Ile dóbr zwróciły Kościołom i związkom wyznaniowym komisje regulacyjne?

Komisja Majątkowa przekazała w ciągu 23-letniej działalności kościelnym osobom prawnym 65,5 tys. ha ziemi i 143 mln 534 tys. zł odszkodowania, czyli łącznie ok. 60% zabranego przez komunistów majątku. Poprzez odpowiednie komisje regulacyjne państwo zwróciło też majątek innym poszkodowanym w PRL Kościołom i związkom wyznaniowym. Były to grunty rolne lub leśne oraz nieruchomości zabudowane lub niezabudowane, a także rekompensaty pieniężne. Takie informacje przynosi odpowiedź rządu na interpelację poselską, do której dotarła Katolicka Agencja Informacyjna.

W maju ub. roku posłowie Lewicy Anna Maria Żukowska i wicemarszałek Sejmu Włodzimierz Czarzasty wystosowali do Rady Ministrów interpelację „w sprawie zakresu i wysokości wsparcia ze środków publicznych dla kościołów i innych związków wyznaniowych”. Odpowiedzi udzieliło, jako odpowiedzialne za koordynację relacji między państwem a Kościołami i związkami wyznaniowymi, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji w porozumieniu z wszystkimi ministerstwami, które nadesłały swoje części merytoryczne.

O wydatkach m.in. na kapelanów w wojsku, służbie zdrowia czy więziennictwie oraz dotacjach dla uczelni wyższych lub inicjatyw związanych z o. Tadeuszem Rydzykiem KAI poinformowała we wtorek w osobnym opracowaniu.

Komisja Majątkowa i Komisje Regulacyjne

Komisja Majątkowa regulująca sprawę rewindykacji dóbr Kościoła rzymskokatolickiego (istniała w latach 1989-2012) przekazała kościelnym osobom prawnym 65,5 tys. hektarów ziemi oraz rekompensatę i odszkodowania w wysokości 143 mln 534 tys. zł. Stanowi to około 60% zabranego majątku. Komuniści zabrali Kościołowi katolickiemu bowiem około 155 tys. ha ziemi oraz ponad 4 tys. budynków.

Poszkodowane przez władze komunistyczne były też inne Kościoły i związki wyznaniowe. Dlatego MSWiA poinformowało, że Komisja Regulacyjna ds. Kościoła Ewangelicko‐Augsburskiego w RP przywróciła m.in. własność nieruchomości i nieodpłatnie przyznała własność nieruchomości na rzecz tegoż Kościoła odnośnie do 355 hektarów nieruchomości rolnych, leśnych i niezabudowanych oraz na rzecz osób prawnych 62,2 ha nieruchomości zabudowanych. Ponadto, zgodnie z zawartymi ugodami, wypłacono rekompensaty pieniężne w wysokości nieco ponad 5 mln zł, odszkodowania w wysokości 6,7 mln zł oraz dopłatę na kwotę 17,8 tys. zł. Komisja przekazała także m.in. lokal użytkowy, pracowniczy ogród działkowy czy udziały w nieruchomościach zabudowanych i niezabudowanych.

Na mocy ugód zawartych przed Komisją Regulacyjną ds. Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego i orzeczeń wydanych przez Komisję, na własność osób prawnych Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego przekazano nieruchomości niezabudowane i zabudowane, lokale mieszkalne i użytkowe oraz 13 cmentarzy. Ponadto przyznana została rekompensata – 34,6 mln zł.

Według stanu na 21 czerwca 2024 r., ugody zawarte przed Komisją Regulacyjną ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich przewidywały dla Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich i gmin wyznaniowych żydowskich rekompensatę pieniężną w wysokości ogółem ok. 28,2 mln zł. Wnioskodawcom przyznano też ogółem 63,6 mln zł odszkodowania. Komisja ta nie prowadziła natomiast wykazów areału nieruchomości, które w toku jej prac zostały zwrócone bądź przekazane gminom żydowskim.

W informacji zawarto też dane dotyczące roszczeń majątkowych mniejszych wspólnot religijnych w Polsce. Wnioski te rozpatrywała tzw. Międzykościelna Komisja Regulacyjna. Przykładowo chrześcijanie baptyści otrzymali m.in. nieruchomości zabudowane i niezabudowane, nieruchomość gruntową, dwa lokale mieszkalne i dwie działki. Na rzecz Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP dwie nieruchomości zabudowane i jedną niezabudowaną, zaś wobec Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP orzeczono odszkodowanie w kwocie 86 tys. zł.

Grunty rolne z art. 70a

Zgodnie z art. 70a ust. 1 ustawy o stosunku państwa do Kościoła katolickiego, osobom prawnym Kościoła katolickiego, które po 8 maja 1945 r. podjęły działalność na Ziemiach Zachodnich i Północnych, mogą być przekazywane nieodpłatnie na własność nieruchomości rolne znajdujące się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa przygotował dane dotyczące nieodpłatnego przekazania nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa na rzecz kościelnych osób prawnych różnych Kościołów i związków wyznaniowych w okresie od 1992 r. do 30 kwietnia 2024 r. przekazano łącznie 90 tys. 350 hektarów.
Na rzecz Kościoła katolickiego przekazano nieodpłatnie 82 tys. 153 ha gruntów, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny otrzymał 6 tys. 436 ha, Kościół Ewangelicko‐Augsburski – 687 ha, Kościół Ewangelicko‐Metodystyczny – 253 ha, Kościół Ewangelicko‐Reformowany – 11 ha, Kościół Chrześcijan Baptystów – 267 ha, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – 21 ha, Kościół Polskokatolicki – 138 ha, Kościół Zielonoświątkowy – 380 ha, a Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich – 3 hektary.

Dopłaty do nieruchomości rolnych

Realizacją dopłat do takich nieruchomości zajmuje się Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Agencja ta wyszczególniła ogólną liczbę beneficjentów i wysokość środków przekazanych Kościołom i innym związkom wyznaniowym w latach 2015‐2023 z tytułu: płatności bezpośrednich, płatności ONW (dopłaty dla obszarów (innych niż górskie) z ograniczeniami do prowadzenia działalności rolniczej), płatności ekologicznych, płatności zalesieniowych, płatności rolno‐środowiskowych oraz w ramach dobrostanu zwierząt.

W ramach Kościoła katolickiego w tym okresie co roku beneficjentami dopłat było ok. 1500-1600 podmiotów a kwota przyznanych środków wynosiła co roku łącznie 15-16 mln zł, w tym znaczną część (np. 14,9 mln z 16 mln zł w 2015 r.) to środki unijne. Łącznie za okres 2015-2023 przyznano beneficjentom z Kościoła katolickiego 143,5 mln zł, z czego 133 mln zł stanowiło wsparcie unijne.