Instytucjonalne wsparcie misji w Polsce

Misyjna działalność Kościoła wymaga do efektywnego realizowania celów, ale też roztropnego wsparcia, pewnych struktur i kompleksowego systemu. W Polsce za koordynację działań misyjnych odpowiada powstała w 1967 r., tuż po Soborze Watykańskim II, Komisja Episkopatu Polski ds. Misji. Ważne jest też funkcjonowanie inicjatyw takich jak Papieskie Dzieła Misyjne, Dzieło Pomocy „Ad Gentes”, MIVA Polska czy diecezjalnych i zakonnych inicjatyw.

Komisja Episkopatu Polski ds. Misji, pierwotnie znana jako Komisja Misyjna, powstała w 1963 r. Jej zadaniem jest budzenie i pogłębianie świadomości misyjnej w kraju, popieranie inicjatyw na rzecz misji, przygotowywanie misjonarzy do ich pracy, a także koordynowanie wyjazdów, przede wszystkim księży diecezjalnych, czyli fideidonistów. Ważnym zadaniem komisji jest również udzielanie misjonarzom wsparcia duchowego i tworzenie zaplecza finansowego dla misji.

Przewodniczącym Komisji ds. Misji jest ordynariusz diecezji kieleckiej bp Jan Piotrowski, natomiast jej sekretarzem o. dr Kazimierz Szymczycha, werbista. Komisję Episkopatu Polski ds. Misji wspiera Krajowa Rada Misyjna, utworzona w 2005 r., reaktywowana w 2013 r.

Wśród głównych dzieł powołanych dla systematycznego wsparcia misji można wymienić:

Papieskie Dzieła Misyjne

Składają się na nie cztery odrębne gałęzie: Papieskie Dzieło Rozkrzewiania Wiary, Papieskie Dzieło św. Piotra Apostoła, Papieskie Dzieło Misyjne Dzieci oraz Papieska Unia Misyjna. Są narzędziem ewangelizacji, animacji i współpracy misyjnej pozostającym do dyspozycji papieża. W Kościele powszechnym były one zakładane stopniowo w wiekach XIX i XX, a w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym. Po likwidacji przez komunistów zaczęły odradzać się w latach 60. Mają za cel budzenie świadomości misyjnej każdego katolika, a także konkretną pomoc misjom. PDM podlegają watykańskiej Kongregacji Ewangelizacji Narodów, której prefektem jest obecnie kard. Luis Antonio Tagle. W poszczególnych krajach powoływane są ich krajowe struktury. W Polsce jest to Dyrekcja Krajowa PDM i dyrektorzy diecezjalni. Dyrektorem krajowym PDM w Polsce jest ks. dr Maciej Będziński. Papieskie Dzieła Misyjne w Polsce prowadzą wiele akcji mających na celu po pierwsze popularyzację, a po drugie wspieranie misji – zarówno duchowo, jak i materialnie.

Do najbardziej znanych zaliczają się m.in. takie akcje, jak AdoMiS – Adoptuj Misyjnych Seminarzystów, Żywy Różaniec dla Misji czy Misyjne Apostolstwo Chorych.

Jedną z inicjatyw PDM jest także organizowana w Warszawie Szkoła Animatorów Misyjnych (SAM). Na coroczne kilkudniowe kursy składają się m.in. wykłady z misjologii, szkolenia filmowe, warsztaty plastyczne, muzyczne i teatralne oraz spotkania z misjonarzami. W wakacje 2020 r. w SAM w formie online wzięło udział blisko 90 osób. Budzeniu misyjnej świadomości służą także cykliczne animacje, rekolekcje – np. dla katechetów świeckich, sesje misjologiczne i dni skupienia dla kleryków oraz szeroka współpraca z mediami.

Papieskie Dzieła Misyjne Dzieci organizują różnorodne inicjatywy dla najmłodszych. Wśród nich najbardziej popularne to Kolędnicy Misyjni, Biały Tydzień – Dzieci Komunijne Dzieciom Misji, czy ostatnio Misyjny Synod Dzieci. Zadaniem PDMD jest również animacja katechetyczna w szkołach i przedszkolach oraz promowanie różnych misyjnych aktywności dzieci przy parafiach.

PDM wspierają organizację w Polsce corocznego Tygodnia Misyjnego, który rozpoczyna się Niedzielą Misyjną, a służy pogłębianiu świadomości misyjnej i budzeniu odpowiedzialności za misje. Pomocą w jego przeżywaniu są materiały liturgiczne wydawane przez Papieskie Dzieła Misyjne. Organizują fundusze na utrzymanie misji i ewangelizację, np. na tacę podczas Światowego Dnia Misyjnego, przy okazji akcji Kolędników Misyjnych, Dnia Misyjnego w Białym Tygodniu, akcji Adoptuj Misyjnych Seminarzystów czy Misyjnego Bukietu. Raz do roku Zgromadzenie Ogólne Papieskich Dzieł Misyjnych w Rzymie zatwierdza subsydia dla terenów misyjnych, czyli obszarów podlegających Kongregacji Ewangelizacji Narodów.

Dzieło Pomocy „Ad Gentes”

Powołane zostało w 2006 r. Jego celem jest wspieranie działalności ewangelizacyjnej, charytatywnej, medycznej, społecznej i kulturowej, edukacyjnej na terenach misyjnych – prowadzonej przez polskich misjonarzy. Do zadań dzieła należy również animacja i edukacja misyjna wśród polskiego społeczeństwa. Na czele Dzieła Pomocy „Ad Gentes” stoi ks. Zbigniew Sobolewski. Dzieło Pomocy „Ad Gentes” finansuje też konkretne projekty misyjne – każdy misjonarz ma prawo zgłosić jeden rocznie. Każdego roku Dzieło Pomocy dofinansowuje prawie 100 projektów na kwotę 500-600 tys. zł.

W 2020 r. Dzieło Pomocy „Ad Gentes” wraz z Komisją misyjną KEP przekazało np. misjonarzom 2,6 mln zł na walkę ze skutkami pandemii koronawirusa w najuboższych krajach misyjnych. Priorytetem dzieła jest drążenie studni głębinowych w Afryce oraz budowa szkół. Dzieło dofinansowało również budowę szkoły podstawowej w Gitega-Songa (Burundi).

Podczas sesji wiosennej w 2022 r. Dzieło Pomocy „Ad Gentes” przyznało 58 750 Euro na realizację 47 projektów zgłoszonych przez polskie misjonarki i misjonarzy. Dofinansowano 26 projektów ewangelizacyjnych i budowlanych; 11 edukacyjnych; 5 charytatywnych i 4 medyczne. Pomoc dotrze do potrzebujących za pośrednictwem: 21 sióstr zakonnych, 17 zakonników, 8 księży fideidonistów.

Dzieło Pomocy „Ad Gentes” realizuje także wiele projektów typowo charytatywnych, jak dożywianie dzieci, zakup leków i szczepionek na choroby zakaźne czy pomoc w nauce zawodu dla kobiet. Każdy taki projekt musi być potwierdzony przez biskupa miejsca lub przełożonego domu zakonnego. Sprawdzane jest też, czy misjonarz składał w latach ubiegłych projekty i czy się z nich właściwie rozliczył.

Dzieło gromadzi środki na działalność głównie dzięki ogólnopolskiej składce w II niedzielę Wielkiego Postu, a także od darczyńców indywidualnych oraz za pomocą SMS-a o treści „MISJE” wysyłanego na numer 72032 (koszt 2,46 zł z VAT).

MIVA Polska

MIVA Polska powstała w 2000 r., a jej celem jest pomoc misjonarzom w zakupie środków transportu. Zajmuje się również promocją dzieła misyjnego, a także wspiera działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa na drogach, propagując model kierowcy chrześcijanina. Organizuje co roku Akcję Święty Krzysztof – fundusze zebrane podczas niej służą na realizację projektów wsparcia misjonarzy poprzez zakup niezbędnych w ich działalności środków transportu – samochodów terenowych, motocykli, rowerów, łodzi, karetek, a czasem nawet koni. Aktualnie np. pod hasłem „Pływająca Przychodnia” trwa zbiórka na specjalną medyczną łódź-karetkę dla misjonarzy w Amazonii.

W ramach Akcji św. Krzysztof 1 gr za 1 km za rok 2021: przy poświęceniu pojazdów w parafiach zostało zebranych i przekazanych do MIVA Polska 3 855 736 zł, indywidualni ofiarodawcy przekazali na konto MIVA Polska 1 405 264 zł, podczas gdy instytucje przekazały 85 407 zł.

Oprócz Akcji św. Krzysztof, MIVA Polska realizuje np. „Ratujemy Życie – Misyjny Ambulans”, „Z Ewangelią na motorze”, „uCZYNek WIARY – rowery dla katechistów w Afryce” oraz „Promienie Miłosierdzia”.

Wydawnictwa i muzea misyjne

Na rynku wydawniczym obecnych jest kilka tytułów czasopism, które promują ideę misyjności, m.in. „Misjonarz”, „Misjonarze Kombonianie”, „Misje Salezjańskie”, „Echo z Afryki i innych kontynentów”, a także „Posyłam Was” Pallotyńskiej Fundacji Misyjnej „Salvatti” oraz „Misyjne Drogi” oblatów. Papieskie Dzieła Misyjne Dzieci dla najmłodszych wydają z kolei „Świat Misyjny”.

W internecie dostępne są również serwisy misyjne, m.in. portal Komisji Misyjnej www.misje.pl, portal Papieskich Dzieł Misyjnych www.missio.org.pl, pallotyński www.salvatti.pl czy oblacki www.misyjne.pl. W Polsce istnieje kilka muzeów misyjnych: w Pieniężnie, Warszawie, Mysłowicach, Polanicy-Zdroju, Krośnie, Starej Wsi i Świętym Krzyżu.

Kongresy misyjne

W diecezjach organizowane są diecezjalne Kongresy Misyjne, a co kilka lat zbiera się w Polsce Krajowy Kongres Misyjny. Jest on okazją do integracji bardzo wielu środowisk i wspólnot, angażujących się w propagowanie oraz bezpośrednie wspieranie misji.

Inicjatywy zakonne

Własne projekty misyjne, systemy wsparcia misjonarzy, a także ośrodki formacyjne dla misjonarzy (tak duchownych jak i świeckich, organizacja wolontariatu misyjnego) mają niektóre zakony. Do prężniejszych ośrodków należą np. Jezuickie Biuro Misyjne, Salwatoriański Referat Misji Zagranicznych, Salezjański Ośrodek Misyjny, Pallotyński Sekretariat Misyjny, Referat Misyjny Księży Werbistów, Prokura Misyjna Misjonarzy Oblatów czy Saletyński Referat Misji Zaagranicznych.

Naukowa refleksja

Najprężniejszym ośrodkiem naukowym podejmującym refleksję nad misjami jest Uniwersytet Kard. Stefana Wyszyńskiego, na którym podjąć można misjologiczne studia. Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim jest Katedra Religiologii i Misjologii. Od 2006 r. istnieje Stowarzyszenie Misjologów Polskich, którego celem jest: refleksja naukowa nad działalnością misyjną Kościoła, promocja misjologii w środowiskach kościelnych i naukowych, wspieranie prac doktrynalnych Kongregacji Ewangelizacji Narodów i Konferencji Episkopatu Polski, organizowanie seminariów naukowych i sympozjów, troska o dydaktykę misjologii.