentów, jakie wydala w swojej prawie 30-letniej historii.

Ważną dziedziną zainteresowań COMECE są kwestie nowych technologii biomedycznych, w kontekście wynikających zeń zagrożeń dla poszanowania życia i godności osoby ludzkiej. W 2006 r. COMECE zaprotestowała przeciw decyzji o finansowaniu z funduszy unijnych doświadczeń na komórkach macierzystych embrionów. Przypomniano, że przeciwko takiemu rozwiązaniu głosowały Austria, Litwa, Malta, Polska i Słowacja.

Komisja Episkopatów Wspólnoty Europejskiej po raz kolejny przypomniała, że „instrumentalizacja zarodków ludzkich dla celów badawczych, to znaczy zniszczenie ich lub badania na komórkach macierzystych, pobranych od nich, są niedopuszczalne”.

W marcu 2007 r. COMECE zorganizowała w Rzymie specjalny kongres z okazji 50. rocznicy Traktatów Rzymskich ustanawiających Wspólnoty Europejskie. Jego uczestnicy zostali przyjęci przez Ojca Świętego Benedykta XVI. W spotkaniu wzięło udział ok. 400 przedstawicieli środowisk chrześcijańskich z całej Europy, m.in. delegacje 23 konferencji biskupów z krajów UE, reprezentanci Europejskiej Konferencji Wyższych Przełożonych Zgromadzeń Zakonnych (UCESM), europejskiej unii dominikanów i dominikanek „Espace”, Europejskiego Biura Informacyjnego Jezuitów (OCIPE), sieć IXE, przedstawiciele Francuskich Tygodni Społecznych, Centralnej Rady Katolików Niemieckich (ZdK) oraz wielu innych ruchów świeckich.

W 2007 r. biskupi z COMECE zaapelowali o to, by na forum unijnym zwrócić większą uwagę na problemy rodziny. Komisja wydała specjalny dokument roboczy zatytułowany: „Propozycja Strategii Unii Europejskiej na rzecz Poparcia Małżeństwa”.

Jego autorzy są przekonani, że w obliczu dostrzegalnej na naszym kontynencie katastrofy demograficznej i wzrastania liczby rozwodów trwałe rodziny są dla Europy ważnym kapitałem społecznym. Wprawdzie podstawową odpowiedzialność w tej dziedzinie ponoszą poszczególne państwa członkowskie, jednak wiele korzystnych działań na tym polu mogą również podejmować instytucje unijne.

Jesienią 2008 r. Plenarne obrady COMECE poświęcone były analizie skutków kryzysu finansowego w Europie. Biskupi podkreślili, że kryzys finansowy ujawnił znacznie głębszy kryzys duchowy i błędny porządek wartości w życiu społeczeństw. Przejawia się on m.in. w tym, że wartość pracy ludzkiej zeszła na dalszy plan wobec pragnienia zysku.

Przewodniczący COMECE bp Adrianus Van Luyn podkreślił, że „ten, kto widzi w kryzysie finansowym jedynie brak przejrzystości i odpowiedzialności prawnej, nie dostrzega, że pod znakiem zapytania staje raczej sam model naszego społeczeństwa. Model ekonomiczny oparty na ciągłej i nieograniczonej konsumpcji ograniczonych zasobów zmierza w złym kierunku” – podkreślił biskup Rotterdamu.

Zdaniem biskupów z COMECE, kryzys finansowy stanowi okazję do podania w wątpliwość stylu życia zachodnich społeczeństw. W tym kontekście zapoznali się oni z raportem „Chrześcijańska refleksja nad zmianami klimatycznymi”, przygotowanym przez grupę ekspertów, powołaną w listopadzie 2007 r.

Dokument ten podkreśla, że zmiany klimatyczne stawiają pod znakiem zapytania przeżycie sporej części ludzkości. Konieczne są w tej sytuacji silne przywództwo polityczne, a także refleksja i debata etyczna, zdolne przekonać obywateli do rezygnacji z dominującego stylu życia, zbyt skoncentrowanego na konsumpcji, a szczególnie z nadmiernego zużywania energii.

Podstawą tej postulowanej zmiany stylu życia powinna stać się cnota umiarkowania. W tym duchu biskupi z COMECE zaapelowali o szacunek dla niedzielnego odpoczynku jako podstawy europejskiego modelu społecznego i czynnika równowagi między pracą i życiem rodzinnym.

W czasie opracowywania nowego traktatu europejskiego COMECE wielokrotnie zwracała uwagę na konieczność odwołania do chrześcijańskich korzeni Europy, wypowiadała się w sprawie wojny w Iraku, na tematy globalizacji, zrównoważonego rozwoju. Co pewien tez czas zabiera głos w obronie podstawowych wartości etycznych włączając się aktywnie w dyskusje biotyczne.

COMECE wspierała ratyfikowanie Traktatu z Lizbony. Po wygranym przez zwolenników traktatu referendum w Irlandii COMECE wyraziła radość z tego faktu.

„Biskupi UE wyrażają nadzieję, że Traktat Lizboński umożliwi instytucjom europejskim w sposób bardziej wydajny pracować na rzecz godności człowieka i dobra wspólnego” – czytamy w komunikacie przewodniczącego komisji wydanym 5 października br.

„Ponadto COMECE jest przekonana, że dzięki danym Irlandii gwarancjom zabezpieczone zostaną w całej UE: prawo do życia, ochrony rodziny i prawa rodziców do wychowywania swoich dzieci” – stwierdza komunikat.

Przy tej okazji biskupi z COMECE wyrazili nadzieję, że konsekwencją zinstytucjonalizowanego „otwartego, przejrzystego i regularnego” dialogu między COMECE a instytucjami UE, zagwarantowanego w Traktacie Lizbońskim (artykuł 17) Kościół katolicki będzie w stanie efektywnie towarzyszyć UE we wszystkich jej obszarach, które dotyczą ludzkiej sprawiedliwości i solidarności.

Na początku października 2010 r. COMECE była wraz z przedstawicielami grupy Europejskiej Partii Ludowej, Europejskich Konserwatystów i Reformatorów Parlamentu Europejskiego, dziełu Pomoc Kościołowi w Potrzebie oraz holendersko-amerykańskiego stowarzyszenia Open Doors była współorganizatorem konferencji na temat prześladowań chrześcijan na świecie. Z udziałem ponad 100 uczestników odbyła się ona w gmachu Parlamentu Europejskiego w Brukseli. Przypomniano na niej do grona 10 państw, w których chrześcijanie są najbardziej prześladowani w 2010 r., należą: Korea Północna, Iran, Arabia Saudyjska, Somalia, Malediwy, Afganistan, Jemen, Mauretania, Laos i Uzbekistan.

Podczas sesji ks. prof. Piotr Mazurkiewicz, sekretarz generalny przedstawił memorandum COMECE, skierowane do władz UE, zatytułowane „Wolność religijna fundamentem polityki praw człowieka w stosunkach zewnętrznych UE”. Dokument ten zawiera 11 rekomendacji mających na celu wypełnienie przez Parlament Europejski, Komisję Europejską, Radę Europejską i Europejską Służbę Działań Zewnętrznych ich obowiązków w dziedzinie promowania wolności religijnej w ramach stosunków zewnętrznych UE. Memorandum przypomina, że „prawo do wolności religijnej jest tak ściśle związane z prawami podstawowymi, że słusznie można twierdzić, iż poszanowanie wolności religijnej stanowi «test» dla zachowywania innych praw podstawowych”.

Natomiast podczas wiosennego zgromadzenia plenarnego COMECE w kwietniu 2010 r. biskupi zaproponowali przywódcom politycznym Unii Europejskiej rozszerzenie stosowanych obecnie narzędzi, aby zmierzyć się z ubóstwem. Posiedzenie było poświęcone głównie walce z ubóstwem i sprawom wolności religijnej na świecie. W oświadczeniu przyjętym na zakończenie obrad hierarchowie wyjaśnili, że chodzi o środki nie tylko materialne, ale także te związane z relacjami międzyludzkimi. „Zagadnienie to od dawna bardzo leży na sercu Kościołowi, który jest jednym z głównych `aktorów` walki z ubóstwem na naszym kontynencie – podkreślono.

Obecnie przewodniczącym COMECE jest biskup Rotterdamu Adrianus van Luyn z Holandii, wiceprzewodniczącymi: arcybiskup Monachium, kard. Reinhard Marx z Niemiec oraz biskup pomocniczy Warszawy, Piotr Jarecki. Sekretarzem generalnym Komisji jest ks. prof. Piotr Mazurkiewicz.