II Kongres Instytutów Świeckich w Polsce

Niemal jedna czwarta żyjących w Polsce świeckich konsekrowanych uczestniczyła w dniach 7-9 września w II Kongresie Instytutów Świeckich w Częstochowie. Podczas spotkania zorganizowanego z okazji 60. rocznicy konstytucji apostolskiej „Provida Mater Ecclesia” żywo dyskutowano nt. radykalizmu i aktualności tego powołania.

Punktem wyjścia do refleksji i dyskusji były wykłady teologów fundamentalnych: kard. Stanisława Nagy’ego, i ks. prof. Henryka Seweryniaka. Podczas kongresu głos zabrali również: Ewa Kusz, przewodnicząca Światowej Konferencji Instytutów Świeckich oraz bp Józef Szamocki, delegat Episkopatu Polski ds. instytutów świeckich.

– Kościół przez was wchodzi w nowy etap życia. Wypełniacie tę dziwną przestrzeń między życiem zakonnym a laikatem – stwierdził w swoim wystąpieniu kard. Nagy.
– Podstawowym znakiem ich wiarygodności – mówił o świeckich konsekrowanych ks. prof. Seweryniak -staje się „świadectwo ludzkich cnót i kompetencja; warunkiem: fascynacja „pięknem Chrystusa”, dobre obeznanie w chrześcijańskiej nauce społecznej i umiejętne rozeznawanie znaków czasu, zwłaszcza w ich odróżnianiu od pozornych prawd politycznej poprawności; celem – takie bycie w świecie, które staje się znakiem bycia w Chrystusie – mówił.

Najważniejsze wyzwania dla instytutów świeckich to – według bp. Szamockiego – odpowiadanie na potrzeby wiary i poszukiwanie sacrum przez współczesnych, obrona dobra wspólnego oraz promowanie duchowości stworzenia.

Przewodnicząca Światowej Konferencji Instytutów Świeckich Ewa Kusz wskazała na specyfikę instytutów świeckich obecnych w Polsce wynikającą z ich historii: początków i życia w okresie PRL. – Szukając więc odpowiedzi na pytania o „dziś” i „jutro” konkretnego instytutu należy wydobyć ideały i inspiracje jego założyciela, „abstrahując je od kontekstu historycznego, społecznego i kulturowego, aby potem iść naprzód i zastosować je w formach współczesnej kultury i nowym środowisku” – mówiła.
Jej zdaniem, „żywotność i siła powołania świeckiego konsekrowanego, polega na tym, aby być nawet niewielkim «zaczynem» pośród tych, z którymi żyjemy”.

Wielokrotnie podczas kongresu odwoływano się do przemówienia Benedykta XVI do instytutów świeckich z 3 lutego br., w którym nazwał on świeckich konsekrowanych „pełnymi pasji nosicielami sensu świata i historii” oraz stwierdził, że „miejscem waszego apostolatu jest wszystko, co ludzkie, czy to wewnątrz wspólnoty chrześcijańskiej, czy obywatelskiej”.
Obrady uwieńczyła dyskusja panelowa nt. tożsamości i misji świeckich konsekrowanych z udziałem przedstawicieli różnych środowisk: duchowieństwa, zakonów, ruchów i stowarzyszeń katolickich oraz laikatu.

Współczesny świat alergicznie reaguje na instytucjonalny Kościół. Potrzebuje świadectwa, które jest „zaczynem”. Wy solidarnie dzielicie radości i troski świata, ten styl życia – zauważyła matka Jolanta Olech, b. przewodnicząca Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych. Podkreśliła też, że Kościół jest komunią. Trzeba odnaleźć się we współpracy. Budować mentalność współpracy a nie konfrontacji.

– Radykalizm życia radami ewangelicznymi przestał być domeną zakonów. Po Soborze Watykańskim II każdy jest powołany do świętości – przypomniał o. Adam Schulz SJ, przewodniczący Ogólnopolskiej Rady Ruchów Katolickich. Jego zdaniem, potrzeba świadków, którzy pomogą innym świeckim wprowadzać Ewangelię w codzienne życie także zawodowe i społeczne.

Zbigniew Nosowski, konsultor Papieskiej Rady ds. Świeckich stwierdził, że podstawą tożsamości instytutów świeckich jest tajemnica Wcielenia Chrystusa. – Wypowiadacie podwójne „tak”: Bogu i światu, jesteście świeckimi „plus” – cali dla Boga i cali dla świata.

W II Kongresie Instytutów Świeckich w Częstochowie uczestniczyło niemal 300 osób z ok. 30 instytutów. Sesję zorganizowała Krajowa Konferencja Instytutów Świeckich (KKIŚ).
Instytuty świeckie uzyskały aprobatę Stolicy Apostolskiej przed 60 laty – 2 lutego 1947. W konstytucji apostolskiej „Provida Mater Ecclesiae” Pius XII orzekł, że życie konsekrowane można prowadzić nie tylko w zakonach i zgromadzeniach zakonnych, ale również w codziennym, świeckim życiu. Obecnie na świecie żyje ponad 32 tys. członków instytutów świeckich oraz 2,8 tys. kandydatów przygotowuje się do tej formy życia konsekrowanego.
Przełomowy charakter konstytucji apostolskiej „Provida Mater Ecclesia” polega na tym, że jest to jakby statut wszystkich instytutów świeckich. Pius XII stwierdził w nim m.in., że pierwsze instytuty świeckie powstały już I połowie XIX wieku „nie bez specjalnego natchnienia Bożej Opatrzności, by wiernie praktykowały rady ewangeliczne w świecie i spełniały z większą wolnością dzieła miłości, do których w obecnym złym czasie rodziny zakonne mają dostęp utrudniony lub w ogóle zamknięty”.

Zatwierdzone przed 60 laty instytuty świeckie zrzeszają osoby, które składają śluby czystości, ubóstwa i posłuszeństwa a jednocześnie żyją w swoim świeckim otoczeniu – pojedynczo lub we wspólnotach. Swoje apostolstwo – jak to wyraża adhortacja o życiu konsekrowanym „Vita consecrata” pełnią „w świecie i za pomocą środków tego świata” czyli przez pracę zawodową i różne formy świeckiej działalności.

Z danych udostępnionych przez Światową Konferencję Instytutów Świeckich (CMIS) wynika, że w skali świata liczba członków instytutów świeckich wynosi 32606 oraz 2843 kandydatów. Spośród 215 instytutów świeckich 143 z nich zostały zatwierdzone na prawie diecezjalnym a 72 na prawie papieskim. Większość instytutów świeckich – bo aż 183, to instytuty żeńskie, pozostałe to męskie – zrzeszające wyłącznie świeckich mężczyzn lub także księży. Najliczniejszym jest Instytut Misjonarek Królewskości Chrystusa, który ma 2553 członkiń w 31 krajach, w tym również w Polsce.

W Polsce instytuty świeckie liczą obecnie 1149 członków i 222 kandydatów. Najstarszym rodzimym instytutem jest Instytut Przemienienia Pańskiego założony w 1937 roku przez Halinę Dernałowicz, a więc na 10 lat przed watykańską aprobatą tej formy życia konsekrowanego. Najliczniejszym powstały w latach 80. – jest Instytut Maryi Służebnicy Pańskiej.