Hebrajski komentarz do dzisiejszej niedzielnej Ewangelii

Jezus został określony przez Jana Chrzciciela jako „Baranek Boży, który gładzi grzech świata” (J 1,29.36). Tytuł ten określa charakter misji zbawczej Chrystusa i stanowi dowód, że w osobie Jezusa wypełniły się zapowiedzi obecne w Prawie i u Proroków – pisze w komentarzu do niedzielnej Ewangelii dla Centrum Heschela KUL ks. dr Zbigniew Grochowski, doktor nauk biblijnych i archeologii, adiunkt w Katedrze Egzegezy Nowego Testamentu Instytutu Nauk Biblijnych Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Publikujemy pełen test komentarza do Ewangelii drugiej niedzieli zwykłej (J 1, 29-34).

Jezus Chrystus Barankiem Bożym, który gładzi grzech świata (por. J 1,29)

U progu publicznej działalności, w związku z zanurzeniem w wodach Jordanu, Jezus został określony przez Jana Chrzciciela jako „Baranek Boży, który gładzi grzech świata” (J 1,29.36). Jest to ważny rys tożsamości Jezusa z Nazaretu. Jednocześnie tytuł ten określa charakter misji zbawczej Chrystusa. Ponadto stanowi dowód, że w osobie Jezusa wypełniły się zapowiedzi obecne w Prawie i u Proroków.
1. „Baranek” to jeden z najważniejszych tytułów chrystologicznych obecnych w Nowym Testamencie.
W Ewangelii według św. Jana motyw ten stanowi inkluzję, czyli klamrę kompozycyjną, która spina całe dzieło. Występuje na jej początku – to urywek odczytywany podczas liturgii dzisiejszej niedzieli – oraz pod koniec czwartej Ewangelii, gdy mowa o śmierci Jezusa (że mianowicie nie połamano Mu nóg, między innymi dlatego, aby Pismo mówiące o baranku paschalnym [por. Wj 12,46], spełniło się na osobie Ukrzyżowanego [por. J 19,36]). Również fakt, iż Jezus umierał w momencie, gdy w Świątyni Jerozolimskiej zabijane były baranki na wieczerzę paschalną (por. J 19,14.31), a także motyw hizopu, na którym podano Jezusowi gąbkę z octem (por. J 19,29) nawiązują do tej prawdy.

W Apokalipsie św. Jana „Baranek” to najpopularniejszy tytuł przypisany Jezusowi. Niemal 30 razy występuje w niej grecki rzeczownik „arnion”, a najbardziej chyba wymowna scena to wizja „stojącego Baranka jakby zabitego” (Ap 5,6): symbolicznie wyraża ona prawdę o zmartwychwstałym Chrystusie, noszącym na swym ciele znamiona zbawczej śmierci na krzyżu.
O Chrystusie jako Baranku mówią jeszcze w swoich listach święci Piotr (1 P 1,18-19) i Paweł (1 Kor 5,7).

2. Baranek w Starym Testamencie to z jednej strony najważniejsze ze zwierząt składanych na ofiarę w rytuale świątynnym – często przebłagalną i jako zadośćuczynienie za grzech – oraz ten paschalny, którego krew uratowała Izraelitów przed śmiercią w dniu wyjścia z Egiptu. Do obydwu baranków nawiązuje Nowy Testament. Warto wczytać się w kilka tekstów biblijnych, wyraźnie ze sobą powiązanych:

3. Baranek przebłagalny:
Kpł 1,3.10; 9,3; 22,19; 23,12 „Jeżeli chce złożyć na ofiarę całopalną dar z większego bydła, niech weźmie samca bez skazy i przyprowadzi go przed wejście do Namiotu Spotkania, aby Pan przyjął go łaskawie (…) Jeżeli zaś ktoś chce złożyć na ofiarę całopalną dar z drobnego bydła, z baranków lub koziołków, niech weźmie samca bez skazy (…) A do Izraelitów tak powiedz: Weźcie kozła na ofiarę przebłagalną, cielca rocznego i baranka rocznego, obydwa bez skazy, na ofiarę całopalną (…) …aby były przyjęte, muszą to być zwierzęta bez skazy, samce – cielce, barany lub kozły (…) W dniu gestu kołysania snopa złożycie ofiarę całopalną dla Pana, baranka bez skazy, urodzonego w tym samym roku.”

Kpł 14,10-14 „Ósmego dnia weźmie dwa baranki bez skazy, jedną owcę roczną bez skazy, trzy dziesiąte efy najczystszej mąki rozrobionej oliwą na ofiarę pokarmową i jeden log oliwy. Kapłan, który oczyszcza, postawi człowieka, który ma być oczyszczony, wraz z tymi darami wobec Pana, u wejścia do Namiotu Spotkania. Potem kapłan weźmie jednego baranka i złoży go na ofiarę zadośćuczynienia razem z logiem oliwy, i wykona nimi gest kołysania przed Panem. Następnie zabije tego baranka na miejscu, na którym się zabija ofiary przebłagalne i ofiary całopalne, na miejscu poświęconym, bo ofiara zadośćuczynienia, tak jak i ofiara przebłagalna, należy do kapłana. To jest rzecz bardzo święta! Potem kapłan weźmie trochę krwi z ofiary zadośćuczynienia i pomaże nią wierzch prawego ucha człowieka oczyszczającego się, a także kciuk jego prawej ręki i duży palec jego prawej nogi.”

Iz 53,7.12 „Dręczono go, lecz sam pozwolił się gnębić, nawet nie otworzył ust swoich. Jak baranek na rzeź prowadzony, jak owca niema wobec strzygących ją, tak on nie otworzył ust swoich (…) Dlatego w nagrodę przydzielę mu tłumy, i posiądzie możnych jako zdobycz za to, że siebie na śmierć ofiarował i policzony został pomiędzy przestępców. A on poniósł grzechy wielu i oręduje za przestępcami”. (por. Dz 8,27.32.35 „A [Etiop, dworzanin królowej etiopskiej Kandaki, zarządzający całym jej skarbcem] czytał ten urywek Pisma: Prowadzą Go jak owcę na rzeź, i jak baranek, który milczy, gdy go strzygą, tak On nie otwiera ust swoich (…) A Filip otworzył usta i wyszedłszy od tego tekstu Pisma, opowiedział mu Dobrą Nowinę o Jezusie”.)

1 P 1,18-19 „Wiecie bowiem, że z odziedziczonego po przodkach waszego złego postępowania zostaliście wykupieni nie czymś przemijającym, srebrem lub złotem, ale drogocenną krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy.”

Wj 29,1 W ten sposób postąpisz, gdy będziesz ich wyświęcał na kapłanów: weźmiesz młodego cielca i dwa barany bez skazy
Hbr 7,26-28 „Takiego bowiem potrzeba nam było arcykapłana: świętego, niewinnego, nieskalanego, oddzielonego od grzeszników, wywyższonego ponad niebiosa, takiego, który nie jest zobowiązany, jak inni arcykapłani, do składania codziennej ofiary najpierw za swoje grzechy, a potem za grzechy ludu. To bowiem uczynił raz na zawsze, ofiarując samego siebie. Prawo bowiem ustanawiało arcykapłanami ludzi obciążonych słabością, słowo zaś przysięgi, złożonej po nadaniu Prawa, ustanawia arcykapłanem Syna doskonałego na wieki.”

4. Baranek paschalny:
Wj 12,5 „Baranek będzie bez skazy, samiec, jednoroczny; wziąć możecie jagnię albo koźlę.”
Wj 12,7.13 „I wezmą krew baranka, i pokropią nią odrzwia i progi domu, w którym będą go spożywać (….) Gdy ujrzę krew, przejdę obok i nie będzie pośród was plagi niszczycielskiej, gdy będę karał ziemię egipską.”
J 19,36 „Stało się to bowiem, aby się wypełniło Pismo: Kość jego nie będzie złamana.” (por. Wj 12,46 „W jednym i tym samym domu winna być spożyta. Nie można wynieść z tego domu ani kawałka mięsa na zewnątrz. Kości jego łamać nie będziecie”).
Ap 5,6 „I ujrzałem między tronem z czterema Istotami żyjącymi a kręgiem Starców stojącego Baranka, jakby zabitego, a miał siedem rogów i siedmioro oczu, którymi jest siedem Duchów Boga wysłanych na całą ziemię.”
1 Kor 5,7 „Wyrzućcie więc stary kwas, abyście się stali nowym ciastem, bo przecież przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha.”
1 P 1,18-19 „Wiecie bowiem, że z odziedziczonego po przodkach waszego złego postępowania zostaliście wykupieni nie czymś przemijającym, srebrem lub złotem, ale drogocenną krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy.”

5. Bez skazy ma więc być zarówno baranek paschalny, jak i ten składany w ofierze (przebłagalnej).
Z grzechu może nas uratować tylko Ktoś, kto sam nie zaznał grzechu (tak jak człowieka tonącego/grzęznącego w bagnie może wyciągnąć jedynie osoba stojąca na twardym gruncie bądź pomoście).
Kimś takim był właśnie Jezus Chrystus – podobny do nas we wszystkim, oprócz grzechu (por. Hbr 4,15; 1 P 2,22; 1 J, 3,5).
Barankiem Bożym jest więc Jezus Chrystus. Warto pójść Jego śladem, na wzór uczniów Jana Chrzciciela, którzy na hasło „Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata” opuścili swego dotychczasowego mistrza i poszli za Jezusem z Nazaretu (por. J 1,29.35-42).

O Autorze:
Ks. Zbigniew Grochowski, doktor nauk biblijnych i archeologii, absolwent rzymskiego Pontificium Institutum Biblicum i jerozolimskiego Studium Biblicum Franciscanum, adiunkt w Katedrze Egzegezy Nowego Testamentu Instytutu Nauk Biblijnych Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, zajmuje się Pismami Janowymi i tematem uczniów Jezusa, wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym w Elblągu, członek zwyczajny Stowarzyszenia Biblistów Polskich i Stowarzyszenia Ex-Alunni PIB.